SYSTEM OCHRONY PRAWNEJ W UNII EUROPEJSKIEJ

System ochrony prawnej w Unii Europejskiej to zespół norm służących zapewnieniu przestrzegania i stosowania
prawa unijnego. Normy te odnoszą się zarówno do przestrzegania i stosowania prawa przez instytucje, organy i
jednostki organizacyjne Unii Europejskiej, jak i do jego przestrzegania oraz stosowania przez państwa członkowskie.
System ochrony prawnej w UE może być rozumiany szeroko i wąsko. Szerokie znaczenie obejmuje zespół norm,
służących zapewnieniu przestrzegania i właściwego stosowania prawa unijnego, ustanowionych zarówno na
poziomie krajowym poszczególnych państw członkowskich jak i na poziomie UE. Natomiast wąskie rozumienie
obejmuje wyłącznie normy ustanowione na poziomie UE. Przedmiotem tego opracowania będzie wąskie rozumienie
tytułowej materii. Tu można wskazać na sądowe oraz pozasądowe metody ochrony. Sądowe metody ochrony
prawnej wiążą się z funkcjonowaniem TSUE, zaś pozasądowe obejmują kompetencje Komisji oraz Rzecznika Praw
Obywatelskich UE.

Prawo wspólnotowe

Na wstępie omówienia wymaga pojęcie prawa unijnego, czy też prawa UE, którego stosowanie i przestrzeganie ma
być zagwarantowane poprzez system ochrony prawnej, następnie organizacja tego systemu.
Pojęcie „prawo unijne” czy ,,prawo UE” nie posiada legalnej definicji, co znaczy, że nie zostało ono zdefiniowane w
Traktatach (ani TUE, ani TFUE). Przyjmuje się, że prawo unijne to całokształt norm prawnych ustanowionych przez
sygnatariuszy, czyli strony traktatów założycielskich i reformujących, umów o przystąpieniu, stowarzyszeniu,
konwencji międzynarodowych, których stroną jest obecnie UE (prawo pierwotne – traktaty założycielskie,
reformujące, akcesyjne, umowy stowarzyszeniowe-(źródła prawa pierwotnego)), norm tworzonych przez instytucje
unijne na podstawie prawa pierwotnego (prawo wtórne - traktat musi wskazać instytucje kompetencje do działania,
procedury wg jakich instytucje mają działać oraz wskazuje dziedziny, w których te instytucje działają) oraz zasady
prawa UE. Należy przy tym zaznaczyć, że wszystkie akty prawa wtórnego musza być zgodne z prawem pierwotnym
oraz podstawowymi zasadami prawa UE.

Akty prawa wtórnego wymienia art. 288 TFUE to:

- rozporządzenia,
- dyrektywy,
- decyzje,
- zalecenia i opinie,

Rozporządzenia – charakteryzują się tym, iż:

- mają ogólny zasięg - wszystkie państwa członkowskie i podmioty prawa tych państw, ich regulacje w sposób
bezpośredni znajdują zastosowanie do państw członkowskich, ale tez do pozostałych instytucji UE (wszystkie
podmioty prawa UE są związane tym prawem)
-wiążą w całość - wszystkie postanowienia są wiążące w jednakowym stopniu
-bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach Członkowskich - od momentu wejścia w życie rozporządzenia
stają się częścią krajowych porządków prawnych, w których muszą być stosowane, ale stosowane zgodnie z
podstawowymi prawami UE (w tym zgodnie z zasadą pierwszeństwa), zakaz implementacji rozporządzenia – zakaz
przekształcania rozporządzenia w akty prawa krajowego, stosowane są bez względu na akty prawa krajowego. Ma
tutaj zastosowanie zasada pierwszeństwa. Jeśli akty prawa krajowego są sprzeczne z rozporządzeniem są uchylane.

[II znaczenie-Ich wykonanie nie wymaga podejmowania środków impelementujących do krajowych porządków
prawnych. Oznacza to, że rozporządzenia nie wymagają przyjmowania przez państwa członkowskie środków w celu
ich wprowadzenia do krajowych porządków prawnych. W związku z tym rozporządzenia obowiązują w państwach
członkowskich poprzez sam fakt ich przyjęcia przez instytucje wspólnotowe.]

Rozporządzenia są publikowane w Dzienniku Urzędowym UE.
Wchodzą w życie w dniu oznaczonym w publikacji, lub jeśli data wejścia w życie rozporządzenia nie została
określona, wchodzi ono w życie w dwudziestym dniu po jego opublikowaniu.(art. 297 TFUE)

Dyrektywy

- najwięcej problemów w praktyków z ich stosowaniem i przestrzeganiem w państwach członkowskich
- wskazuje swoich adresatów, państwa (państwo, grupa państw, wszystkie państwa), do których jest kierowana.
Niemniej, dyrektywy mogą być kierowane również do kilku państw członkowskich, a zdarza się, że są adresowane do
wszystkich państw członkowskich. W takim przypadku dyrektywa wiąże państwa, do których została skierowana.
- wskazują cele, jakie mają być osiągnięte poprzez ich przyjęcie, ale nie reguluje sposobu jego osiągnięcia (wskazują
na zamierzony skutek regulacji)

- cele mają być zrealizowane przez państwa, do których dyrektywy są kierowane
- W jaki sposób? Dowolnie, nie ma wskazówek, zastosowanie minimalnych
nakładów (zasada proporcjonalności ma tutaj zastosowanie - środki maja być jak najmniej uciążliwe), konieczne i
niezbędne do osiągnięcia celu - standard harmonizacji minimalnej
- wyższe standardy ochrony - harmonizacja maksymalna
- państwa mają określony czas na realizacje określonych celów (w pełni)
-w przypadku dyrektyw prawo tworzone jest w dwóch etapach. W pierwszym etapie wydawana jest dyrektywa.
Natomiast w drugim etapie tworzone jest prawo krajowe służące realizacji postanowień dyrektywy. Proces tworzenia
prawa krajowego służącego realizacji postanowień dyrektywy określany jest mianem implementacji dyrektywy.
- średnio na wcielenie w życie dyrektywy państwa mają 2 lata.
- nie można usprawiedliwiać się niezgodnością z prawem krajowym, pastwo przed upływem terminu może wnieść o
przedłużenie terminu na implementacje, państwo, które nie implementowało dyrektywy jest zagrożone
wystąpieniem Komisji do TS UE
- Traktat z Lizbony (nowość) – działania poprzedzające termin upływu - państwa są zobowiązane do informowania
Komisji jakie działania podejmują w celu realizacji dyrektywy (komisja ma mieć kontrole nad państwami, by mogła
sprawdzić czy państwa cos robią i czy robią dobrze), jeśli państwo nie poinformowało to Komisja może złożyć skargę
przeciwko państwu domagając się kary finansowej.
- obywatel jeśli stwierdzi, że dyrektywa nie została wcielona do porządku prawnego krajowego też może to zrobić -
dyrektywy mogą wywierać skutek bezpośredni, ale w relacjach wertykalnych (jednostka-państwo), jednostki
możemy oczekiwać podjęcia przez państwo działań na podstawie dyrektywy.
- dyrektywa musi być sformułowana w sposób jasny, klarowny, przejrzysty i bezwarunkowy byśmy mogli się na nią
powoływać.
- w pewnych przypadkach w relacjach pomiędzy jednostkami będzie można wprost stosować postanowienia
dyrektywy (wyjątkowe sytuacje, doktryna naciska, by rozciągnąć bezpośrednie stosowanie na relacje między
jednostkami)
- można wystąpić o odszkodowanie za nie implementowanie dyrektywy, kiedy poniesiemy szkodę za to, że
dyrektywa nie została implementowana (od państwa, na podstawie reguł, które w danym państwie dot.
odpowiedzialności odszkodowawczej).
Dyrektywy, które są kierowane do wszystkich państw członkowskich podlegają publikacji w Dzienniku Urzędowym UE
i wchodzą w życie tak jak rozporządzenia, czyli w dniu oznaczonym w publikacji lub jeśli termin ten nie został w
dyrektywie wskazany, dwudziestego dnia od opublikowania dyrektywy.

Decyzje

– wiążą swoich adresatów. Mogą być kierowane nie tylko do państw członkowskich ale również do jednostek.

Zalecenia i opinie nie maja mocy wiążącej.

Zgodnie z art. 289 TFUE do wydawania aktów prawa wtórnego są uprawnione;

1.

Parlament Europejski,

2.

Rada,

3.

Komisja.

Instytucje te mogą wydawać rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie.

Trybunał Sprawiedliwości UE został wyposażony w kompetencje do czuwania nad zgodnością prawa wtórnego z
prawem pierwotnym i podstawowymi zasadami prawa UE. Dokonuje wykładni zarówno prawa wtórnego jak i
pierwotnego oraz czuwa nad przestrzeganiem całego dorobku prawnego UE przez państwa członkowskie.
Kompetencje te należą do fundamentalnych kompetencji TSUE, niemniej zakres jego jurysdykcji jest znacznie szerszy,
np.: wypowiada się ona na temat zgodności umów międzynarodowych zawieranych przez UE, czy też
odpowiedzialności odszkodowawczej UE.

To wszystko dot. również Sądu

Organizacja TSUE

TSUE jest jednym z najważniejszych organów w UE. Rola Trybunału Sprawiedliwości UE jest ogromna. TS

zapewnia przestrzeganie prawa Unii. Orzeka on również o zgodności aktów prawnych wydawanych przez instytucje
Unii z traktatami. Rozpoznaje spory między państwami lub między Komisją Europejską i państwami, wynikające ze
stosowania prawa UE. Bez tego sądu funkcjonowanie prawa unijnego byłoby w zasadzie niemożliwe skoro nie byłoby
organu egzekwującego przestrzeganie tego prawa oraz dokonującego jego wykładni w sposób jednolity. Tym samym
niemożliwe byłoby realizowanie celów UE, ponieważ ich realizacja jest możliwa wyłącznie w przypadku jednolitego
stosowania prawa UE na całym jej terytorium. Sąd ten z racji posiadanych kompetencji oraz organizacji działania jest
sądem bardzo specyficznym odzwierciedlającym również specyfikę procesu integracji europejskiej. Słusznie
podkreśla się, że jest on jednocześnie sądem konstytucyjnym, międzynarodowym, gospodarczym, administracyjnym,
a także sądem pracy.

Warto też przypomnieć, że dzięki wielu precedensowym orzeczeniom Trybunał Sprawiedliwości przyczynia

się do dynamizowania procesu integracji europejskiej. Poprzez dynamiczną, celowościową interpretację postanowień
traktatowych Trybunał sformułował i sprecyzował podstawowe zasady prawa unijnego. Na szczególną uwagę
zasługują tu orzeczenia wyrażające;

1.

zasadę pierwszeństwa prawa unijnego przed prawem krajowym państw członkowskich będącą podstawową

zasadą tego prawa wywiedzioną z zasady solidarności;

2.

zasadę skutku bezpośredniego dyrektyw;

3.

inne zasady prawa unijnego (np. zasada równowagi instytucjonalnej, kooperacji międzyinstytucjonalnej,

skuteczności, równoważności, ochrony praw podstawowych);

4.

zasadę odpowiedzialności odszkodowawczej państwa członkowskich za szkody wyrządzone jednostkom

powstałe w wyniku naruszenia prawa unijnego przez to państwo.

Zgodnie z art. 1 Protokołu nr 3 w sprawie statutu TSUE, ,,Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest

powołany i funkcjonuje zgodnie z postanowieniami Traktatów, Traktatu ustawiającego Europejską Wspólnotę Energii
Atomowej (Traktatu EWEA) oraz Statutu’’.

Struktura TSUE

Zmiany strukturalne i instytucjonalne wprowadzone przez Traktat z Lizbony wiążą się również ze zmianami
dotyczącymi TSUE. Począwszy od zmian w nazewnictwie sądownictwa unijnego, poprzez zmiany w zakresie jego
kompetencji, po zmiany organizacyjne związane z jego funkcjonowaniem.
Zgodnie z art. 19 TUE na TSUE składają się trzy rodzaje sądów. Należą do nich: Trybunał Sprawiedliwości, Sąd
oraz sądy wyspecjalizowane.
Obecnie funkcjonuje jeden sąd wyspecjalizowany powołany w 2004 roku na mocy decyzji Rady. Jest nim Sąd do
spraw Służby Publicznej.
TS poza Parlamentem Europejskim jest najstarszą instytucją unijną. Jego siedzibą jest Luksemburg.

Skład TSUE, liczba, kadencja, sposób powoływania i możliwość odwołania sędziów, Izby i rzecznicy generalni

Zgodnie z art. 19 TUE w skład TS wchodzi jeden sędzia z każdego Państwa Członkowskiego. W skład TSUE
wchodzi 27 sędziów, mianowanych przez każde państwo członkowskie. W ten sposób są reprezentowane porządki
prawne każdego członka UE. Jeżeli liczba państw członkowskich ulegnie zmianie automatycznie i proporcjonalnie
ulegnie zmianie liczba sędziów TS.
Sędzią w TSUE może zostać osoba, która jest niezależna i posiadająca wymagane kwalifikacje, które pozwalają na
zajmowanie najwyższych stanowisk sądowych albo są prawnikami o uznanych kompetencjach. Wymagania w
stosunku do kandydatów na sędziów Sądu nie są aż tak wysokie, ponieważ mogą nimi być osoby uprawnione di
zajmowania wysokich stanowisk sądowych.
Sędziowie Trybunału mogą być wybrani tylko spośród osób posiadających obywatelstwo państwa
członkowskiego UE (niemniej po dokonaniu wyboru na to stanowisko nie reprezentują oni interesów swojego
państwa), są z zasady przedstawicielami Unii Europejskiej i nie mogą orzekać w sprawach, których stroną jest
państwo, które ich nominowało. Sędziowie są powoływani poprzez wspólne porozumienie rządów państw
członkowskich (po konsultacji z komitetem opiniującym kandydatów na sędziów) na okres sześciu lat. Ich mandaty są
odnawialne, gdyż co trzy lata następuje częściowe odnowienie składu sędziowskiego, na warunkach określonych w
Statusie TSUE.
Sędziom TS przysługuje immunitet jurysdykcyjny, który trwa również po zaprzestaniu pełnienia tego urzędu, ale
może być uchylony przez Trybunał działający w pełnym składzie.

