1
1
Przedmiot Zainteresowań
Przedmiot Zainteresowań
Psychologii
Psychologii
2
2
Każdy z nas, uczestnicząc w życiu
Każdy z nas, uczestnicząc w życiu
społecznym napotyka na różnego rodzaju
społecznym napotyka na różnego rodzaju
problemy i przeszkody. Sytuacje społeczne
problemy i przeszkody. Sytuacje społeczne
to przede wszystkim kontakty i interakcje
to przede wszystkim kontakty i interakcje
z innymi ludźmi - z tego powodu nasze
z innymi ludźmi - z tego powodu nasze
problemy zazwyczaj są związane z
problemy zazwyczaj są związane z
nierozumieniem drugiego człowieka
nierozumieniem drugiego człowieka
(a nierzadko swoich własnych intencji).
(a nierzadko swoich własnych intencji).
3
3
Mimo naszych wysiłków wiele zjawisk
Mimo naszych wysiłków wiele zjawisk
społecznych, na jakie napotykamy w życiu
społecznych, na jakie napotykamy w życiu
stanowi dla nas zagadkę, a nierzadko
stanowi dla nas zagadkę, a nierzadko
problem do rozwiązania.
problem do rozwiązania.
4
4
Czując się bezsilni wobec
Czując się bezsilni wobec
przeszkody, rozsądnie prosimy o radę
przeszkody, rozsądnie prosimy o radę
kogoś bardziej doświadczonego, lub
kogoś bardziej doświadczonego, lub
sięgamy po odpowiedni poradnik.
sięgamy po odpowiedni poradnik.
5
5
W obu wypadkach,
W obu wypadkach,
istnieje duże prawdopodobieństwo, że
istnieje duże prawdopodobieństwo, że
odwołujemy się do wiedzy stworzonej
odwołujemy się do wiedzy stworzonej
przez naukę zwaną psychologią.
przez naukę zwaną psychologią.
6
6
Funkcjonowanie człowieka na poziomie
Funkcjonowanie człowieka na poziomie
psychicznym polega na utrzymaniu stanu
psychicznym polega na utrzymaniu stanu
równowagi fizjologicznej, psychicznej
równowagi fizjologicznej, psychicznej
człowieka za pomocą mechanizmów
człowieka za pomocą mechanizmów
regulacji czynności wisceralnych oraz
regulacji czynności wisceralnych oraz
samoregulacji i samoorganizacji
samoregulacji i samoorganizacji
aktywności.
aktywności.
7
7
Psychologia ogólna wypracowała sobie wiele klas
Psychologia ogólna wypracowała sobie wiele klas
zagadnień szczegółowych, których opisem i
zagadnień szczegółowych, których opisem i
interpretacją się zajmuje:
interpretacją się zajmuje:
sfera motywacyjna człowieka
sfera motywacyjna człowieka
–
–
określająca mechanizmy
określająca mechanizmy
ukierunkowujące zachowania;
ukierunkowujące zachowania;
sfera emocji i uczuć
sfera emocji i uczuć
– dotycząca
– dotycząca
rozkładów stanów aktywacji i mobilizacji
rozkładów stanów aktywacji i mobilizacji
energii, klasyfikacji stanów
energii, klasyfikacji stanów
emocjonalnych i ich energetyzującej roli
emocjonalnych i ich energetyzującej roli
w zachowaniu;
w zachowaniu;
8
8
procesy umysłowe
procesy umysłowe
o charakterze
o charakterze
elementarnym – poszukiwania, odbioru i
elementarnym – poszukiwania, odbioru i
selekcji informacji; integrowania,
selekcji informacji; integrowania,
redukowania i transformowania
redukowania i transformowania
informacji; utrwalania, przechowywania i
informacji; utrwalania, przechowywania i
odtwarzania informacji oraz procesy
odtwarzania informacji oraz procesy
wieloaspektowej analizy i przetwarzanie
wieloaspektowej analizy i przetwarzanie
informacji;
informacji;
9
9
złożone programy umysłowe
złożone programy umysłowe
przewidywania, programowania, kontroli i
przewidywania, programowania, kontroli i
korekcji działania; świadomość; plany i
korekcji działania; świadomość; plany i
programy działania; poziomy organizacji
programy działania; poziomy organizacji
zachowania, postawy wobec otoczenia.
zachowania, postawy wobec otoczenia.