Sędziowie TS w trakcie sprawowania tej funkcji nie mogą podejmować żadnej innej działalności zawodowej
zarobkowej czy nie zarobkowej, ani pełnić żadnych funkcji politycznych i administracyjnych.
Kadencja sędziego ustaje w wyniku jej upływa, śmierci, złożenia rezygnacji.
Sędziego nie można usunąć ze stanowiska, chyba że pozostali sędziowie jednomyślnie uznają, iż nie spełnia on
warunków niezbędnych do wykonywania swoich obowiązków.
Jeżeli mandat sędziego został zwolniony przed upływem kadencji, sędzia, który wystąpił w jego miejsce pełni
swą funkcję do końca kadencji. Ustępujący sędziowie mogą być mianowani ponownie. Sędziowie powinni
zamieszkiwać w miejscowości będącej siedzibą Trybunału, a więc w Luksemburgu.
Sędziowie Trybunału Sprawiedliwości wybierają spośród siebie prezesa na okres trzech lat. Jego mandat jest
odnawialny. Prezes kieruje pracami Trybunału Sprawiedliwości, a także przewodniczy posiedzeniom i obradom w
największych składach orzekających.(art. 253 TFUE).
Sędziowie TS działają w trybie rotacyjnym co znaczy, że co trzy lata następuje częściowa zmiana składu
sędziowskiego. Statut TS określa warunki tych zmian. Zgodnie ze Statutem odnowieniu podlega ci trzy lata połowa
składu sędziowskiego, przy czym ponieważ jest obecnie nieparzysta liczba sędziów na zmianę odnowieniu będzie
podlegała parzysta liczba sędziów z ich liczbą nieparzystą.
Sędziowie, którzy muszą ustąpić mogą się ubiegać o ponowną nominację. Sędziowie pełniący obecnie kadencję
mogą poddać się do dymisji. Mogą zostać też odwołani, gdy nie wypełniają swoich obowiązków lub nie spełniają
wymogów do pełnienia funkcji sędziego. Decyzje o odwołaniu może podjąć jedynie Trybunał w pełnym składzie przy
zachowaniu zasady jednomyślności. Do podstawowych obowiązków sędziów TS należy dbałość o zagwarantowanie
przestrzegania prawa unijnego przy zachowaniu niezawisłości i niezależności.

Mianowanie sędziów

Każde państwo członkowskie proponuje kandydata na sędziego TS i Sądu, przy czym nie muszą oni mieć
obywatelstwa tego państwa. Wystarczy, że posiadają obywatelstwo jakiegokolwiek z państw członkowskich. By
wyeliminować ryzyko istotnego wpływu sędziów jednej narodowości na decyzje podejmowane w tych instytucjach,
przyjęto jednak, że nie może być więcej niż dwóch sędziów z tego samego państwa członkowskiego.
Na podstawie art. 251 TFUE, Trybunał Sprawiedliwości obraduje w izbach złożonych z pięciu lub trzech sędziów
lub w składzie wielkiej izby, na warunkach ustanowionych w tym celu w Statucie Trybunału Sprawiedliwości Unii
Europejskiej. W przypadkach przewidzianych w Statucie Trybunał Sprawiedliwości może obradować również w
pełnym składzie Trybunału.
Trybunał może obradować w składzie pełnym (złożonym ze wszystkich sędziów) jak już wcześniej wspomniałam
dotyczy to przypadków określonych w Statucie Trybunału, (np. kiedy ma za zadanie zdymisjonować rzecznika praw
obywatelskich czy orzec o dymisji członka Komisji, który naruszył ciążące na nim zobowiązania oraz jeśli Trybunał
uzna, że wniesiona sprawa ma wyjątkowe znaczenie), lub w składzie wielkiej izby tj. 13 sędziów (na żądanie Państwa
Członkowskiego albo instytucji, które są stroną w postępowaniu, a także w sprawach szczególnie ważnych lub
skomplikowanych). Inne sprawy są rozpatrywane przez izby składające się z pięciu lub trzech sędziów. Nie zostało też
ograniczone prawnie w ilu izbach może zasiadać sędzia. Każda izba posiada swojego prezesa. W przypadku izb
pięcioosobowych wybierany jest on na okres trzech lat ich kadencja może być jednokrotnie odnowiona. Jeśli chodzi o
izby trzyosobowe prezes wybierany jest na czas określony.
Zgodnie ze Statutem TSUE sędziowie przed podjęciem obowiązków ślubują wykonywać swe obowiązki
bezstronnie, sumiennie oraz utrzymywać w tajemnicy treść obrad Trybunału. Ponieważ sędziowie i rzecznicy maja
wykonywać swoje funkcje bezstronnie przyjęto, że nie mogą oni uczestniczyć w rozpoznawaniu spraw, w których
wcześniej uczestniczyli jako przedstawiciele, doradcy lub adwokaci jednej ze stron albo jeśli orzekali w nich jako
członkowie sądu, komisji śledczej lub w jakimkolwiek innym charakterze.
Do sprawnego funkcjonowania TSUE jest także powołany sekretarz, który jest mianowany na okres sześciu lat.
Jest on jednocześnie sekretarzem generalnym instytucji. TSUE posiada także sztab własnych tłumaczy, którzy zajmują
się tłumaczeniem konferencji i spraw na każdy język urzędowy Unii.
Trybunałowi przydziela się urzędników i innych pracowników, aby umożliwić mu funkcjonowanie. Są oni
odpowiedzialni przed sekretarzem, który podlega prezesowi.
Na wniosek Trybunału Rada, stanowiąc jednomyślnie może powołać i mianować

sprawozdawców pomocniczych – do ich kompetencji należy m.in. wspieranie prezesa w postępowaniach w
przedmiocie środka tymczasowego oraz wspieranie sędziów sprawozdawców w wykonywaniu ich zadań.

Wybierani są oni spośród osób o niekwestionowanej niezależności i posiadają kwalifikacje prawnicze. Przed
podjęciem obowiązków ślubują oni wykonywać swe obowiązki bezstronnie sumiennie oraz utrzymywać w tajemnicy
treść obrad Trybunału.
Obrady izb odbywają się trybie zamkniętym. Mogą w nich uczestniczyć poza sędziami zasiadającymi w danej
izbie Sprawozdawcy.
Decyzja zapada większością głosów. Głosowanie nad taką decyzją jest tajne, nawet tłumacze nie mogą uczestniczyć
w tej części obrad. Sędziowie nie przedstawiają swoich decyzji bezpośrednio zainteresowanym. Przygotowaniem
projektu decyzji zajmuje się Sędzia Sprawozdawca. Język obrad jest wybierany przez powoda. Jednak, na co dzień w
TSUE używany jest język francuski, jako język urzędowy. Dlatego też oświadczenia przedstawione Trybunałowi są
tłumaczone na język francuski. Strony postępowania są z reguły reprezentowane przez prawników posiadających
uprawnienia do występowania przed sądami państw członkowskich. W przypadku, gdy postępowanie dotyczy
instytucji Unii Europejskiej lub państwa członkowskiego reprezentantem będzie wyznaczony przedstawiciel oraz
prawnicy lub doradcy. Każdy taki reprezentant posiada pewne prawa i immunitety. Należą do nich m.in. „możliwość
podróżowania bez przeszkód, w tym otrzymania odpowiedniej sumy w walucie obcej, która pozwoli na właściwe
wykonanie powierzonych im zadań”.(na podst. Perkowski M., „Integracja Europejska”, Lexis Nexis, Warszawa 2003
r., s. 85).

Rzecznicy generalni

Zgodnie z art. 252 TFUE „Trybunał Sprawiedliwości jest wspomagany przez ośmiu rzeczników generalnych.

Jeżeli Trybunał Sprawiedliwości tego zażąda, Rada, stanowiąc jednomyślnie, może zwiększyć liczbę rzeczników
generalnych.
Zadaniem rzecznika generalnego jest publiczne przedstawianie, przy zachowaniu całkowitej bezstronności i
niezależności, uzasadnionych opinii w sprawach, które zgodnie ze Statutem Trybunału Sprawiedliwości UE wymagają
jego zaangażowania”.
Trybunał jest wspomagany przez 8 rzeczników generalnych, których rolą jest przedstawianie uzasadnionych
opinii w sprawach wniesionych przed Trybunał.
Rzecznicy generalni są byłymi członkami najwyższych sądów krajowych lub wysoko wykwalifikowanymi
prawnikami, powoływanymi za wspólną zgodą rządów państw członkowskich. Każdy z nich jest mianowany na okres
sześciu lat i sprawuje swą funkcję niezależnie. Ich mandat jest odnawialny.
Traktat Lizboński (dokładniej dołączona do niego Deklaracja nr 38) wprowadził możliwość zwiększenia liczby
rzeczników generalnych do 11, o ile z taką inicjatywą wystąpi Trybunał Sprawiedliwości. Polska uzyskała gwarancję,
że w takim przypadku nie będzie już uczestniczyć w systemie rotacji, tylko będzie miała stałego rzecznika
generalnego.
Rzecznicy generalni pełnią funkcję wspomagającą. Mają oni za zadanie publiczne prezentowanie opinii na
temat każdej sprawy. Ta opinia powinna być całkowicie niezależna i bezstronna. Nie ma on funkcji wiążącej i
Trybunał może lub też nie, przyjąć sposób rozwiązania danej sprawy. Rzecznicy tak samo jak sędziowie nie
reprezentują interesów państwa, z którego pochodzą. Ich skład jest zmieniany, co trzy lata (4 rzeczników).

Komitet

Zgodnie z art. 255 TFUE ,,ustanawia się komitet, którego zadaniem jest opiniowanie kandydatów do
wykonywania funkcji sędziego i rzecznika generalnego w Trybunale Sprawiedliwości i Sądzie przed ich mianowaniem
przez rządy Państw Członkowskich zgodnie z artykułami 253 i 254.
Komitet składa się z siedmiu osobistości wybranych spośród byłych członków Trybunału
Sprawiedliwości i Sądu, członków krajowych sądów najwyższych i prawników o uznanej
kompetencji, przy czym jedną z kandydatur proponuje Parlament Europejski. Rada przyjmuje
decyzję ustanawiającą reguły funkcjonowania komitetu oraz decyzję mianującą jego członków. Rada stanowi na
wniosek prezesa Trybunału Sprawiedliwości’’.
W Traktacie z Lizbony w art. 255 TFUE po raz pierwszy uregulowano kwestie związane z powołaniem komitetu
opiniującego kandydatów na stanowisko sędziów TS i Sądu. Mimo, że jego funkcjonowanie nie było przewidziane
przez wcześniejsze traktaty, komitet taki mógł być powołany na podstawie art. 3 ust. 3 załącznika I do Protokołu w
sprawie Statutu Trybunału Sprawiedliwości zawartego w decyzji Rady powołującej Sąd do spraw Służby Publicznej z 2
listopada 2004 roku, niemniej jego zadaniem było opiniowanie kandydatury na sędziów Sądu do spraw Służby
Publicznej. 18 stycznia 2008 roku Rada przyjęła decyzję w sprawie zasad działania komitetu. Blisko rok później Rada
podjęła decyzję z 18 grudnia 2008 roku w sprawie mianowania członków komitetu. O utworzeniu komitetu Rada
decyduje większością kwalifikowaną na zalecenie prezesa TS. Również Rada przyjmuje decyzję ustanawiającą reguły

funkcjonowania komitetu i mianuje jego przewodniczącego. Członkowie komitetu powoływani są na okres czterech
lat. Zgodnie z art. 255 TFUE komitet składa się z siedmiu osobistości. Członkowie komitetu wybierani są spośród
byłych sędziów TS, Sądu, krajowych sądów najwyższych i prawników o uznanej kompetencji. Parlament Europejski
uzyskał uprawnienie do zaproponowania jednej kandydatury. Decyzje w sprawie funkcjonowania komitetu oraz jego
składu są podejmowane przez Radę działającą na wniosek prezesa TS.

Utworzenie Sądu Pierwszej Instancji-obecnie Sądu

W związku z rozwojem procesu integracji europejskiej, jego poszerzenie ( o nowe dziedziny objęte regulacją
prawa unijnego, a według ówczesnej terminologii współczesnego oraz o nowe państwa członkowskie) i jego
pogłębieniem zaistniała potrzeba powołania kolejnego sądu. W 1988 roku powołano do życia Sąd Pierwszej Instancji.
Utworzenie dodatkowego sądu wspólnotowego ( obecnie unijnego), niezależnego od TS, aczkolwiek będącego pod
jego nadzorem, a w pewnym zakresie stanowiącego niższą instancję, od której Przysługiwałoby odwołanie do TS
przewidywał Jednolity Akt Europejski z 1986 roku. Sąd taki miał zostać utworzony na mocy decyzji Rady, która po
wysłuchaniu opinii Parlamentu Europejskiego oraz Komisji podjęła stosowną decyzję 24 października 1989 roku i
powołała do życia Sąd Pierwszej Instancji, który rozpoczął swoją działalność 1 listopada 1989 r. Zamysł utworzenia
Sądu Pierwszej Instancji (obecnego Sądu) był przede wszystkim taki by obciążyć TS z ogromnej liczby wpływających
do niego spraw i tym samym przyspieszyć ich rozpatrywanie. Z dniem wejścia w życie Traktatu z Nicei, a więc od 1
lutego 2003 roku Sąd Pierwszej Instancji uzyskał status instytucji wspólnotowej (obecnie unijnej) i tym samym
samodzielny charakter. Traktat z Lizbony zmienił jego nazwę na Sąd. Wcześniejsza nazwa mylnie sugerowała, że miał
być to sąd kompetentny do rozpatrywania w pierwszej instancji wszystkich spraw kierowanych do TS. W
rzeczywistości tak nie jest. Istnieje merytoryczny podział kompetencji pomiędzy tymi sądami w związku z czym
niektóre sprawy są rozpatrywane w pierwszej instancji przez Sąd, a inne prze TS. Co do zasady podział jest taki, że
kompetencję do rozpatrywania spraw większej wagi dla procesu integracji europejskiej posiada TS. W konsekwencji
tego w niektórych. Ściśle określonych sprawach Sąd posiada kompetencję do wydawania orzeczeń w pierwszej
instancji. Od orzeczeń tych przysługuje odwołanie do TS, niemniej ograniczone do kwestii prawnych.