Mechanizmy komunikacji:
Mechanizmy komunikacji:
geneza i
geneza i
struktura języka, komunikacja
struktura języka, komunikacja
wewnętrzna i zewnętrzna: językowe i
wewnętrzna i zewnętrzna: językowe i
pozajęzykowe środki komunikacji;
pozajęzykowe środki komunikacji;
Geneza i struktura osobowości
Geneza i struktura osobowości
10
10
Wiedza „zimna” psychologiczna tworzy
Wiedza „zimna” psychologiczna tworzy
psychologię jako naukę. Powinna mieć jak
psychologię jako naukę. Powinna mieć jak
największy stopień ogólności.
największy stopień ogólności.
Wiedza „gorąca” psychologiczna to wiedza
Wiedza „gorąca” psychologiczna to wiedza
jaką posiada każdy z nas, oceniając
jaką posiada każdy z nas, oceniając
drugiego człowieka, na podstawie jakiejś
drugiego człowieka, na podstawie jakiejś
informacji o nim. Jest to cząstka naszej
informacji o nim. Jest to cząstka naszej
wiedzy o świecie.
wiedzy o świecie.
11
11
Relacja wiedzy naukowej (zimnej) i potocznej (gorącej).
Relacja wiedzy naukowej (zimnej) i potocznej (gorącej).
Rozumiejąc coś potocznie często nie
Rozumiejąc coś potocznie często nie
potrafimy wypowiedzieć się używając
potrafimy wypowiedzieć się używając
pojęć psychologicznych. Jest to często
pojęć psychologicznych. Jest to często
podstawową trudnością tj. użycie
podstawową trudnością tj. użycie
terminów psychologicznych odnoszących
terminów psychologicznych odnoszących
się do ogólnych rzeczy.
się do ogólnych rzeczy.
12
12
Chcemy też móc przewidzieć co się może
Chcemy też móc przewidzieć co się może
wydarzyć, dlatego pojawia się potrzeba
wydarzyć, dlatego pojawia się potrzeba
wiedzy o drugim człowieku. Gdy wiemy co
wiedzy o drugim człowieku. Gdy wiemy co
się może wydarzyć możemy się do tego
się może wydarzyć możemy się do tego
przygotować albo postarać się zmienić
przygotować albo postarać się zmienić
ciąg wydarzeń. Brak możliwości
ciąg wydarzeń. Brak możliwości
przewidywania powoduje niepokój i strach.
przewidywania powoduje niepokój i strach.
Boimy się, bo nie wiemy co się może
Boimy się, bo nie wiemy co się może
wydarzyć.
wydarzyć.
13
13
Psychologia jest próbą usystematyzowania i
Psychologia jest próbą usystematyzowania i
pogłębienia wiedzy o naturze psychiki
pogłębienia wiedzy o naturze psychiki
człowieka.
człowieka.
W odróżnieniu od wiedzy, którą jednostka
W odróżnieniu od wiedzy, którą jednostka
nabywa jego bezpośrednie doświadczenie, lub
nabywa jego bezpośrednie doświadczenie, lub
tej, która funkcjonuje w postaci „mądrości”
tej, która funkcjonuje w postaci „mądrości”
potocznej, psychologia stawia sobie za cel
potocznej, psychologia stawia sobie za cel
obiektywne
obiektywne
zrozumienie
zrozumienie
całej różnorodności
całej różnorodności
zachowań ludzkich, jak również tych
zachowań ludzkich, jak również tych
fenomenów, które określane są mianem
fenomenów, które określane są mianem
stanów psychicznych, emocji, myśli i intencji.
stanów psychicznych, emocji, myśli i intencji.
14
14
Ponieważ zakres doświadczeń pojedynczego
Ponieważ zakres doświadczeń pojedynczego
człowieka obejmuje tylko wycinek, tego co w
człowieka obejmuje tylko wycinek, tego co w
rzeczywistości się wydarza, jego orientacja
rzeczywistości się wydarza, jego orientacja
musi być przez to bardzo ograniczona.
musi być przez to bardzo ograniczona.
Przykładowo, pierwsze wrażenie, które na
Przykładowo, pierwsze wrażenie, które na
nas wywiera nowo poznana osoba faktycznie
nas wywiera nowo poznana osoba faktycznie
najczęściej bywa złudzeniem. Gdy ktoś nam
najczęściej bywa złudzeniem. Gdy ktoś nam
się „na starcie” spodoba, to istnieje duża
się „na starcie” spodoba, to istnieje duża
szansa, że będziemy umniejszać wady, które
szansa, że będziemy umniejszać wady, które
później u niego zauważymy.
później u niego zauważymy.
15
15
Z kolei, gdy trafimy akurat na czyjś gorszy
Z kolei, gdy trafimy akurat na czyjś gorszy
dzień, wówczas niekorzystne wrażenie,
dzień, wówczas niekorzystne wrażenie,
jakie na nas wywrze ta osoba będzie
jakie na nas wywrze ta osoba będzie
maskowało jego rzeczywiste zalety. Na
maskowało jego rzeczywiste zalety. Na
podobnych zasadach opiera się
podobnych zasadach opiera się
mechanizm powstawania stereotypów.
mechanizm powstawania stereotypów.
16
16
Spotykając członka nieznanej nam
Spotykając członka nieznanej nam
wcześniej grupy społecznej, możemy
wcześniej grupy społecznej, możemy
uznać, że pozostali są do niego podobni,
uznać, że pozostali są do niego podobni,
albo że my powinniśmy się w stosunku do
albo że my powinniśmy się w stosunku do
nich podobnie zachowywać, co nie jest
nich podobnie zachowywać, co nie jest
słuszne gdyż ewentualne więzy
słuszne gdyż ewentualne więzy
podobieństw między członkami grupy są
podobieństw między członkami grupy są
zazwyczaj mniej istotne niż ich różnice
zazwyczaj mniej istotne niż ich różnice
indywidualne.
indywidualne.
17
17
W psychologii dokłada się wszelkich starań
W psychologii dokłada się wszelkich starań
w celu ustalenia jacy naprawdę są ludzie w
w celu ustalenia jacy naprawdę są ludzie w
różnych okolicznościach
różnych okolicznościach
Punktem wyjścia postępowania
Punktem wyjścia postępowania
badawczego w psychologii jest założenie o
badawczego w psychologii jest założenie o
podobieństwie ludzi.
podobieństwie ludzi.
18
18
Gdyby między ludźmi nie było
Gdyby między ludźmi nie było
podobieństw, wówczas każde kolejne
podobieństw, wówczas każde kolejne
badanie dawało by nowe wyniki, każdy
badanie dawało by nowe wyniki, każdy
nowo poznany człowiek byłby zagadką i
nowo poznany człowiek byłby zagadką i
każdy z nas byłby bardzo samotny. Na
każdy z nas byłby bardzo samotny. Na
szczęście tak nie jest: łączy nas
szczęście tak nie jest: łączy nas
dziedzictwo genetyczne i podobna kultura
dziedzictwo genetyczne i podobna kultura
w której się wychowujemy.
w której się wychowujemy.
19
19
Psychologia stara się więc rozrysować
Psychologia stara się więc rozrysować
możliwości jakie stoją przed człowiekiem,
możliwości jakie stoją przed człowiekiem,
w konsewkencji również pokazać
w konsewkencji również pokazać
ograniczenia, których nie jest on w stanie
ograniczenia, których nie jest on w stanie
pokonać. Wszystko za sprawą tego, że
pokonać. Wszystko za sprawą tego, że
ludzie są do siebie podobni - również w
ludzie są do siebie podobni - również w
swojej ciekawości i chęci poznawania.
swojej ciekawości i chęci poznawania.
20
20
Nurt psychologii behawiorystycznej mówi,
Nurt psychologii behawiorystycznej mówi,
że wnętrze jeśli nawet jest, jest czymś do
że wnętrze jeśli nawet jest, jest czymś do
czego nie potrafimy dotrzeć.
czego nie potrafimy dotrzeć.
Ważne jest to jak dana osoba się
Ważne jest to jak dana osoba się
zachowuje. Wnętrze to tak jak kolor
zachowuje. Wnętrze to tak jak kolor
samochodu.
samochodu.
Prawo osądza człowieka za konkretne
Prawo osądza człowieka za konkretne
zachowanie choć także próbuje dojść do
zachowanie choć także próbuje dojść do
przyczyny (np. zabójstwo w afekcie), aby
przyczyny (np. zabójstwo w afekcie), aby
móc przewidzieć czy to zachowanie może
móc przewidzieć czy to zachowanie może
się powtórzyć.
się powtórzyć.
21
21
Psychologia jako nauka znajduje coraz
Psychologia jako nauka znajduje coraz
szersze zainteresowanie we współczesnym
szersze zainteresowanie we współczesnym
świecie.
świecie.
22
22
Dzieje się tak, ponieważ czynniki
Dzieje się tak, ponieważ czynniki
psychologiczne występują w każdej
psychologiczne występują w każdej
sytuacji, w której znajduje się człowiek, czy
sytuacji, w której znajduje się człowiek, czy
to sytuacja relacji w rodzinie, kontaktów w
to sytuacja relacji w rodzinie, kontaktów w
pracy zawodowej, podejmowania decyzji
pracy zawodowej, podejmowania decyzji
czy wreszcie leczenia.
czy wreszcie leczenia.