Skład Sądu

Na podstawie art. 254 TFUE ,,liczbę sędziów Sądu określa Statut Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Statut może przewidywać, że Sąd wspierany będzie przez rzeczników generalnych. Członkowie Sądu są wybierani
spośród osób o niekwestionowanej niezależności i mogących zajmować wysokie stanowiska sądowe. Są oni
mianowani za wspólnym porozumieniem przez rządy Państw Członkowskich na okres sześciu lat, po konsultacji z
komitetem przewidzianym w artykule 255. Co trzy lata następuje częściowa wymiana składu. Ustępujący członkowie
mogą być mianowani ponownie. Sędziowie wybierają spośród siebie na okres trzech lat prezesa Sądu. Jego mandat
jest odnawialny. Sąd mianuje swojego sekretarza i określa jego status. Sąd ustanawia swój regulamin proceduralny w
porozumieniu z Trybunałem Sprawiedliwości. Wymaga on zatwierdzenia przez Radę. Z zastrzeżeniem odmiennych
postanowień Statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, postanowienia Traktatów dotyczące Trybunału
Sprawiedliwości stosują się do Sądu’’.
Zgodnie z art. 19 TUE w skład Sądu wchodzi co najmniej jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego.
Obecnie zgodnie z art. 48 Statutu jest 27 sędziów Sądu.

Sędziowie Sądu jako rzecznicy generalni

Statut Trybunału Sprawiedliwości może przewidywać, że sąd wspierany będzie przez rzeczników generalnych.
Przy sądzie nie przewidziano odrębnie funkcjonujących Rzeczników Generalnych, ale istnieje rozwiązanie, które
przewiduje pełnienie takiej funkcji przez któregoś z sędziów Sądu, jeśli okaże się, że w sprawie wziąłby udział rzecznik
generalny wspomagając Sąd w wydawaniu orzeczenia ad hoc, któryś z sędziów sądów jest powoływany do pełnienia
takiej funkcji w tej sprawie.
Zadania sędziego Sądu, który został powołany na stanowisko rzecznika generalnego w toczącej się sprawie są takie
jak zadania rzeczników generalnych działających przy Trybunale Sprawiedliwości. W związku z tym ma on działając
bezstronnie i niezależnie publicznie przedstawiać uzasadnione wnioski w sprawie.
Sędziowie Sądu są mianowani zgodnie z tymi samymi zasadami co sędziowie Trybunału Sprawiedliwości, a
więc spośród osób, które cechuje niezależność działania i które w państwach członkowskich mogą zajmować wysokie
stanowiska sądowe.

Tu różnicą w stosunku do wyboru sędziów Trybunału Sprawiedliwości jest to, że zgodnie z art. 253 TFUE

sędziowie Trybunału Sprawiedliwości mogą być wybierani spośród osób o kwalifikacjach uprawniających do
zajmowania najwyższych stanowisk sądowych, albo prawników o uznanych kompetencjach. Tak samo jak sędziowie
Trybunału Sprawiedliwości sędziowie Sądu są mianowani za wspólnym porozumieniem rządów państw
członkowskich na okres sześciu lat.

Również tu co trzy lata następuje odnowienie części składu Sądu.
Sędziowie Sądu wybierają ze swojego grona prezesa tego sądu na trzyletnią kadencję, która może zostać

odnowiona.

Regulamin mówi o tym, że prezes Sądu nie może zostać powołany do pełnienia funkcji rzecznika

generalnego.

Sąd powołuje również swojego sekretarza i ustanawia swój regulamin, ale w za porozumieniem z

Trybunałem Sprawiedliwości. Regulamin ten podlega zatwierdzeniu przez Radę. Rada podejmuje decyzję w tym
zakresie kwalifikowaną większością głosów.

Zgodnie z Regulaminem Sądu działa on w składzie jednego sędziego, w izbach złożonych z trzech lub pięciu

sędziów, albo w pełnym składzie w przypadku spraw o znacznej wadze lub dużym stopniu trudności.

Z art. 254 wynika, że o ile Statut Trybunału Sprawiedliwości nie stanowi inaczej, postanowienia Traktatu

dotyczące Trybunału Sprawiedliwości znajdują zastosowanie również do Sądu.

Właściwość Sądu oraz możliwość zaskarżenia jego orzeczeń

Od orzeczenia Sądu istnieje możliwość odwołania się do Trybunału Sprawiedliwości. Odwołanie to

przysługuje stronom postępowania w terminie dwóch miesięcy od daty otrzymania orzeczenia.

Wszelkie rozstrzygnięcia Sądu mogą być zaskarżane przez państwa członkowskie lub instytucje Unii, a więc

również rozstrzygnięcia w sprawach, w których nie były one stronami postępowania.

Odwołanie od rozstrzygnięcia Sądu musi podnosić kwestie prawne, czyli brak właściwości, istnienie

poważnych uchybień procesowych lub naruszenie prawa Unii. Odwołanie nie może dotyczyć wyłącznie obciążenia
kosztami lub ustalenia ich wysokości.

Trybunał Sprawiedliwości po uznaniu odwołania za zasadne może postąpić dwojako:
- jeśli odwołanie od rozstrzygnięcia Sądu jest rozstrzygane w trybie rewizyjnym kiedy stan sprawy na to

pozwala Trybunał Sprawiedliwości sam wydaje orzeczenie. Orzeczenie takie jest ostateczne i prawomocne;

- jeśli w związku z odwołaniem od rozstrzygnięcia Sądu działa jako sąd kasacyjny, uchyla on zaskarżone

orzeczenie i przekazuje je do ponownego rozpoznania Sądowi.

Zaskarżeniu może podlegać nie tylko wyrok Sądu, ale również postanowienie tego sądu.

Zgodnie z Regulaminem Sądu po uchyleniu wyroku lub postanowienia, prezes Sądu:

- może przekazać sprawę innej izbie niż ta, która wydała zaskarżone rozstrzygnięcie, niemniej składającej się z takiej
samej liczby sędziów;

- jeśli zostaje uchylony wyrok lub postanowienie wydane przez Sąd działający w pełnym składzie, przekazuje

sprawę do ponownego rozpatrzenia przez pełen skład;

- jeśli zostaje uchylony wyrok lub postanowienie wydane przez jednego sędziego Sądu, przekazuje sprawę do

ponownego rozpatrzenia przez Sąd działający w składzie trzech sędziów, przy czym w składzie tym nie może
uczestniczyć sędzia, który wydał zaskarżony wyrok.
Zgodnie z art. 256 punkt 1 TFUE „Sąd jest właściwy do rozpoznawania w skarg określonych w artykułach 263, 265,
268, 270 i 272, z wyjątkiem skarg powierzonych sądowi wyspecjalizowanemu utworzonemu na mocy artykułu 257 i
skarg zastrzeżonych na mocy Statutu dla Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Statut może przyznać Sądowi
właściwość w innych kategoriach skarg.
Od orzeczeń wydanych przez Sąd na mocy niniejszego ustępu przysługuje, na warunkach i w zakresie określonym
przez Statut, prawo odwołania się do Trybunału Sprawiedliwości, ograniczone do kwestii prawnych.”.
Wynika z tego, że Sąd jest kompetentny do rozpoznawania w pierwszej instancji skarg:
- na legalność aktów uchwalanych przez ustawodawcę, aktów Rady, aktów Komisji i Europejskiego Banku
Centralnego, innych niż zalecenia i opinie oraz aktów Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskiej zmierzających do
wywarcia skutków prawnych wobec podmiotów trzecich;

1.

na niezgodne z postanowieniami Traktatu zaniechanie działania przez Parlament Europejski, Radę
Europejską, Radę, Komisję lub Europejski Bank Centralny;

2.

w sporach dotyczących odszkodowań określonych w artykule 340 akapity 2 i 3, a więc dotyczących
odpowiedzialności pozaumownej Unii zgodnie, z którą Unii powinna naprawić zgodnie z zasadami ogólnymi
wspólnymi dla Państw Członkowskich, szkody wyrządzone przez jej instytucje lub jej pracowników przy
wykonywaniu ich funkcji;

3.

w sporach pomiędzy Unią a jej pracownikami, w granicach i na warunkach określonych w regulaminie
pracowniczym urzędników Unii lub warunkach zatrudnienia innych pracowników Unii;

4.

na mocy klauzuli arbitrażowej umieszczonej w umowie prawa publicznego lub prywatnego zawartej przez
Unię lub w jej imieniu.

Zgodnie z art. 256 punkt 2 „Sąd jest właściwy do rozpoznawania skarg wniesionych przeciwko orzeczeniom

sądów wyspecjalizowanych. Orzeczenia wydane przez Sąd na mocy niniejszego ustępu mogą zostać w drodze
wyjątku, na warunkach i w zakresie określonym przez Statut, poddane kontroli Trybunału Sprawiedliwości, jeżeli
zachodzi poważne ryzyko naruszenia jedności lub spójności prawa Unii.”.
Art. 256 punkt 2 TFUE w pewnym sensie wprowadza możliwość trójinstancyjnego postępowania przed sądami
Unii, aczkolwiek trójinstancyjne postępowanie nie jest w tym przypadku regułą, należy je uznać za wyjątek od reguły
i jest ograniczone do ściśle określonych przypadków.

- w takim przypadku postępowanie w pierwszej instancji ma być prowadzone przez izbę sądową utworzoną

na mocy artykułu 257 TFUE;

-

zgodnie z art. 256 punkt 2 TFUE, regułą jest możliwość wniesienia odwołania od orzeczenia izby sądowej

utworzonej na mocy art. 257 TFUE.

Sądem właściwym do rozpatrzenia odwołania od orzeczenia takiej izby jest Sąd.
Co do zasady orzeczenia Sądu rozpatrującego odwołanie od orzeczeń izb sądowych utworzonych na mocy art.

257 TFUE są ostateczne;

-

niemniej w drodze wyjątku, w pewnych określonych przypadkach istnieje możliwość rozpatrzenia sprawy w

trzeciej instancji przez Trybunał Sprawiedliwości.

W tej sytuacji Trybunał Sprawiedliwości jest kompetentny do rozpatrzenia odwołania od orzeczenia Sądu

działającego jako sąd drugiej instancji, a więc działającego w wyniku odwołania od decyzji izby sądowej utworzonej
na mocy art. 257 TFUE.

Trybunał Sprawiedliwości rozpatruje sprawę w trzeciej instancji jeśli zachodzi poważne ryzyko naruszenia

jedności i spójności prawa unii.

Zgodnie z art. 256 TFUE punkt 3 „Sąd jest właściwy do rozpoznawania pytań prejudycjalnych przedkładanych na
mocy artykułu 267, w poszczególnych dziedzinach określonych w Statucie.
Jeżeli Sąd uzna, że sprawa wymaga orzeczenia co do zasad, które może mieć wpływ na jedność lub spójność prawa
Unii, może on przekazać tę sprawę do rozpoznania Trybunałowi Sprawiedliwości.
Orzeczenia wydane przez Sąd w sprawach pytań prejudycjalnych mogą zostać w drodze wyjątku, na warunkach i w
zakresie określonym przez Statut, poddane kontroli Trybunału Sprawiedliwości, jeżeli zachodzi poważne ryzyko
naruszenia jedności lub spójności prawa Unii”.
Z art. 256 punkt 3 TFUE wynika, że Sąd może rozpatrywać pytania prejudycjalne kierowane na podstawie art.
267 TFUE niemniej tylko w dziedzinach określonych przez Statut.

Sąd może przekazać sprawę do rozpatrzenia Trybunałowi Sprawiedliwości jeśli sprawa o wydanie orzeczenia

wstępnego podlega rozpatrzeniu przez Sąd, ale stwierdzi on, że orzeczenie może dotyczyć zasad prawa unii a
konsekwencje tego orzeczenia mogłyby mieć wpływ na jedność i spójność prawa unii.

Omawiany przepis przewiduje możliwość przeprowadzenia przez Trybunał Sprawiedliwości kontroli orzeczeń

wydanych przez Sąd w sprawach pytań prejudycjalnych, niemniej kontrola taka nie stanowi reguły i jest dopuszczalna
w drodze wyjątku.

Uzasadnieniem dla przeprowadzenia takiej kontroli jest istnienie poważnego ryzyka naruszenia jedności i

spójności prawa unii. Warunki przeprowadzenia kontroli, o której mowa określa Statut.

Zadania (kompetencje) TSUE i Sądu

,,Art. 19 TUE 1. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej obejmuje Trybunał Sprawiedliwości, Sąd i sądy
wyspecjalizowane. Zapewnia on poszanowanie prawa w wykładni i stosowaniu Traktatów.

3. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzeka zgodnie z Traktatami:

a) w zakresie skarg wniesionych przez Państwa Członkowskie, instytucje lub osoby fizyczne lub prawne;

b) w trybie prejudycjalnym, na wniosek sądów Państw Członkowskich, w sprawie wykładni prawa Unii lub ważności
aktów przyjętych przez instytucje;

c) w innych sprawach przewidzianych w Traktatac’’.

Zgodnie z art. 19 TUE Trybunał Sprawiedliwości UE czuwa nad poszanowaniem prawa w wykładni i stosowaniu
Traktatów.
Ten sam przepis wskazuje na kategorie spraw jakimi zajmuje się ta instytucja w ramach tak ogólnie
zakreślonych kompetencji. Należy do nich orzekanie w zakresie skarg wniesionych przez państwa członkowskie,
instytucje, osoby fizyczne lub prawne, orzekanie w trybie prejudycjalnym na wniosek sądów państw członkowskich w
sprawie wykładni prawa Unii lub ważności aktów instytucji unijnych i wreszcie orzekanie w innych sprawach
przewidzianych w Traktatach. Traktat o funkcjonowaniu UE zawiera regulacje szczegółowe określające te ogólnie
zakreślone kompetencje. Wskazuje na podmioty uprawnione do wniesienia skargi lub skierowania wniosku, zarzuty
jakie mogą być przez nie podnoszone lub zapytania jakie mogą kierować oraz skutki wyroków Trybunału.
Analiza regulacji TFUE pozwala na bardziej szczegółowe skategoryzowanie kompetencji TSUE, które można
podzielić na:
- kompetencje dotyczące kontroli wywiązywania się z zobowiązań traktatowych przez państwa członkowskie. Tu
postępowanie przeciwko państwu członkowskiemu co do którego istnieje podejrzenie naruszenia postanowień
Traktatu lub aktów przyjętych na jego podstawie wszczynane jest na wniosek Komisji (art. 258 TFUE) albo na wniosek
innego państwa członkowskiego (art. 259 TFUE);

-

kompetencje dotyczące kontroli legalności, a więc zgodności z postanowieniami traktatowymi aktów

instytucji unijnych, tzw. aktów prawa wtórnego wydawanych na podstawie postanowień traktatowych. Możliwość
kontroli legalności aktów prawa wtórnego przewiduje art. 263 TFUE. Skargi w tych sprawach wnoszą państwa
członkowskie, Parlament Europejski, Rada lub Komisja, a w pewnych okolicznościach Trybunał Obrachunkowy,
Europejski Bank Centralny, Komitet Regionów, osoby fizyczne lub prawne;

-

kompetencję do wydawania orzeczeń prejudycjalnych, czy inaczej orzeczeń wstępnych wynikającą z art. 267

TFUE. Orzeczenia te wydawane są na wniosek sądów państw członkowskich;

-

kompetencje do stwierdzenia przez Trybunał Sprawiedliwości UE bezczynności instytucji unijnych zgodnie z

art. 265 TFUE. Skargi w tych sprawach mogą wnosić państwa członkowskie, i inne instytucje unijne oraz osoby
fizyczne i prawne;

-

kompetencje do orzekania o odpowiedzialności odszkodowawczej UE zgodnie z art. 268 TFUE;

-

kompetencje do orzekania o legalności aktu przyjętego na podstawie art. 7 TUE (art. 269 TFUE);

-

kompetencje do orzekania w sporach miedzy UE a jej pracownikami (art. 270 TFUE);

-

kompetencje do orzekania w innych sprawach (art. 271-273 TFUE).

Wyroki Trybunału Sprawiedliwości UE są publikowane w przeznaczonym do tego celu oficjalnym publikatorze

nazywanym European Court Reports w skrócie ECR.

Wyroki są także podawane do publicznej wiadomości przy pomocy oficjalnej strony internetowej Trybunału

Sprawiedliwości UE pod adresem : http://curia.eu.int

Na stronie tej znajdujemy wszystkie wyroki Trybunału Sprawiedliwości UE oraz informacje na jego temat,

opinie rzeczników generalnych, komentarze doktryny dotyczące wyroków, alfabetyczny spis zagadnień poruszanych
w sprawach pomocny w znajdowaniu odpowiednich spraw dotyczących określonego problemu.

Sądy wyspecjalizowane, powoływanie, wybór członków, organizacja działania

Zgodnie z art. 257 TFUE ,, Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą,
mogą utworzyć przy Sądzie sądy wyspecjalizowane, do rozpoznawania w pierwszej instancji niektórych kategorii
skarg wniesionych w konkretnych dziedzinach. Parlament Europejski i Rada stanowią w drodze rozporządzeń na
wniosek Komisji i po konsultacji z Trybunałem Sprawiedliwości albo na wniosek Trybunału Sprawiedliwości i po
konsultacji z Komisją.
Rozporządzenie ustanawiające sąd wyspecjalizowany określa zasady organizacji sądu i zakres przyznanej mu
właściwości.
Od orzeczeń wydanych przez sądy wyspecjalizowane przysługuje prawo odwołania się do Sądu, ograniczone do
kwestii prawnych lub – jeżeli jest to przewidziane w rozporządzeniu ustanawiającym sąd wyspecjalizowany –
obejmujące również kwestie faktyczne.
Członkowie sądów wyspecjalizowanych są wybierani spośród osób o niekwestionowanej
niezależności i mogących zajmować stanowiska sądowe. Są oni mianowani przez Radę, stanowiącą jednomyślnie.
Sądy wyspecjalizowane ustanawiają swój regulamin proceduralny w porozumieniu z Trybunałem Sprawiedliwości.
Wymaga on zatwierdzenia przez Radę.

Z zastrzeżeniem odmiennych postanowień rozporządzenia ustanawiającego sąd wyspecjalizowany, postanowienia
Traktatów dotyczące Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz postanowienia Statutu Trybunału
Sprawiedliwości Unii Europejskiej stosują się do sądów wyspecjalizowanych. Tytuł I Statutu oraz jego artykuł 64 mają
zastosowanie w każdym przypadku do sądów wyspecjalizowanych’’.

Na podstawie art. 257 TFUE przewiduje się możliwość tworzenia sądów wyspecjalizowanych, o jakich mowa w

art. 19 TUE. Sądy wyspecjalizowane mogą powstawać przy Sądzie. Kompetencję do ich tworzenia posiada Parlament
Europejski i Rada stanowiące w drodze rozporządzeń zgodnie ze zwykłą procedurą prawodawczą. Parlament
Europejski i Rada przyjmują takie rozporządzenia na wniosek Komisji lub TS. W przypadku wniosku Komisji przyjęcie
rozporządzenia powołującego Sąd Wyspecjalizowany konsultowane jest z Trybunałem, natomiast w przypadku
wniosku Trybunału konsultowane jest z Komisją. Konsultacja oznacza, że stanowisko tych organów nie jest wiążące
dla Parlamentu i Rady. Rozporządzenie powołujące Sąd wyspecjalizowany ma zawierać również regulacje odnoszące
się do jego organizacji i funkcjonowania, w tym zakresu właściwości takiego sądu. Sądy wyspecjalizowane mogą być
wyposażone w kompetencje do rozpatrywania w pierwszej instancji niektórych kategorii skarg wniesionych w
konkretnych dziedzinach. Przewidziano możliwość wnoszenia do Sądu odwołań od ich orzeczeń ograniczone do
kwestii prawnych. Jeżeli Rada i Parlament uznają to za celowe mogą w rozporządzeniu powołującym sąd
wyspecjalizowany rozszerzyć możliwość wnoszenia odwołań od jego orzeczeń również o kwestie faktyczne.
Członkowie sądów wyspecjalizowanych są mianowani przez Parlament Europejski i
Radę działająca jednomyślnie spośród osób o niekwestionowanej niezależności i mogących zajmować stanowiska
sądowe.

Należy zauważyć, że sędziom sądów wyspecjalizowanych nie stawia się tak wysokich wymagań jak sędziom

Trybunału Sprawiedliwości, którzy mogą być wybierani spośród osób mogących zajmować najwyższe stanowiska
sądowe, ani Sądu, którzy są wybierani spośród osób mogących zajmować wysokie stanowiska sądowe. Wystarczy by
osoby chcące zostać członkami sądów wyspecjalizowanych były osobami o niekwestionowanej niezależności.
Sądy wyspecjalizowane mają prawo ustanawiać swój regulamin proceduralny, aczkolwiek odbywa się to
niesamodzielnie a w porozumieniu z Trybunałem Sprawiedliwości. Regulamin ten podlega zatwierdzeniu przez
Parlament Europejski i Radę działającą w tym przypadku kwalifikowaną większością głosów.

Przyjęto, że jeśli nie zdecydowano odmienne w decyzji powołującej dany sąd wyspecjalizowany, postanowienia

Traktatu oraz dotyczące Trybunału Sprawiedliwości i jego Statutu dotyczą również sądów wyspecjalizowanych.
Przed wejściem w życie Traktatu z Lizbony na podstawie art. 225a TWE istniała możliwość powołania sądu
wyspecjalizowanego na podobnych warunkach, ale w tych sprawach kompetentna była wyłącznie Rada działająca w
formie decyzji. W dniu 2 Listopada 2004 r. Rada podjęła taką decyzję powołując Sąd do Spraw Służby Publicznej. Sąd
do Spraw Służby Publicznej działa w celu rozstrzygania sporów pracowniczych powstałych między UE a jej
pracownikami.

5. System skarg

5.1.Skargi przeciwko państwu członkowskiemu

5.1.1.Skarga Komisji przeciwko państwu członkowskiemu w związku z nie wywiązaniem się przez nie z zobowiązań
wynikających z Traktatu
Zgodnie z art. 258 TFUE ,, Jeśli Komisja uzna, że Państwo Członkowskie uchybiło jednemu z zobowiązań, które
na nim ciążą na mocy Traktatów, wydaje ona uzasadnioną opinię w tym przedmiocie, po uprzednim umożliwieniu
temu Państwu przedstawienia swych uwag. Jeśli Państwo to nie zastosuje się do opinii w terminie określonym przez
Komisję, może ona wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej’’.
Art. 258 dotyczy stwierdzenia przez Komisję nie wywiązywania się przez państwo członkowskie z zobowiązań
wynikających z Traktatu. W takim przypadku Komisja wydaje w tym zakresie swoją opinię. Opinia ta musi być
uzasadniona, a jej wydanie odbywa się po wysłuchaniu państwa członkowskiego, które ma możliwość przedstawienia
swoich uwag.

Z art. 258 wynika również obowiązek zastosowania się w określonym terminie przez państwo członkowskie

do opinii Komisji. W przeciwnym razie Komisja może wnieść przeciwko temu państwu sprawę do Trybunału
Sprawiedliwości UE.

5.1.2.Skarga państwa członkowskiego przeciwko innemu państwu członkowskiemu w związku z nie wywiązaniem się
przez nie z zobowiązań wynikających z Traktatu
Zgodnie z art. 259 TFUE ,, Każde Państwo Członkowskie może wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości Unii
Europejskiej, jeśli uznaje, że inne Państwo Członkowskie uchybiło jednemu z zobowiązań, które na nim ciążą na mocy
Traktatów. Zanim Państwo Członkowskie wniesie przeciwko innemu Państwu Członkowskiemu skargę opartą na
zarzucanym naruszeniu zobowiązania, które na nim ciąży na podstawie Traktatów, powinno wnieść sprawę do
Komisji. Komisja wydaje uzasadnioną opinię, po umożliwieniu zainteresowanym Państwom przedstawienia, na
zasadzie spornej, uwag pisemnych i ustnych.
Jeśli Komisja nie wyda opinii w terminie trzech miesięcy od wniesienia sprawy, brak opinii nie stanowi przeszkody we
wniesieniu sprawy do Trybunału’’.

Art. 259 dotyczy skargi jednego państwa członkowskiego na działalność innego państwa członkowskiego.

Skarga taka może zostać wniesiona wyłącznie przez państwo członkowskie przeciwko innemu państwu

członkowskiemu jeśli uzna ono, że państwo członkowskie nie wywiązuje się z zobowiązań wynikających z Traktatu.

Skarga, o której mowa najpierw wnoszona jest do Komisji.
Komisja po uwzględnieniu uwag pisemnych, bądź ustnych zainteresowanych stron wydaje swoją opinię w

przedmiocie sporu.

Opinia Komisji podlega uzasadnieniu.
Jednak brak opinii Komisji wydanej w terminie trzech miesięcy od wniesienia sprawy nie stanowi przeszkody

dla wniesienia sprawy do Trybunału Sprawiedliwości.

5.1.3.Obowiązek państwa członkowskiego do dostosowania się do wyroku Trybunału Sprawiedliwości dotyczącego
tego państwa i konsekwencje nie wywiązania się z tego zobowiązania
Zgodnie z art. 260 TFUE punkt 1 ,, Jeśli Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej stwierdza, że Państwo
Członkowskie uchybiło jednemu z zobowiązań, które na nim ciążą na mocy Traktatów, Państwo to jest zobowiązane
podjąć środki, które zapewnią wykonanie wyroku Trybunału’’. Punkt 2 tego samego artykułu mówi o tym, że ,, Jeżeli
Komisja uzna, że dane Państwo Członkowskie nie podjęło środków zapewniających wykonanie wyroku Trybunału,
może ona wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, po umożliwieniu temu Państwu
przedstawienia uwag. Wskazuje ona wysokość ryczałtu lub okresowej kary pieniężnej do zapłacenia przez dane
Państwo Członkowskie, jaką uzna za odpowiednią do okoliczności. Jeżeli Trybunał stwierdza, że dane Państwo
Członkowskie nie zastosowało się do jego wyroku, może na nie nałożyć ryczałt lub okresową karę pieniężną.
Procedura ta nie narusza artykułu 259’’.
Art. 260 TFUE przewiduje możliwość wniesienia przez Komisję skargi przeciwko państwu członkowskiemu,
jakie nie wywiązało się z wyroku Trybunału oraz jakie nie poinformowało Komisji o środkach służących transpozycji
dyrektywy. Przepis ten daje Trybunałowi uprawnienie do nałożenia sankcji na państwo członkowskie.
Art. 260 TFUE ustanawia obowiązek dostosowania się przez państwo członkowskie do wyroku Trybunału
Sprawiedliwości stwierdzającego nie wywiązanie się przez to państwo z zobowiązań wynikających z Traktatu.

Dostosowanie się do wyroku Trybunału Sprawiedliwości ma polegać na przyjęciu odpowiednich środków

służących realizacji zobowiązania traktatowego.

Organem uprawnionym do kontroli czy państwo członkowskie dostosowało się do wyroku Trybunału

Sprawiedliwości poprzez przyjęcie odpowiednich środków przez to państwo jest Komisja.

W przypadku, gdy Komisja uzna, że państwo członkowskie nie przyjęło właściwych środków, wydaje ona

opinię zawierającą określenie punktów, które nie zostały zrealizowane przez państwo członkowskie.

Przed wydaniem opinii Komisja wzywa państwo członkowskie do wypowiedzenia się w przedmiocie realizacji

wyroku Trybunału Sprawiedliwości.

Komisja w swej opinii wyznacza państwu członkowskiemu termin na zrealizowanie wskazanych w niej

punktów, w których nie zastosowało się ono do wyroku Trybunału Sprawiedliwości.