23
23
Rzetelna wiedza psychologiczna jest
Rzetelna wiedza psychologiczna jest
niezbędna każdemu, kto studiuje
niezbędna każdemu, kto studiuje
medycynę lub inne kierunki medyczne,
medycynę lub inne kierunki medyczne,
ponieważ prawidłowy kontakt z pacjentem
ponieważ prawidłowy kontakt z pacjentem
stanowi istotną część procesu leczenia.
stanowi istotną część procesu leczenia.
24
24
Studiowanie psychologii może okazać się fascynującą
Studiowanie psychologii może okazać się fascynującą
przygodą z dwóch innych powodów.
przygodą z dwóch innych powodów.
Po pierwsze, lepsze rozumienie innych i
Po pierwsze, lepsze rozumienie innych i
samych siebie pozwala znacznie
samych siebie pozwala znacznie
skuteczniej porozumiewać się z rodziną i
skuteczniej porozumiewać się z rodziną i
przyjaciółmi, negocjować lepsze warunki w
przyjaciółmi, negocjować lepsze warunki w
pracy, a nawet załatwiać sprawy w
pracy, a nawet załatwiać sprawy w
urzędach.
urzędach.
25
25
Studiowanie psychologii może okazać się fascynującą
Studiowanie psychologii może okazać się fascynującą
przygodą z dwóch innych powodów.
przygodą z dwóch innych powodów.
Po drugie, studiowanie psychologii może pomóc w
Po drugie, studiowanie psychologii może pomóc w
znalezieniu odpowiedzi na wiele interesujących pytań, na
znalezieniu odpowiedzi na wiele interesujących pytań, na
przykład: czy umysł rzeczywiście wpływa na ciało, a
przykład: czy umysł rzeczywiście wpływa na ciało, a
jeżeli tak, to w jaki sposób?.
jeżeli tak, to w jaki sposób?.
Dlaczego w podobnej sytuacji jedni ludzie chorują, a inni
Dlaczego w podobnej sytuacji jedni ludzie chorują, a inni
nie?
nie?
Jakie znaczenie ma stres dla zdrowia i procesu zdrowienia?
Jakie znaczenie ma stres dla zdrowia i procesu zdrowienia?
Co można zrobić, aby ludzie wiedli zdrowszy tryb życia?
Co można zrobić, aby ludzie wiedli zdrowszy tryb życia?
Dlaczego pacjenci nie stosują się do zaleceń lekarzy?
Dlaczego pacjenci nie stosują się do zaleceń lekarzy?
W jaki sposób lekarze, pielęgniarki czy fizjoterapeuci mogą
W jaki sposób lekarze, pielęgniarki czy fizjoterapeuci mogą
pomóc pacjentom w sytuacji choroby chronicznej czy w
pomóc pacjentom w sytuacji choroby chronicznej czy w
stanach terminalnych?
stanach terminalnych?
26
26
To tylko kilka przykładowych zagadnień, w
To tylko kilka przykładowych zagadnień, w
których wiedza psychologiczna może
których wiedza psychologiczna może
okazać się pomocna.
okazać się pomocna.
27
27
Słowo „psychologia” wywodzi się z języka
Słowo „psychologia” wywodzi się z języka
greckiego i stanowi połączenie dwóch
greckiego i stanowi połączenie dwóch
słów:
słów:
psyche
psyche
, czyli dusza (duch) lub umysł,
, czyli dusza (duch) lub umysł,
i
i
logos
logos
– nauka.
– nauka.
Tak więc „psychologia” oznacza naukę
Tak więc „psychologia” oznacza naukę
zajmującą się badaniem ludzkiego ducha
zajmującą się badaniem ludzkiego ducha
lub umysłu.
lub umysłu.
28
28
wg. M. Przetacznik – Gierowskiej i Makiełło – Jarży
wg. M. Przetacznik – Gierowskiej i Makiełło – Jarży
jednym z podstawowych zadań psychologii jest:
jednym z podstawowych zadań psychologii jest:
„
„
poznanie człowieka jako podmiotu
poznanie człowieka jako podmiotu
zachowania się człowieka żyjącego w
zachowania się człowieka żyjącego w
swym naturalnym środowisku
swym naturalnym środowisku
przyrodniczym i społecznym i
przyrodniczym i społecznym i
oddziałującego przez swą działalność na
oddziałującego przez swą działalność na
świat zewnętrzny, zmieniającego swe
świat zewnętrzny, zmieniającego swe
otoczenie”.
otoczenie”.
29
29
Współczesna psychologia to nauka, która
Współczesna psychologia to nauka, która
zajmuje się procesami psychicznymi i
zajmuje się procesami psychicznymi i
zachowaniem człowieka.
zachowaniem człowieka.