Jeśli państwo członkowskie nie podjęło w wyznaczonym przez Komisję terminie określonym w jej opinii,

odpowiednich działań służących wykonaniu wyroku Trybunału Sprawiedliwości poprzez realizację wskazanych w
opinii punktów, Komisja ma prawo wniesienia sprawy do Trybunału Sprawiedliwości.

Wnosząc sprawę do Trybunału Sprawiedliwości Komisja proponuje nałożenie na państwo członkowskie,

które nie zastosowało się do wyroku Trybunału Sprawiedliwości, ryczałtu lub okresowej kary pieniężnej określając
ich wysokość.

W wyniku wniesienia sprawy przez Komisję Trybunał Sprawiedliwości bada, czy państwo członkowskie

zastosowało się do jego wyroku. Jeśli Trybunał Sprawiedliwości stwierdzi nie wywiązanie się przez państwo z tego
zobowiązania może orzec o nałożeniu na nie ryczałtu lub okresowej kary pieniężnej.
5.1.4. Skargi jednostek do komisji
Jednostki nie mają legitymacji czynnej do wniesienia skargi przeciwko państwu członkowskiemu zatem nie mogą
być stroną w postępowaniu przeciwko państwu, ale mogą zawiadamiać Komisję o naruszeniach prawa Unii przez
państwo.
5.2. Skargi przeciwko instytucjom Unii:
5.2.1. Kontrola legalności aktów instytucji Unii
Zgodnie z art. 263 TFUE „Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej kontroluje legalność aktów ustawodawczych,
aktów Rady, Komisji i Europejskiego Banku Centralnego, innych niż zalecenia i opinie, oraz aktów Parlamentu
Europejskiego i Rady Europejskiej zmierzających do wywarcia skutków prawnych wobec podmiotów trzecich.
Kontroluje również legalność aktów organów lub jednostek organizacyjnych Unii, które zmierzają do wywarcia
skutków prawnych wobec osób trzecich. W tym celu Trybunał jest właściwy do orzekania w zakresie skarg
wniesionych przez Państwo Członkowskie, Parlament Europejski, Radę lub Komisję, podnoszących zarzut braku
kompetencji, naruszenia istotnych wymogów proceduralnych, naruszenia Traktatów lub jakiejkolwiek reguły prawnej
związanej z ich stosowaniem lub nadużycia władzy. Trybunał jest właściwy, na tych samych warunkach, do orzekania
w zakresie skarg wniesionych przez Trybunał Obrachunkowy, Europejski Bank Centralny i Komitet Regionów,
zmierzających do zapewnienia ochrony ich prerogatyw. Każda osoba fizyczna lub prawna może wnieść, na
warunkach przewidzianych w akapitach pierwszym i drugim, skargę na akty, których jest adresatem lub które
dotyczą jej bezpośrednio i indywidualnie oraz na akty regulacyjne, które dotyczą jej bezpośrednio i nie wymagają
środków wykonawczych. Akty tworzące organy i jednostki organizacyjne Unii mogą przewidywać wymogi i warunki
szczególne dotyczące skarg wniesionych przez osoby fizyczne lub prawne na akty tych organów lub jednostek
organizacyjnych zmierzające do wywarcia skutków prawnych wobec tych osób. Skargi przewidziane w niniejszym
artykule wnosi się w terminie dwóch miesięcy, stosownie do przypadku, od daty publikacji aktu lub jego
notyfikowania skarżącemu lub, w razie ich braku, od daty powzięcia przez niego wiadomości o tym akcie”.

Z przepisu art. 263 wynika, że kontrola legalności aktów prawa wtórnego - przypomnijmy zgodności aktów

wydawanych przez instytucje Unii z postanowieniami traktatowymi - dotyczy jedynie wiążących aktów prawa
wtórnego czyli;

1.

rozporządzeń;

2.

dyrektyw;

3.

i decyzji.

Nie dotyczy tym samym zaleceń i opinii.
Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje posiadają moc wiążącą zgodnie z art. 288 TFUE. Zgodnie z tym samym
przepisem zalecenia i opinie nie mają mocy wiążącej.

Przepis art. 263 TFUE wyraźnie wskazuje, że kontrola legalności aktów instytucji unii nie dotyczy

niewiążących aktów instytucji unii takich jak zalecenia i opinie.

Kontrola legalności wiążących aktów instytucji unii dotyczy aktów wydawanych przez:

Parlament Europejski i Radę;

1.

aktów wydawanych przez samą Radę;

2.

aktów wydawanych przez Komisję;

3.

aktów wydawanych przez Europejski Bank Centralny;

4.

oraz aktów Parlamentu Europejskiego, ale wyłącznie tych aktów Parlamentu Europejskiego, które zmierzają
do wywarcia skutków prawnych wobec podmiotów trzecich.

Z wnioskiem o przeprowadzenie kontroli legalności aktów instytucji wspólnotowych może zwrócić się do Trybunału
Sprawiedliwości;

1.

państwo członkowskie;

2.

Parlament Europejski;

3.

Rada;

4.

lub Komisja.

Wniosek o przeprowadzenie kontroli legalności aktu instytucji wspólnotowej musi zawierać;

1.

zarzut braku kompetencji;

2.

naruszenia istotnych wymogów proceduralnych;

3.

naruszenia postanowień Traktatu;

4.

naruszenia jakiejkolwiek reguły prawnej związanej ze stosowaniem Traktatu;

5.

nadużycia władzy, a wiec przekroczenia kompetencji.

Wystarczy by wniosek o kontrolę legalności aktów prawa wtórnego podnosił jeden z tych zarzutów, ale może

również podnosić kilka z nich lub wszystkie, jeśli jest to uzasadnione.

Ponadto Trybunał Sprawiedliwości może przeprowadzać kontrolę legalności aktów instytucji wspólnotowych na

wniosek Trybunału Obrachunkowego, Europejskiego Banku Centralnego i Komitet Regionów w celu ochrony ich
prerogatyw.

Trybunał Sprawiedliwości zgodnie z art.263 TFUE może działać również na wniosek osób fizycznych lub prawnych

wnoszących skargę na kierowane do nich decyzje lub na decyzje, które co prawda nie są do nich w sposób
bezpośredni kierowane takich jak rozporządzenia, czy decyzje kierowane do innej osoby, ale mimo to dotyczą tych
osób w sposób bezpośredni i indywidualny.
Z art. 263 wynika, że przewidziane przez ten przepis skargi powinny być wnoszone w terminie:

1.

dwóch miesięcy stosownie do przypadku;

2.

lub od daty publikacji aktu lub jego notyfikowania skarżącemu;

3.

lub razie ich braku, od daty powzięcia przez niego wiadomości o tym akcie

Podsumowując rozważania dotyczące art. 263 TFUE należy stwierdzić, że przepis ten dotyczy kontroli legalności

wiążących aktów instytucji Unii.
W tym zakresie:

-

ogólne uprawnienie do składania wniosków do Trybunału posiadają państwa członkowskie, Parlament

Europejski, Rada lub Komisja;

-

natomiast Trybunał Obrachunkowy, Europejski Bank Centralny i Komitet Reginów mogą składać wnioski

podnosząc te same zarzuty, ale wyłącznie w celu ochrony ich prerogatyw;

-

a osoby fizyczne lub prawne mogą składać wnioski o przeprowadzenie kontroli legalności aktów instytucji

wspólnotowych wyłącznie jeśli są adresatem decyzji instytucji unii.

-

osoby fizyczne i prawne mają też możliwość wniesienia skargi do Trybunału Sprawiedliwości na podstawie

art. 263 TFUE kiedy decyzje instytucji unii nie są do nich bezpośrednio skierowane, ponieważ mają albo formę
rozporządzenia, które jak wiadomo ma zasięg ogólny, albo są skierowane do innej osoby.

Warunkiem dopuszczalności wniosku w tym przypadku są wyłącznie sytuacje kiedy

rozporządzenia lub decyzje kierowane do innych osób dotyczą osób fizycznych lub prawnych domagających się
przeprowadzenia kontroli legalności aktów instytucji unii, w sposób bezpośredni i indywidualny.

5.2.2.Konsekwencje uznania przez Trybunał Sprawiedliwości aktów instytucji Unii za nielegalne
Zgodnie z art. 264 TFUE „Jeżeli skarga jest zasadna, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzeka o
nieważności danego aktu.
Jednakże Trybunał wskazuje, jeśli uzna to za niezbędne, które skutki aktu, o którego nieważności orzekł, powinny być
uważane za ostateczne”.

Przepis ten przyznaje Trybunałowi Sprawiedliwości kompetencję do unieważnienia aktów instytucji unii.
Trybunał Sprawiedliwości nie może z własnej inicjatywy orzec o nieważności aktu instytucji unii.

Unieważnienie aktu instytucji unii odbywa się na wniosek skierowany do Trybunału Sprawiedliwości.

Trybunał Sprawiedliwości orzeka o nieważności danego aktu w wyniku uznania zasadności skargi

podnoszącej zarzut bezprawności.

W przypadku rozporządzeń Trybunał Sprawiedliwości posiada kompetencję do orzeczenia pewnych skutków

unieważnionego rozporządzenia za ostateczne.

5.2.3.Skarga na zaniechanie działania przez instytucje Unii
Zgodnie z art. 265 TFUE „Jeśli Parlament Europejski, Rada Europejska, Rada, Komisja lub Europejski Bank
Centralny, z naruszeniem Traktatów, zaniechają działania, Państwa Członkowskie i inne instytucje Unii mogą wnieść
skargę do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w celu stwierdzenia tego naruszenia. Niniejszy artykuł ma
zastosowanie, na tych samych warunkach, do organów i jednostek organizacyjnych Unii, które zaniechają działania.
Skarga ta jest dopuszczalna tylko wtedy, gdy dana instytucja, organ lub jednostka organizacyjna została uprzednio
wezwana do działania. Jeśli w terminie dwóch miesięcy od tego wezwania instytucja, organ lub jednostka
organizacyjna nie zajęła stanowiska, skarga może być wniesiona w ciągu następnych dwóch miesięcy. Każda osoba
fizyczna lub prawna może wnieść sprawę do Trybunału, na warunkach określonych w poprzednich akapitach,
stawiając zarzut jednej z instytucji lub jednemu z organów lub jednej z jednostek organizacyjnych Unii, iż zaniechała
wydania aktu skierowanego do niej, innego niż zalecenie lub opinia”.

Przepis ten daje możliwość wniesienia skargi na bezczynności instytucji unii. Wynika z niego, że skargi te

mogą być wnoszone jeśli instytucje unii były zobowiązane do podjęcia określonego działania, a takiego działania nie
podjęły. Podmiotem kompetentnym do rozpatrywania skarg na bezczynność instytucji unii jest Trybunał
Sprawiedliwości.

Trybunał Sprawiedliwości rozpatruje skargi na zaniechanie działania;

1.

Parlamentu Europejskiego;

2.

Rady Europejskiej;

3.

Rady;

4.

Komisji;

5.

lub Europejskiego Banku Centralnego.

Ogólne uprawnienie do wniesienia skargi na bezczynność tych instytucji posiadają:

1.

państwa członkowskie;

2.

i inne instytucje Unii.

Zanim skarga na zaniechanie działania przez instytucję Unii zostanie skierowana do Trybunału Sprawiedliwości

powinna ona być wezwana do podjęcia wymaganego działania.

Instytucja ta w terminie dwóch miesięcy od wezwania do podjęcia działania powinna zająć stanowisko w tej

sprawie.
W przypadku gdy instytucja ta nie zajęła wymaganego stanowiska skarga może zostać skierowana do Trybunału
Sprawiedliwości po upływie dwóch miesięcy od upływu terminu na zajęcie stanowiska przez tą instytucję.

Skarga na zaniechanie działania przez instytucję unii może również zostać skierowana do Trybunału

Sprawiedliwości przez osobę fizyczną albo prawną.

W tym przypadku wniesienie skargi jest dopuszczalne jeśli instytucja unii zaniechała działania poprzez nie

wydanie aktu skierowanego do tej osoby fizycznej lub prawnej. Nie można wnieść skargi na nie wydanie zalecenia,
czy opinii.

Trybunał Sprawiedliwości może także orzekać w sprawie skarg na zaniechanie działania instytucji unii na

wniosek Europejskiego Banku Centralnego, aczkolwiek wyłącznie w dziedzinach podlegających jego kompetencji.
Może też orzekać w sprawach skierowanych przeciwko Europejskiemu Bankowi Centralnemu.

5.2.4. Obowiązek wykonania wyroków Trybunału Sprawiedliwości stwierdzających nieważność aktów instytucji Unii
lub niezgodne z Traktatem zaniechanie działania przez instytucje Unii
Zgodnie z art. 266 TFUE „W przypadku orzeczenia o nieważności aktu przyjętego przez instytucję, organ lub
jednostkę organizacyjną lub stwierdzenia, iż zaniechanie przez nią działania jest sprzeczne z Traktatami, jest ona
zobowiązana do podjęcia środków, które zapewnią wykonanie wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Zobowiązanie to nie narusza zobowiązania, jakie może wyniknąć z zastosowania artykułu 340 akapit drugi”.

Wyroki Trybunału Sprawiedliwości są wiążące dla instytucji Unii. Instytucje te są zobowiązane do podjęcia

właściwych działań zmierzających do wykonania wyroku Trybunału Sprawiedliwości.

W związku z tym, jeśli w wyniku przeprowadzonego postępowania rozpatrującego skargę wniesioną na

podstawie art. 263 TFUE podnoszącą nielegalność aktu instytucji Unii, Trybunał Sprawiedliwości stwierdzi
nieważność takiego aktu, instytucja ta musi podjąć odpowiednie środki służące wykonaniu wyroku Trybunału
Sprawiedliwości UE.

Podobnie, jeśli w wyniku przeprowadzonego postępowania rozpatrującego skargę na podstawie art. 265

TFUE podnoszącą zaniechanie działania przez instytucję Unii, Trybunał stwierdzi, że instytucja ta nie wywiązała się z
zobowiązania wynikającego z Traktatu poprzez zaniechanie działania, instytucja ta musi podjąć odpowiednie
działanie.

5.2.5. Odpowiedzialność odszkodowawcza
Na podstawie art. 268 TFUE ,, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest właściwy do orzekania w sporach
dotyczących odszkodowań określonych w artykule 340 akapity drugi i trzeci’’.

6. Postępowanie prejudycjalne, czy inaczej postępowanie o wydanie orzeczenia wstępnego

Niebagatelną gwarancję praworządności w Unii Europejskiej stanowi instytucja orzeczenia wstępnego.

Mamy to do czynienia z prewencyjną rolą TSUE, polegającą na zapobieganiu wydawaniu przez sądy krajowe
orzeczeń niezgodnych z prawem wspólnotowym lub na podstawie nieobowiązującego przepisu.

TSUE, wydając orzeczenia wstępne, dokonuje nie tylko wykładni niejasnych przepisów czy też

przepisów mogących budzić wątpliwości, ale orzeka o ich ważności, gwarantując tym samym odpowiednie
stosowanie prawa Unii przez państwa członkowskie.

Instytucja orzeczenia prejudycjalnego polega na tym, że sędzia krajowy w związku ze sprawą toczącą się w

sądzie krajowym może zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości, a jeśli jest to sąd wyczerpujący tok instancji, musi
się do niego zwrócić z wnioskiem o wydanie orzeczenia wstępnego dotyczącego rozumienia lub ważności aktu prawa
Unii jeśli orzeczenie to jest potrzebne do wydania orzeczenia przez sad krajowy, ponieważ zostały przed nim
podniesione wątpliwości związane właśnie ze zrozumieniem lub ważnością prawa Unii.

W tym celu sędzia krajowy zawiesza krajowe postępowanie sądowe do czasu otrzymania odpowiedzi od

Trybunału Sprawiedliwości.
Pomimo, że orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości jest wiążące w danej sprawie, inne sądy rozstrzygające podobne
sprawy powinny brać pod uwagę takie orzeczenie.

W związku z tym, w przypadku kiedy inny sąd krajowy, mając podobne wątpliwości dotyczące tego samego

zagadnienia, zwróci się z takim samym pytaniem dotyczącym podobnych okoliczności faktycznych, Trybunał
Sprawiedliwości najczęściej merytorycznie nie odpowiada na zadane pytanie tylko odsyła do przyjętego przez siebie
wcześniej rozstrzygnięcia powołując się na swoje orzeczenie lub jeśli wydał więcej orzeczeń w podobnych sprawach
powołuje się na te orzeczenia wskazując na ustaloną linię orzeczniczą i zadaje pytanie sądowi krajowemu czy w
świetle tych orzeczeń nadal chce on skierować sprawę do TSUE.

Niemniej jeśli sąd krajowy orzeka w ostatniej instancji i zamierza przyjąć odmienne rozwiązanie niż przyjęte

wcześniej przez Trybunał w podobnej sprawie, ma on obowiązek zwrócić się do Trybunału z wnioskiem o wydanie
orzeczenia wstępnego.

Znaczenie instytucji wydawania orzeczeń wstępnych przez Trybunał Sprawiedliwości jest ogromne, aczkolwiek

trzeba wskazać, że ze względu na dużą liczbę spraw wpływających do tego sądu oraz na ich skomplikowanie
procedura ta jest raczej długotrwała i znacznie przedłuża wydanie rozstrzygnięcia przez sąd krajowy skoro na
wydanie orzeczenia wstępnego czeka się obecnie około dwóch lat.

W związku z tym toczą się debaty jak można by usprawnić działanie Trybunału Sprawiedliwości celem szybszego

wydawania przez niego orzeczeń.

Zgodnie z art. 267 TFUE

„Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest właściwy do orzekania w trybie prejudycjalnym:
a) o wykładni Traktatów;
b) o ważności i wykładni aktów przyjętych przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne Unii;
W przypadku gdy pytanie z tym związane jest podniesione przed sądem jednego z Państw
Członkowskich, sąd ten może, jeśli uzna, że decyzja w tej kwestii jest niezbędna do wydania
wyroku, zwrócić się do Trybunału z wnioskiem o rozpatrzenie tego pytania.
W przypadku gdy takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem krajowym, którego orzeczenia nie
podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, sąd ten jest zobowiązany wnieść sprawę do Trybunału.
Jeżeli takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem krajowym dotyczącej osoby pozbawionej
wolności, Trybunał stanowi w jak najkrótszym terminie”.

Instytucja orzeczenia wstępnego została ustanowiona, by zagwarantować właściwe i jednolite stosowanie

prawa Unii nie tylko przez wyrażenie stanowiska Trybunału Sprawiedliwości w danej konkretnej sprawie, ale i
wskazanie jak w podobnych przypadkach mają postąpić sądy krajowe.

Orzeczenie wstępne czy inaczej prejudycjalne nakłada na sądy państw członkowskich obowiązek

przyjęcia i stosowania takiego orzeczenia jako rozwiązania konkretnego, wiążącego i prawotwórczego. Sąd
krajowy, który zwraca się do TSUE z prośbą o wydanie orzeczenia wstępnego, musi orzec zgodnie z tym
orzeczeniem.

Trybunał Sprawiedliwości w postępowaniu o wydanie orzeczenia wstępnego nie rozstrzyga całej sprawy, a

więc nie rozstrzyga jej merytorycznie.

Udziela on jedynie odpowiedzi na pytania prawne sądów krajowych, związane z rozumieniem i

obowiązywaniem prawa Unii.

Sprawa rozstrzygana przez sąd krajowy, który zdecydował się zwrócić do Trybunału Sprawiedliwości z

pytaniem prejudycjalnym ulega zawieszeniu do momentu udzielenia odpowiedzi prawnej przez TSUE.

Pytanie tego rodzaju wnosi sąd krajowy w konkretnej sprawie i musi ono tej sprawy dotyczyć.
Postanowienie o wystąpieniu z zapytaniem do TSUE podejmuje sąd krajowy na skutek własnej decyzji.
Postępowanie w sprawach o wydanie orzeczenia wstępnego nie ma cech kontradyktoryjności, czyli nie ma

charakteru spornego, a stronami nie są ani państwa członkowskie, ani osoby fizyczne lub prawne.

Cechą tego postępowania jest współpraca między sądami państw członkowskich a TSUE zapewniająca

jednolite stosowanie prawa Unii.

Pytanie prejudycjalne kieruje sąd, przy czym przepisy traktatowe nie definiują pojęcia sądu.
To czy dany organ jest organem sądowym, podlega w tym przypadku ocenie TSUE.

Z art. 267 TFUE wynika, że sądy krajowe zwracają się do TSUE o wydanie orzeczenia wstępnego

fakultatywnie lub obligatoryjnie.

Fakultatywnie, a więc według własnego uznania, zgodnie z zawartym w art. 267 wyrażeniem „sąd

może (…) zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości”, zwracają się sądy nie wyczerpujące toku instancji, od
których orzeczeń istnieje możliwość odwołania. Podjęcie decyzji, czy wystąpić do TSUE o wydanie orzeczenia
wstępnego, pozostawiono sądowi krajowemu, przed którym toczy się postępowanie.

Obligatoryjnie, a więc obowiązkowo, wtedy kiedy art. 267 TFUE stwierdza, że „sąd ten jest

zobowiązany wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości” występują sądy ostatecznie rozstrzygające
sprawę.

Należy zwrócić uwagę na fakt, że sąd wyczerpujący tok instancji podejmuje decyzję o wystąpieniu do TSUE z

zapytaniem, jeśli ma wątpliwości co do rozumienia prawa Unii, nie zaś w każdym przypadku, kiedy sprawa dotyczy
tego prawa.

Przyjąć należy, iż w sytuacji, gdy sąd krajowy zamykający tok instancji w danej sprawie nie wystąpi do TSUE

na podstawie przesłanek z art. 267 TFUE, a więc kiedy istnieją wątpliwości co do wykładni Traktatu albo wykładni czy
ważności aktów instytucji Unii i wyda orzeczenie w sprawie, nastąpiło naruszenie proceduralne skutkujące
możliwością zaskarżenia takiego orzeczenia.

Zgodnie z zasadą pierwszeństwa prawa Unii prawo wniesienia wniosku o dokonanie interpretacji tego prawa

przysługuje niezależnie od jakiegokolwiek przepisu prawa krajowego, jeśli tylko pojawią się wątpliwości co do tej
interpretacji.

Na przykład w orzeczeniu w sprawie 6/64, Flaminio Costa, czytamy, że: „Art. 177 (obecnie 234) ma

zastosowanie niezależnie od jakiegokolwiek prawa krajowego, jeśli pytania odnoszące się do interpretacji Traktatu
się pojawią”.

Pytanie w postępowaniu prejudycjalnym sądy krajowe wnoszą, jeśli istnieje wątpliwość co do

rozumienia lub ważności prawa Unii. W związku z tym postępowanie o wydanie orzeczenia wstępnego jest
uzasadnione wyłącznie wtedy, gdy wykładnia jest konieczna, czyli nie mamy do czynienia z przepisem jasnym,
nie wymagającym wykładni (clara non sunt interpretanda) lub przepisem, który już takiemu procesowi był
poddany.

Sąd krajowy ma możliwość wystąpienia z ponownym pytaniem jedynie wówczas, gdy pojawią się nowe

okoliczności prawne uzasadniające takie pytanie lub kiedy ma trudności ze zrozumieniem treści orzeczenia
wstępnego.

Udzielenie wyjaśnień przez TSUE musi być niezbędne do rozstrzygnięcia konkretnej sprawy.

Sąd krajowy, po podjęciu decyzji o wystąpieniu z pytaniem wstępnym, zawiesza toczące się postępowanie i

występuje do TSUE z pytaniem.

W związku z tym praktyka jest bardzo różna.
Po pierwsze, postanowienie o zawieszeniu postępowania i wystąpieniu z pytaniem do TSUE może być

wydane łącznie. W takim przypadku procedury krajowe albo dopuszczają, albo odrzucają możliwość zaskarżenia tego
typu postanowienia.

Po drugie, sąd krajowy może wydać dwa odrębne postanowienia, a procedura zaskarżania dopuszcza

możliwość zaskarżenia obydwóch postanowień, jednego z nich lub żadnego.

Wydaje się jednak, że możliwość zaskarżenia powyższych postanowień powinna być ograniczona do

zasadniczych kwestii, czyli czy wątpliwość sądu krajowego może być uzasadniona oraz czy ma ona związek z
prowadzoną sprawą.

TSUE stwierdził, że dopuszczenie przez prawo krajowe zaskarżenia powyższych postanowień sądu krajowego

nie narusza istoty postępowania prejudycjalnego, wobec czego z punktu widzenia prawa wspólnotowego jest
dopuszczalne. Postępowanie przed TSUE toczy się, gdy zapytanie nie zostało wycofane lub nie stało się
bezprzedmiotowe.

Pytanie powinno być sformułowane precyzyjnie, a postawienie problemu jak najdokładniejsze, z

podaniem okoliczności faktycznych i prawnych.

TSUE nie ustala okoliczności faktycznych sprawy ani nie podaje gotowego rozstrzygnięcia sprawy,

wskazuje jedynie, jak należy rozumieć badany przepis unijny, albo czy dany przepis prawa Unijnego jest
ważny. Rozstrzygnięcie merytoryczne sprawy należy do sądu krajowego.

Orzeczenie ETS wydane w wyniku postępowania o wydanie orzeczenia wstępnego wiąże sąd krajowy,

który musi orzec na jego podstawie.

7.Wykładnia prawa wspólnotowego
Trybunał Sprawiedliwości UE odgrywa kluczową rolę w procesie interpretacji prawa wspólnotowego,

przyczyniając się do jego spójnego rozumienia i stosowania.

Wobec tego że prawo wspólnotowe stanowi specyficzny porządek prawny, wykazujący odmienności w

stosunku do porządku międzynarodowoprawnego oraz krajowych porządków prawnych, TS UE przyjął
charakterystyczne dla tego porządku metody, techniki oraz zasady wykładni prawa wspólnotowego.

Nie oznacza to, że prawo wspólnotowe jest interpretowane według zupełnie nowych i innych, od

wypracowanych w prawie międzynarodowym oraz krajowym, metod wykładni. W zakresie interpretacji Traktatów
znajduje tu zastosowanie dział 3 części III w art. 31-33 Konwencji Wiedeńskiej o Prawie Traktatów z 23 maja 1969 r.

TS UE bardzo często odchodzi od wykładni językowej jako podstawowej metody, posiłkując się innymi

metodami wykładni, co jest między innymi wyrazem specyficznego charakteru prawa wspólnotowego.

Pewną prawidłowością jest również skłonność TS UE do stosowania wykładni rozszerzającej, o ile dana

materia mieści się w acquis communautaire oraz wyrażonych tam celach i zasadach.

Działalność interpretacyjna TS UE nie ma wyłącznie charakteru odtwórczego. Sąd ten wielokrotnie odwołuje

się do „ducha Traktatu” oraz wspólnych tradycji konstytucyjnych państw członkowskich, tym samym TS UE,
formułując podstawowe zasady prawa wspólnotowego, w pewnym sensie, uczestniczy w procesie współtworzenia
tego prawa.

Nie zmienia to faktu, iż w niektórych orzeczeniach TS UE stosuje interpretację zwężającą, np. gdy chodzi o

określenie granic korzystania z derogacji od zasady swobody przepływu towarów.

Specyficzne zasady wykładni prawa wspólnotowego są stosowane zarówno przez TS UE, jak i przez sądy oraz

organy krajowe stosujące to prawo.

TS UE daje również wskazówki, jak sądy i organy krajowe mają postępować w przypadku wykładni prawa

krajowego.

W związku z brakiem jakichkolwiek wskazań interpretacyjnych, zawartych w Traktatach, TS UE

interpretując prawo wspólnotowe stosuje powszechnie przyjęte zasady wykładni.

TS UE, dokonując wykładni przepisów, działa przede wszystkim w oparciu o dwie uzupełniające się

formuły: clara non sunt interpretanda (co znaczy, że przepisy jasne nie powinny być interpretowane) i res
iudicata (a więc powaga rzeczy osądzonej). Wobec tego przepisy, których treść i znaczenie są jasne, nie

podlegają wykładni, natomiast te, które zostały objaśnione przez TS UE w związku z konkretną sprawą,
korzystają z powagi rzeczy osądzonej w tej sprawie, a także stanowią wskazówki w przyszłych, podobnych
sprawach.