30
30
Psychologia jest próbą usystematyzowania
Psychologia jest próbą usystematyzowania
i pogłębienia wiedzy o naturze psychiki
i pogłębienia wiedzy o naturze psychiki
człowieka. W odróżnieniu od wiedzy, którą
człowieka. W odróżnieniu od wiedzy, którą
jednostka nabywa jego bezpośrednie
jednostka nabywa jego bezpośrednie
doświadczenie, lub tej, która funkcjonuje w
doświadczenie, lub tej, która funkcjonuje w
postaci „mądrości” potocznej, psychologia
postaci „mądrości” potocznej, psychologia
stawia sobie za cel
stawia sobie za cel
obiektywne
obiektywne
zrozumienie
zrozumienie
całej różnorodności
całej różnorodności
zachowań
zachowań
ludzkich, jak również tych fenomenów,
ludzkich, jak również tych fenomenów,
które określane są mianem stanów
które określane są mianem stanów
psychicznych, emocji, myśli i intencji.
psychicznych, emocji, myśli i intencji.
31
31
Najważniejszym przedmiotem psychologii
Najważniejszym przedmiotem psychologii
ogólnej jest zachowanie człowieka.
ogólnej jest zachowanie człowieka.
Proces poszukiwania przyczyny
Proces poszukiwania przyczyny
zachowania nazywa się atrybucją.
zachowania nazywa się atrybucją.
Przyczyny lokujemy na zewnątrz, albo w
Przyczyny lokujemy na zewnątrz, albo w
drugim człowieku.
drugim człowieku.
32
32
Atrybucja sytuacyjna – przyczyny zachowania
Atrybucja sytuacyjna – przyczyny zachowania
dopatrujemy się w sytuacji.
dopatrujemy się w sytuacji.
Drugi rodzaj atrybucji to atrybucja dyspozycyjna.
Drugi rodzaj atrybucji to atrybucja dyspozycyjna.
Dyspozycja jest to wewnętrzna skłonność od której zależy
Dyspozycja jest to wewnętrzna skłonność od której zależy
przyczyna zachowania. Poszukiwanie przyczyn w sytuacji
przyczyna zachowania. Poszukiwanie przyczyn w sytuacji
jest bardzo trudne bo nie ma dwóch sytuacji takich
jest bardzo trudne bo nie ma dwóch sytuacji takich
samych. W konkretnym człowieku często poszukujemy
samych. W konkretnym człowieku często poszukujemy
przyczyn z licznymi uproszczeniami.
przyczyn z licznymi uproszczeniami.
Podstawowy błąd atrybucji to skłonność do niedoceniania
Podstawowy błąd atrybucji to skłonność do niedoceniania
sytuacji i przeceniania uwarunkowań wewnętrznych.
sytuacji i przeceniania uwarunkowań wewnętrznych.
33
33
W zakres jej zainteresowań wchodzą
W zakres jej zainteresowań wchodzą
badania nad świadomością człowieka, jego
badania nad świadomością człowieka, jego
stanami emocjonalnymi, procesami
stanami emocjonalnymi, procesami
związanymi z poznaniem, rolą zmysłów,
związanymi z poznaniem, rolą zmysłów,
doświadczeniem wewnętrznym,
doświadczeniem wewnętrznym,
wyobrażeniami oraz regulatorami
wyobrażeniami oraz regulatorami
stosunków człowieka z otoczeniem i
stosunków człowieka z otoczeniem i
zasadami ich funkcjonowania.
zasadami ich funkcjonowania.
34
34
Psychologię interesuje szczególnie
Psychologię interesuje szczególnie
zachowanie się celowe człowieka, które
zachowanie się celowe człowieka, które
jest skierowane na rozwiązanie jakiegoś
jest skierowane na rozwiązanie jakiegoś
problemu.
problemu.
35
35
Nie każde zachowanie człowieka interesuje
Nie każde zachowanie człowieka interesuje
psychologów jednakowo. Mniej zachowanie
psychologów jednakowo. Mniej zachowanie
typu odruch, bardziej zachowanie w
typu odruch, bardziej zachowanie w
sytuacjach złożonych.
sytuacjach złożonych.
36
36
Można zatem powiedzieć;
Można zatem powiedzieć;
że psychologia jest nauką o czynnościach
że psychologia jest nauką o czynnościach
człowieka i o człowieku jako podmiocie
człowieka i o człowieku jako podmiocie
tych czynności”
tych czynności”
37
37
Zachowanie jest sterowane przez szereg czynników:
Zachowanie jest sterowane przez szereg czynników:
a)
a)
Wewnętrzne
Wewnętrzne
- fizjologiczne
- fizjologiczne
-
psychiczne
psychiczne
b) Zewnętrzne
b) Zewnętrzne
- środowiskowe
- środowiskowe
- fizyczne
- fizyczne
- społeczne
- społeczne
38
38
Aktywność człowieka wywołana jest przez:
Aktywność człowieka wywołana jest przez:
1) potrzeby (tendencja do odzyskiwania równowagi z
1) potrzeby (tendencja do odzyskiwania równowagi z
otoczeniem)
otoczeniem)
2) zachowanie reaktywne (odpowiedź na bodźce
2) zachowanie reaktywne (odpowiedź na bodźce
zewnętrzne, reakcje, bodziec – reakcja)
zewnętrzne, reakcje, bodziec – reakcja)
3) zachowanie celowe (zorganizowane) –
3) zachowanie celowe (zorganizowane) –
ukierunkowane na realizację określonego celu według
ukierunkowane na realizację określonego celu według
3 zasad:
3 zasad:
- dopływu bodźców aktualnych;
- dopływu bodźców aktualnych;
- doświadczenia z przeszłości;
- doświadczenia z przeszłości;
- antycypacja przyszłości (przewidywanie)
- antycypacja przyszłości (przewidywanie)
39
39
W każdym przypadku charakterystyczna
W każdym przypadku charakterystyczna
dla człowieka jako podmiotu działania jest
dla człowieka jako podmiotu działania jest
realizacja celów, które są inne, nowe.
realizacja celów, które są inne, nowe.
W każdym przypadku doskonalenie
W każdym przypadku doskonalenie
sposobów realizacji celów – jest to
sposobów realizacji celów – jest to
warunek rozwoju człowieka.
warunek rozwoju człowieka.
W każdym przypadku cele są na coraz
W każdym przypadku cele są na coraz
wyższym poziomie.
wyższym poziomie.
40
40
Człowiek rozwija się dzięki:
Człowiek rozwija się dzięki:
-stawianiu celu;
-stawianiu celu;
-cel określa zadanie;
-cel określa zadanie;
-ciąg tych zadań wyznacza działanie;
-ciąg tych zadań wyznacza działanie;
to daje zachowanie celowe.
to daje zachowanie celowe.
41
41
Podmiotowość człowieka – to on wyznacza
Podmiotowość człowieka – to on wyznacza
sobie cele.
sobie cele.
Jest wynikiem procesu kontroli nad
Jest wynikiem procesu kontroli nad
otoczeniem i świadomości własnych
otoczeniem i świadomości własnych
możliwości. Przekonanie o ścisłym związku
możliwości. Przekonanie o ścisłym związku
każdej osoby żywej z jej środowiskiem – to
każdej osoby żywej z jej środowiskiem – to
warunek istnienia i rozwoju człowieka.
warunek istnienia i rozwoju człowieka.
42
42
Stosunek istoty żywej z jej otoczeniem jest trojaki:
Stosunek istoty żywej z jej otoczeniem jest trojaki:
1- istoty potrzebują środowiska (niezbędny warunek ich
1- istoty potrzebują środowiska (niezbędny warunek ich
istnienia, funkcjonowania);
istnienia, funkcjonowania);
2- podlegają jego oddziaływaniu stosownie do stanu
2- podlegają jego oddziaływaniu stosownie do stanu
potrzeb i bodźców zewnętrznych;
potrzeb i bodźców zewnętrznych;
To jaki jest człowiek zależy od:
To jaki jest człowiek zależy od:
-jego aktywności
-jego aktywności
-jego środowiska
-jego środowiska
Wnętrze człowieka, wpływy zewnętrzne, aktywność
Wnętrze człowieka, wpływy zewnętrzne, aktywność
maja charakter społeczny – są zależne od otoczenia
maja charakter społeczny – są zależne od otoczenia
społecznego.
społecznego.
3- same oddziaływają na środowiska – regulują stosunki
3- same oddziaływają na środowiska – regulują stosunki
ze środowiskiem i je kształtują.
ze środowiskiem i je kształtują.