Zgodnie z doktryną acte clair przepisy jasne, których brzmienie nie budzi wątpliwości, nie podlegają

procesowi wykładni. Natomiast doktryna acte éclairé dotyczy przepisów, których znaczenie już zostało
wyjaśnione. W tym przypadku również nie ma potrzeby dokonywania wykładni takich przepisów. Z formułą
res iudicata związana jest doktryna stare deisis, określana jako „powaga precedensów”. W przypadku TS UE
doktryna ta opiera się na cytowaniu precedensów w podobnych sprawach, ponadto na hierarchii sądów -
orzeczenia sądów wyższego rzędu wiążą sądy niższego rzędu. Orzeczenia TS UE wiążą sądy krajowe i Sąd
Pierwszej Instancji.

Niemniej należy zaznaczyć, że TS UE, jako sąd, od którego orzeczeń nie przysługuje odwołanie i w tym

sensie sąd najwyższy - nie jest związany swoją linią orzeczniczą. Zdarza się, że odchodzi od tej linii.

Wykładnia prawa wspólnotowego odbywa się na dwóch poziomach: wspólnotowym i krajowym. TS UE

przyczynia się do spełniania postulatu jednolitości prawa w ramach Wspólnoty, a tym samym do jednakowego
stosowania prawa wspólnotowego w państwach członkowskich (bezpośrednio w dziedzinach objętych tym
prawem, a pośrednio w innych dziedzinach).

Na poziomie wspólnotowym, zgodnie z tym, co wcześniej ustalono, za wykładnię prawa wspólnotowego

odpowiedzialny jest TS UE. Na poziomie krajowym obowiązek ten spoczywa na organach krajowych, przede
wszystkim na sądach, aczkolwiek tylko wtedy, kiedy wykładnia taka nie budzi wątpliwości. W razie wątpliwości sądy
zwracają się do TS UE o wydanie orzeczenia wstępnego.

Trzeba przy tym wskazać, że relacje między sądami krajowymi a TS UE nie są hierarchiczne, czyli TS UE nie jest

sądem apelacyjnym w stosunku do sądów krajowych.

Podstawowe metody wykładni prawa wspólnotowego stosowane i propagowane przez TS UE

Wykładnia językowa

Wobec specyfiki prawa wspólnotowego oraz mnogości wspólnotowych języków urzędowych wykładnia

językowa nie odgrywa tak zasadniczej roli, jak w przypadku interpretacji prawa krajowego. Znaczenia nabiera tu
wykładnia teleologiczna, aczkolwiek najwłaściwszą metodą wykładni wydaje się połączenie metody językowej i
celowościowej.

Należy pamiętać, że na UE składają się różne państwa, o różnych językach ojczystych, odmiennej tradycji

prawnej, a tym samym innym zwyczaju i językach prawniczych. Niemożliwe wydaje się przetłumaczenie pewnych
sformułowań tak, by brzmiały identycznie w różnych językach, a jednocześnie jednakowo w językach prawnych i
prawniczych. Zdarza się, że ten sam wyraz brzmiący właściwie identycznie w różnych językach, w rzeczywistości ma
jednak zupełnie inne znaczenie. Tu podczas tłumaczenia prawdopodobieństwo popełnienia błędu jest znaczne,
ponieważ identyfikując określony wyraz, który brzmi identycznie w różnych językach, poniekąd automatycznie
wstawiamy go w tłumaczonym tekście, nie zastanawiając się nad jego rzeczywistym brzmieniem, szczególnie dotyczy
to sytuacji, kiedy tłumacz nie jest prawnikiem i w języku potocznym wyraz oznacza to samo, a w języku prawnym czy
prawniczym coś innego.

Poza tym nawet w ramach jednego państwa istnieją również rozbieżności terminologiczne. Bardzo często

jedno pojęcie ma inne znaczenie w różnych dziedzinach.

Szeroko rozumiane acquis communautaire, na które składa się zarówno prawo pierwotne, jak i prawo

wtórne do niedawna tłumaczone było na 11 języków funkcjonujących w 15 państwach członkowskich. Rada, w
drodze rozporządzenia, uznała 11 oficjalnych języków państw członkowskich za języki urzędowe i robocze Unii
Europejskiej (czyli wszystkie oficjalne języki państw członkowskich).

Obecnie rozszerzenie Unii (1 maja 2004 roku) o 10 państw wzbogaciło katalog (z wyłączeniem Malty) o 9

nowych języków, które jednocześnie stały się językami urzędowymi Unii.

Wobec tego próby opierania się na wykładni językowej będą wymagały jeszcze większej skrupulatności. W

praktyce urzędnicy wspólnotowi posługują się głównie językiem angielskim, francuskim i niemieckim.

Warto zwrócić uwagę na fakt, że mimo bezwzględnej, formalnej równości języków procesowych w

postępowaniu przed ETS językiem roboczym jest de facto język francuski. Oznacza to, że debaty sędziów toczą
się po francusku, co może prowadzić do faworyzowania rozwiązań francuskiego systemu prawnego,
ponieważ najlepiej odpowiadają one terminologii tego języka.

Bardzo praktycznym rozwiązaniem jest nałożenie na sędziego, w którego ojczystym języku toczy się

postępowanie przed ETS, obowiązku czuwania nad właściwym zredagowaniem tekstu orzeczenia, co
minimalizuje błędy językowe, które mogą mieć znaczenie przy interpretacji przepisów.

Językiem postępowania przed ETS jest, zgodnie z art. 29 ust. 2 Regulaminu ETS, język wybrany przez

skarżącego lub język sądu wnoszącego o wydanie orzeczenia wstępnego na podstawie art. 234 TWE.

Szczególną rolę w ustaleniu rzeczywistego znaczenia przepisów prawa wspólnotowego odgrywa

wykładnia językowa, ale o charakterze porównawczym. Polega ona na porównywaniu dwóch lub więcej wersji
językowych tekstu prawnego celem jego prawidłowego odczytania, a tym samym zapewnienia jednolitego
rozumienia prawa wspólnotowego we wszystkich państwach członkowskich. Jeśli okaże się, że różne wersje
językowe przynoszą inne rozwiązania, przyjęto następującą regułę kolizyjną: obowiązująca jest ta norma,
która wystarcza do osiągnięcia zamierzonego celu i jednocześnie najmniej obciąża podmioty indywidualne.

Dodać należy, iż przy dokonywaniu wykładni wskazane są badania komparatystyczne z językowego

punktu widzenia, nawet wtedy, kiedy norma czy przepis prawny wydają się klarowne. Zasada ta stosowana
jest zarówno, gdy ten sam termin jest używany we wszystkich wersjach językowych, ale jego znaczenie różni
się w poszczególnych systemach prawnych, jak i wtedy, gdy używane są różne terminy. Warta przytoczenia
jest tu sprawa 29/69, Stauder v. City of Ulm. W uzasadnieniu czytamy: „Jeśli jedna decyzja jest adresowana do
wszystkich państw członkowskich, konieczność jednakowego stosowania, nawiązując do jednakowej
interpretacji, powoduje, że nie można brać pod uwagę jednej wersji tekstu w izolacji, ale wymagana jest
interpretacja łączna na podstawie intencji autora i celu, jaki chce osiągnąć [...]. W tego rodzaju sprawie należy
zachować najbardziej liberalną interpretację, zakładając, że wystarczające jest osiągnięcie celów
wyznaczonych przez rozważaną decyzję. Nie można ponadto zaakceptować faktu, iż autorzy decyzji zamierzali
narzucić surowsze obowiązki na niektóre państwa członkowskie niż na inne”.

Konsekwencją takiej decyzji ETS jest wskazanie, iż nawet w przypadku, gdy konkretna decyzja jest

adresowana do któregoś z państw członkowskich, musi ono rozważyć wszystkie wersje językowe, jeśli chce
mieć pewność, że właściwie rozumie ową decyzję. Należy brać pod uwagę, że tłumaczenia tekstów mogą
zawierać błędy językowe. Poza tym orzeczenia ETS są bardzo często tłumaczone z dużym opóźnieniem, co
utrudnia przyswojenie tekstu oraz zwiększa prawdopodobieństwo popełnienia błędów w tłumaczeniu.

Analizując orzecznictwo, wydaje się, że ETS nie przywiązuje tak wielkiej wagi do literalnego brzmienia

przepisów jak sądy krajowe. Polityka Wspólnot oraz cele wyrażone w Traktatach wyznaczają rozumienie
norm, determinując ich znaczenie językowe. Trybunał przyjmuje interpretację, która w jego przekonaniu
najlepiej odpowiada celowi regulacji.

Wykładnia systematyczna

Zasady wykładni systematycznej (systemowej) oparte są prima facie na systemie prawnym jako całości, na

który składa się zespół uporządkowanych norm i przepisów prawnych, spójnych, o określonej hierarchii. W związku z
tym umiejscowienie danego przepisu prawnego w systemie prawnym (ujęcie sensu largo) lub w danym akcie
normatywnym (ujęcie sensu stricto) stanowi istotną wskazówkę dla podmiotu dokonującego wykładni.
Wyznacznikiem są tu zasady i reguły będące odzwierciedleniem przyjętych wartości w danym systemie prawnym lub
akcie normatywnym.

Ta metoda wykładni wydaje się pełnić istotną rolę w przypadku prawa wspólnotowego. Stanowi dopełnienie

wykładni językowej, wskazując jak należy rozumieć dane przepisy czy normy w oparciu o zasady prawa
wspólnotowego, które wyznaczają kierunek wykładni językowej, upewniając interpretatora o prawidłowym
rozumieniu tekstu prawnego.

Rozważając hierarchię norm w danym systemie prawnym - w przypadku prawa krajowego - mamy do

czynienia z nakazem interpretacji prawa zgodnie z konstytucją. Odbiciem tej zasady w prawie wspólnotowym jest
interpretowanie przepisów zgodnie z Traktatami.

O zgodności przepisu czy normy z konstytucją orzekają sądy konstytucyjne, zaś w przypadku prawa

wspólnotowego organem kompetentnym jest ETS, który, między innymi, orzeka o zgodności przepisów z Traktatami
oraz dokonuje ich wykładni i w tym sensie jest wspólnotowym sądem konstytucyjnym.

Istotna jest również systematyka wewnętrzna danego aktu prawnego. Lokując przepis w całym kontekście

normy prawnej, interpretator posiada niemalże gwarancję właściwego zrozumienia przepisu. W przypadku
wykładni systematycznej można rozważać dany przepis w kontekście normy prawnej, ale również, co jest
właściwsze, przez pryzmat całego systemu prawnego. Tu oczywisty jest postulat, by prawo pochodne było
interpretowane w duchu prawa pierwotnego.

Wykładnia celowościowa

Większość orzeczeń ETS nakazuje analizowanie przepisów Traktatów zgodnie z celem i duchem Traktatu.

Wykładnia celowościowa ma charakter dynamiczny, podążając za licznymi zmianami związanymi z

wypełnianiem procesu integracyjnego konkretnymi treściami i uwikłaniem poszczególnych przepisów w cały
system.

ETS, dokonując interpretacji prawa, rozważa cele i potrzeby Unii, biorąc pod uwagę, czy dane brzmienie

przepisu przyczynia się do ich realizacji.

ETS, mając stosowną swobodę przy dokonywaniu wykładni, pełni niezmiernie ważną rolę. Można

nawet pokusić się o stwierdzenie, że jest motorem integracji i przez swą linię orzeczniczą wyznacza jej
kierunki. Oczywiście, wobec tego staje się również obiektem częstej krytyki.

W związku z zasadą proporcjonalności w procesie wykładni istnieje zakaz ograniczania praw i wolności

obywatelskich. Zakaz takiej interpretacji prawa, która prowadzi do ograniczania praw i wolności znajduje również
zastosowanie w wykładni prawa wspólnotowego. W prawie tym powyższy zakaz jest wzmocniony poprzez obowiązek
przestrzegania tzw. czterech wolności. Stanowią je: swoboda przepływu osób, usług, kapitałów i towarów. Należy
przyjmować takie środki, które będą jak najmniej uciążliwe i nie ograniczą podmiotów, a jednocześnie umożliwią
realizację danego celu. Zasada ta znajduje odzwierciedlenie w regule in dubio pro libertate przyjmującej, iż
wątpliwości interpretacyjne powinny być rozstrzygane na rzecz praw i wolności jednostek (wykładnia rozszerzająca),
tym samym w razie wątpliwości nie należy zwiększać obowiązków jednostek (wykładnia zwężająca).

Zagadnienie mocy wiążącej wykładni dokonywanej przez ETS

Kwestia mocy wiążącej orzeczeń ETS wydanych na podstawie art. 234 nie została jednoznacznie przesądzona

w przepisach traktatowych. Niemniej, zgodnie z art. 7 TWE ETS jest jednym z organów wspólnotowych czuwających
nad wykonaniem zadań nałożonych na Wspólnotę.

Zapewnienie jednolitości prawu wspólnotowemu wymaga traktowania orzeczeń ETS jako wiążących.

Państwa członkowskie zobowiązane są do przestrzegania prawa wspólnotowego w jednakowym stopniu. By postulat
ten mógł być realizowany, prawo to musi być jednakowo rozumiane i stosowane.

Poza tym państwa członkowskie obowiązuje wyrażona w art. 10 TWE zasada solidarności. Zgodnie z tym

przepisem „Państwa Członkowskie podejmują wszelkie właściwe środki ogólne lub szczególne w celu zapewnienia
wykonania zobowiązań wynikających z niniejszego Traktatu lub z działań instytucji Wspólnoty. Ułatwiają one
Wspólnocie wypełnianie jej zadań. Powstrzymują się one od podejmowania wszelkich środków, które mogłyby
zagrozić urzeczywistnianiu celów niniejszego Traktatu ”.

ETS wzywa do brania pod uwagę wykładni przyjętej w sentencji jego wyroków. Mimo iż ETS nie jest związany

swoimi orzeczeniami, konsekwentnie powołuje się na nie w podobnych sprawach, co kształtuje tzw. ustaloną linię
orzeczniczą. Wzmacnia to rangę powyższych orzeczeń.

Zdarza się jednak, że ETS odstępuje od ustalonej wcześniej linii orzeczniczej. Wynika to z tego, że proces

integracji europejskiej jest procesem niezwykle dynamicznym i ETS stara się dostosować do aktualnych potrzeb
procesu integracji.

Postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości i przed Sądem Pierwszej Instancji
Postępowanie przed tymi sądami można podzielić na dwa podstawowe etapy. Pisemny oraz ustny.
Pierwszy etap ma charakter pisemny i wiąże się z wszczęciem postępowania:

-

postępowanie rozpoczyna się poprzez wpłynięcie pozwu do Trybunału, przy czym powinien on być

zaadresowany do Kierownika Kancelarii ;

-

pozew ten jest kierowany przez prezesa Trybunału do odpowiedniej izby;

-

wszyscy sędziowie otrzymują pozew, ale obowiązek dokładnego zapoznania się z pozwem spoczywa na

sędzi-sprawozdawcy

-

pozew otrzymuje również jeden z rzeczników generalnych, któremu przekazano tą sprawę. On również ma

obowiązek dokładnego zapoznania się z pozwem;

-

ponadto pozew otrzymuje pozwany, państwa członkowskie oraz instytucje wspólnotowe.

Powód albo skarżący wybiera język postępowania przed Trybunałem.
Całe postępowanie toczy się w tym języku, a więc pisma procesowe muszą być przygotowywane w wybranym

języku, postępowanie toczy się w tym języku i wyrok jest również wydawany w tym języku.

Wybranym językiem postępowania może być jeden z oficjalnych języków Wspólnot Europejskich. Obecnie mamy

20 oficjalnych języków.

Rozprawy są tłumaczone. Co do zasady nie są tłumaczone na wszystkie języki oficjalne. Zawsze występuje

tłumaczenie na język francuski, angielski, język stron postępowania i sędziów Trybunału rozpatrujących sprawę.
Elementy pozwu:

-

pozew musi zawierać dane osobowe wnioskodawcy, a więc osoby wnoszącej pozew lub go podpisującej, czyli

jego nazwisko lub nazwę, miejsce zamieszkania lub siedzibę i określenie osoby podpisującej pozew;

-

określenie strony lub stron sprawy przeciwko którym skarga jest kierowana;

-

określenie przedmiotu sporu;

-

dokładne określenie żądania

-

wskazanie przepisu stanowiącego podstawę prawną wniesienia pozwu.

Do skargi należy dołączyć:

-

akt, którego unieważnienia się żąda, jeżeli pozew wyraża żądanie unieważnienia aktu instytucji

wspólnotowej;

-

albo dokument potwierdzający datę wezwania instytucji do działania, którego zaniechała, jeśli skarga jest

kierowana na podstawie art. 232 TWE, czyli dotyczy zaniechania działania przez instytucje wspólnotowe.

Jeśli dokumenty te nie zostały do pozwu dołączone, Kierownik Kancelarii wzywa zainteresowanego do ich

dostarczenia w realnym terminie, niemniej postępowanie nie ulega umorzeniu z powodu niedotrzymania terminu.

Następnie strony mają prawo dwukrotnego, pisemnego wypowiedzenia się w przedmiocie sporu.
Drugi etap ma charakter ustny i wiąże się z przeprowadzeniem ustnej rozprawy, która ma charakter jawny:

-

rozprawę rozpoczyna przedstawienie sprawozdania sędziego-sprawozdawcy, które zostało przez niego

przygotowane;

-

następnie strony mają prawo wypowiedzieć się ustnie w przedmiocie sporu;

-

po tym przeprowadzane jest postępowanie dowodowe. W postępowaniu tym przedstawiane są zwłaszcza

dowody z dokumentów, mogą być przesłuchiwani świadkowie i ewentualnie biegli jeśli okaże się to niezbędne;

-

na końcu następuje przedstawienie opinii rzecznika generalnego.

Po zakończeniu ustnego etapu rozprawy odbywa się narada sędziów Trybunału. Narada jest tajna. Językiem
roboczym Trybunału jest język francuski.
Po naradzie i podjęciu przez sędziów decyzji co do wyroku zwoływane jest kolejne jawne posiedzenie, na którym
ogłaszany jest wyrok.
Wyrok zawiera:

-

przytoczenie okoliczności faktycznych istotnych dla rozprawy;

-

przytoczenie stanowisk stron oraz przedmiotu skargi;

-

rozstrzygnięcie merytoryczne sprawy, tzw. sentencję wyroku;

-

uzasadnienie;

-

wskazanie nazwisk sędziów uczestniczących w naradach;

-

ewentualnie decyzję co do kosztów postępowania. Co do zasady postępowanie przed Trybunałem jest

wolne od kosztów.

Wyrok wydawany jest w imieniu całego składu Trybunału sądzącego w danej sprawie. W związku z tym

niedopuszczalne jest zgłoszenie przez jakiegokolwiek sędziego zdania odrębnego tzw. votum separatum jeśli nie
zgadza się on z przyjętym rozstrzygnięciem Trybunału.
Orzeczenia Trybunału stają się prawomocne z dniem ich ogłoszenia.

Jak już wcześniej wspomniano wyroki Trybunału i Sądu Pierwszej Instancji są publikowane w zbiorze orzeczeń

European Court Reports.

Wyroki mogą być wydawane w trybie zaocznym, a więc bez udziału strony pozwanej, jeśli została ona

prawidłowo powiadomiona i nie złoży pisemnie swojego stanowiska w sprawie.

Poza tym jeśli istnieją wątpliwości co do znaczenia lub zakresu wyroku, na wniosek jednej ze stron postępowania

lub instytucji Wspólnoty, która wykaże, że ma w tym interes, Trybunał dokonuje wykładni wyroku.

Postępowanie zakończone prawomocnym wyrokiem może zostać wznowione wyłącznie jeśli wyszły na jaw

okoliczności faktyczne, które mogłyby mieć decydujący wpływ na wynik sprawy, a które przed dniem wydania
wyroku nie były znane Trybunałowi lub stronie domagającej się wznowienia postępowania.

Postępowanie takie rozpoczyna się od wydania wyroku stwierdzającego istnienie nowych okoliczności

faktycznych uzasadniających wznowienie postępowania i jednocześnie stwierdzającego na tej podstawie
dopuszczalność żądania wznowienia postępowania.

Takie żądanie wznowienia postępowania jest możliwe w ciągu 10 lat od wydania wyroku.

8. Jeśli chodzi o stosowaną przed Trybunałem procedurę, to została ona sformułowana na podstawie sądów

krajowych i składa się ona z dwóch części: pisemnej i ustnej.

Na procedurę pisemną składa się przekazywanie stronom oraz instytucjom Wspólnot, których decyzje są

przedmiotem sporu, wniosków, memoriałów, argumentów obrony i uwag oraz odpowiedzi na nie, jeśli takowe są, jak

też wszelkich akt i dokumentów stanowiących dowody w sprawie lub ich uwierzytelnionych odpisów.

Materiały przekazuje Sekretarz w trybie i terminie określonych w regulaminie proceduralnym

Na procedurę ustną składa się odczytywanie sprawozdania przedłożonego przez sędziego pełniącego role

sprawozdawcy, wysłuchiwanie przez Trybunał pełnomocników, doradców i adwokatów lub radców prawnych oraz

wniosków Rzecznika Generalnego, jak również, w miarę możliwości, przesłuchiwanie świadków i wysłuchiwanie opinii

biegłych

W sprawie skarg bezpośrednich (do których zaliczymy m.in. skargę o uchybienie zobowiązaniom oraz w odesłaniach

prejudycjalnych) postępowanie wszczyna pismo złożone do Sekretariatu Trybunału. Po fakcie przyjęcia zostaje ona

wpisana do rejestru sądowego. Sekretarz ma wtedy za zadanie opublikować treść skargi, czyli zarzuty i wnioski

oskarżonego, w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Po tym zostaje wyznaczony sędzia sprawozdawca i rzecznik

generalny. W międzyczasie treść skargi jest dostarczana pozwanemu, który ma prawo do odpowiedzenia na nią.

„Skarżony ma prawo do repliki, a pozwany do dupliki, w obu przypadkach w terminie 1 miesiąca”.

Termin ten nie może zostać przekroczony, chyba, że prezes Trybunału zgodzi się na taką ewentualność.

W następnej kolejności strony podejmują decyzję czy ma dojść do rozprawy. W tej sytuacji ETS wysłuchuje

sprawozdania rzecznika generalnego i sędziego sprawozdawcy oraz podejmuje decyzje czy wszcząć postępowanie, a

także o ewentualnym składzie izby. Trybunał także podaje datę jawnej rozprawy. Sędzia sprawozdawca przedstawia

na rozprawie stan faktyczny oraz argumenty, które przytoczyły obydwie strony.

Samo rozstrzygnięcie sprawy ma miejsce podczas jawnej. Sędziowie i rzecznik generalny mają prawo zadawać

pytania obydwu stronom. Po zakończeniu pierwszej rozprawy jawnej kilka tygodni później ma miejsce następna,

podczas której swoją opinię na temat sprawy przedstawia rzecznik generalny. Ma ona oczywiście pełne podłoże

prawne, a także proponuje Trybunałowi swoje rozwiązanie. W tym momencie kończy się procedura ustna.

Pozostaje już tylko procedura pisemna, w której to Trybunał ogłasza swój wyrok na jawnym posiedzeniu.

W przypadku procedury dotyczącej odesłania prejudycjalnego mają miejsce pewne zmiany. Sąd krajowy przedstawia

orzeczenie Trybunałowi zgodnie z przepisami proceduralnymi danego państwa. Następnie orzeczenie jest

tłumaczone na wszystkie języki Wspólnoty. Po czym sekretarz zawiadamia strony postępowania, a także inne

państwa członkowskie oraz instytucje. Sekretarz zajmuje się także publikacją treści orzeczenia w Dzienniku

Urzędowym Unii Europejskiej. W ciągu dwóch miesięcy państwa członkowskie oraz instytucje wspólnotowe moją

prawo do przestawienia swoich uwag na piśmie Trybunałowi. Dalsza część procedury jest identyczna w porównaniu

do procedury skarg bezpośrednich. Te instytucje lub państwa, które przestawiły swoje opinie na temat sprawy, mają

także prawo do wypowiedzenia ich na rozprawie jawnej. Po ogłoszeniu wyniku sekretarz przekazuje wyrok

zainteresowanym instytucją i państwom.

Oprócz tych dwóch rodzajów procedur mamy jeszcze procedury dotyczące postępowań szczególnych. Do tego typu

postanowień należy postanowienie z uzasadnieniem. Ma ono miejsce w postępowaniu prejudycjalnym.

Ma ono miejsce wtedy, gdy pytanie przedłożone jest identyczne z pytaniem, na które Trybunał wcześniej udzielił

odpowiedzi. Wtedy to ETS może wydać postanowienie z uzasadnieniem dotyczącym wydanego wcześniej wyroku.

W szczególnych przypadkach mamy też do czynienia z zastosowaniem środka tymczasowego. Chodzi tutaj o

zawieszenie aktu prawnego i zastosowanie w jego miejsce odpowiedniego środka zastępczego. Jest to jednak

możliwe tylko w sytuacjach, gdy zastosowanie aktu prawnego może spowodować poważne szkody.

Możemy też spotkać się z procedura przyśpieszoną. Po wysłuchaniu stron postępowania prezes Trybunału orzeka czy

sprawa ma rzeczywiście pilny charakter i czy wymaga przyśpieszonego postępowania. Procedura przyśpieszona jest

także możliwa w sprawach odesłania prejudycjalnego.

Jak już wcześniej zostało wspomniane wyrok zapada poprzez większość głosów i jest on podpisywany przez

wszystkich sędziów, którzy brali udział w naradzie. W dniu jego ogłoszenia wyrok jest umieszczany na stronie

internetowej ETS we wszystkich językach urzędowych Unii. Można się z nim też zapoznać poprzez Zbiór Orzeczeń

Trybunału.

Językiem postępowania może być każdy język urzędowy Unii. Z reguły jest on wybierany z rozpatrzeniem stron

biorących udział w rozprawie. W momencie, gdy stroną rozprawy jest państwo członkowskie lub obywatel takiego

państwa to językiem postępowania jest język urzędowy tego państwa. W przypadku, gdy w państwie takim

funkcjonuje więcej niż jeden język urzędowy to skarżący ma prawo do wybrania języka. Jeśli chodzi o odesłania

prejudycjalne to językiem postępowania jest język sądu, który nadesłał pytania do ETS.

Czasami pojawiają się też sytuacje, w których uczestnik postępowania nie jest w stanie w całości lub w części ponieść

kosztów postępowania. Wtedy to może złożyć wniosek o przyznanie bezpłatnego zastępstwa procesowego.

Uczestnik postępowania przedstawia wniosek izbie i sędziemu sprawozdawczemu, którzy to przyjmują lub odrzucają

możliwość przyznania bezpłatnego zastępstwa procesowego.

Schemat postępowania przed ETS:

Procedura pisemna

Skargi bezpośrednie i odwołania

- Skarga na piśmie

- Doręczenie skargi pozwanemu

- Publikacja skargi w Dzienniku Urzędowym

- Odpowiedź na skargę

- Replika

- Duplika

Odesłania prejudycjalne

- Postanowienie lub wyrok sądu krajowego

- Tłumaczenie wniosku o wydanie orzeczenia w trybie

prejudycjalnym na wszystkie języki wspólnotowe i

doręczenie go uczestnikom, państwom członkowskim i

instytucjom wspólnotowym

- Publikacja wniosku o wydanie orzeczenia w trybie

prejudycjalnym w Dzienniku Urzędowym

-Pisemne uwagi uczestników, państw członkowskich i

instytucji wspólnotowych

Procedura ustna

- (Rozprawa)

- (Opinia rzecznika generalnego)

- Narada Trybunału

- Ogłoszenie wyroku