43
43
Człowiek to element środowiska
Człowiek to element środowiska
fizycznego i społecznego (zmienia
fizycznego i społecznego (zmienia
środowisko i zmienia się pod jego
środowisko i zmienia się pod jego
wpływem)
wpływem)
44
44
Główne grupy czynności:
Główne grupy czynności:
Poznawcze – odbiór informacji, ich
Poznawcze – odbiór informacji, ich
przetwarzanie, myślenie, przechowywanie;
przetwarzanie, myślenie, przechowywanie;
Ustosunkowawcze – emocje, uczucia;
Ustosunkowawcze – emocje, uczucia;
Wykonawcze – reakcje, zachowania,
Wykonawcze – reakcje, zachowania,
podejmowanie decyzji, ruchy (np. ciała)
podejmowanie decyzji, ruchy (np. ciała)
45
45
W zależności od elementów łączących
W zależności od elementów łączących
człowieka ze środowiskiem można mówić o
człowieka ze środowiskiem można mówić o
rodzajach środowiska:
rodzajach środowiska:
- Fizyczne;
- Fizyczne;
- Biologiczne (leśne, pustynie);
- Biologiczne (leśne, pustynie);
- Społeczne (miejskie, wiejskie, rodzinne);
- Społeczne (miejskie, wiejskie, rodzinne);
- Kulturowe, intelektualne, polityczne,
- Kulturowe, intelektualne, polityczne,
artystyczne itd.
artystyczne itd.
46
46
Określone zasady zachowania w różnych
Określone zasady zachowania w różnych
miejscach.
miejscach.
Sytuacje modyfikują ludzkie zachowania,
Sytuacje modyfikują ludzkie zachowania,
sytuacje społeczne:
sytuacje społeczne:
1. takie, w których inni ludzie występują
1. takie, w których inni ludzie występują
bezpośrednio (twarzą w twarz)
bezpośrednio (twarzą w twarz)
2. pośrednio (w produktach swoich
2. pośrednio (w produktach swoich
działań)
działań)
47
47
AD1) takie, w których inni ludzie występują
AD1) takie, w których inni ludzie występują
bezpośrednio (twarzą w twarz)
bezpośrednio (twarzą w twarz)
1 - dwóch ludzi reagujących tylko na siebie;
1 - dwóch ludzi reagujących tylko na siebie;
2 - określona pozycja w grupie
2 - określona pozycja w grupie
-grupy małe: styczność bezpośrednia,
-grupy małe: styczność bezpośrednia,
-grupy duże: kontakty nie zawsze bezpośrednie, ale przynależność do
-grupy duże: kontakty nie zawsze bezpośrednie, ale przynależność do
grupy sprawia, że członkowie reagują na siebie inaczej niż na osoby
grupy sprawia, że członkowie reagują na siebie inaczej niż na osoby
spoza grupy.
spoza grupy.
-Inni ludzie występują jako dwie zbiorowości, np. na stadionie,
-Inni ludzie występują jako dwie zbiorowości, np. na stadionie,
-Ludzie jako element organizacji lub instytucji (urzędnicy, a petenci)
-Ludzie jako element organizacji lub instytucji (urzędnicy, a petenci)
-Ludzie występują jako element społeczności lub społeczeństwa (inni i
-Ludzie występują jako element społeczności lub społeczeństwa (inni i
my)
my)
Zachowanie nie zależy więc tylko od wewnętrznych zależności, ale od
Zachowanie nie zależy więc tylko od wewnętrznych zależności, ale od
tego w jakiej jest się grupie, jako ma się pozycję.
tego w jakiej jest się grupie, jako ma się pozycję.
48
48
AD2) pośrednio (w produktach swoich działań)
AD2) pośrednio (w produktach swoich działań)
-Pośrednio w materialnych produktach działań
-Pośrednio w materialnych produktach działań
-Pośrednio w niematerialnych produktach działań
-Pośrednio w niematerialnych produktach działań
(umowa jako narzędzie porozumienia się;
(umowa jako narzędzie porozumienia się;
normy społeczne – rodzaj zachowania się;
normy społeczne – rodzaj zachowania się;
ideologie – produkt złożonych ludzkich interakcji;
ideologie – produkt złożonych ludzkich interakcji;
obyczaje – tradycyjne sposoby zachowania się;
obyczaje – tradycyjne sposoby zachowania się;
49
49
Cele psychologii jako nauki:
Cele psychologii jako nauki:
a)
a)
opisywanie jakiegoś fragmentu rzeczywistości
opisywanie jakiegoś fragmentu rzeczywistości
(jak człowiek zachowuje się w danych warunkach)
(jak człowiek zachowuje się w danych warunkach)
b)
b)
wyjaśnienie, dlaczego człowiek zachowuje się w
wyjaśnienie, dlaczego człowiek zachowuje się w
danych warunkach tak a tak
danych warunkach tak a tak
(na podstawie zgromadzonej wiedzy)
(na podstawie zgromadzonej wiedzy)
c)
c)
przewidywanie kryterium pewności posiadanej
przewidywanie kryterium pewności posiadanej
wiedzy
wiedzy
(gdy jesteśmy w stanie przewidzieć c) przewidywanie
(gdy jesteśmy w stanie przewidzieć c) przewidywanie
d)
d)
sterowanie ludzkim zachowaniem.
sterowanie ludzkim zachowaniem.
50
50
Celem psychologii jest pogłębianie wiedzy
Celem psychologii jest pogłębianie wiedzy
o czynnościach psychicznych, dzięki
o czynnościach psychicznych, dzięki
którym człowiek reguluje swoje stosunki z
którym człowiek reguluje swoje stosunki z
otoczeniem, poznaje je i przekształca
otoczeniem, poznaje je i przekształca
zgodnie ze swoimi potrzebami
zgodnie ze swoimi potrzebami
(Tomaszewski 1991).
(Tomaszewski 1991).
51
51
Tak więc działającego człowieka i jego
Tak więc działającego człowieka i jego
otoczenie należy traktować jako
otoczenie należy traktować jako
wzajemnie uwarunkowane systemy
wzajemnie uwarunkowane systemy
nadrzędnego układu rzeczywistości, jakim
nadrzędnego układu rzeczywistości, jakim
zajmuje się psychologia
zajmuje się psychologia
1. Eksploracja i deskrypcja
1. Eksploracja i deskrypcja
2. Eksplanacja procesów psychicznych
2. Eksplanacja procesów psychicznych
3. Predykcja
3. Predykcja
i zachowań ludzkich
i zachowań ludzkich
4. Oddziaływanie.
4. Oddziaływanie.
52
52
EKSPLORACJA I DESKRYPCJA
EKSPLORACJA I DESKRYPCJA
obserwowanie zachowania i opisywanie go
obserwowanie zachowania i opisywanie go
w sposób obiektywny.
w sposób obiektywny.
zbieranie faktów, a nie danych zgodnych z
zbieranie faktów, a nie danych zgodnych z
oczekiwaniami badacza.
oczekiwaniami badacza.
Opisy nie powinny zawierać prób
Opisy nie powinny zawierać prób
wyciągania wniosków i interpretacji
wyciągania wniosków i interpretacji
zachowania.
zachowania.
53
53
EKSPLANACJA
EKSPLANACJA
wyjaśnienia wolne od przymusu
wyjaśnienia wolne od przymusu
obserwowalności i obiektywizmu
obserwowalności i obiektywizmu
naukowego.
naukowego.
Psychologowie chcą wykryć prawidłowości
Psychologowie chcą wykryć prawidłowości
rządzące zachowaniem oraz jego możliwe
rządzące zachowaniem oraz jego możliwe
przyczyny.
przyczyny.
Niezwykle ważne są alternatywne poglądy
Niezwykle ważne są alternatywne poglądy
wyjaśniające określone zjawisko
wyjaśniające określone zjawisko
psychiczne.
psychiczne.
54
54
PREDYKCJA
PREDYKCJA
twierdzenia dotyczące
twierdzenia dotyczące
prawdopodobieństwa, że wystąpi pewne
prawdopodobieństwa, że wystąpi pewne
zachowanie lub że zostanie wykryty dany
zachowanie lub że zostanie wykryty dany
związek.
związek.
Psychologowie starają się ustalić w jakich
Psychologowie starają się ustalić w jakich
warunkach dane zachowanie nastąpi bądź
warunkach dane zachowanie nastąpi bądź
się zmieni.
się zmieni.
55
55
ODDZIAŁYWANIE
ODDZIAŁYWANIE
Oznacza to spowodowanie wystąpienia lub
Oznacza to spowodowanie wystąpienia lub
nie wystąpienia danego zachowania -
nie wystąpienia danego zachowania -
wzbudzenie go, podtrzymanie,
wzbudzenie go, podtrzymanie,
zahamowanie i wpływanie na jego formę,
zahamowanie i wpływanie na jego formę,
siłę i częstość występowania.
siłę i częstość występowania.
Zdolność kierowania zachowaniem daje
Zdolność kierowania zachowaniem daje
psychologom środki pomocy ludziom w
psychologom środki pomocy ludziom w
polepszeniu jakości ich życia.
polepszeniu jakości ich życia.
56
56
57
57
Podział psychologii jako nauki -
Podział psychologii jako nauki -
Psychologia teoretyczna
Psychologia teoretyczna
1.Psychologia ogólna
1.Psychologia ogólna
- zajmuje się badaniem
- zajmuje się badaniem
podstawowych procesów psychicznych oraz
podstawowych procesów psychicznych oraz
czynników, które na nie wpływają.
czynników, które na nie wpływają.
2. Psychologia społeczna
2. Psychologia społeczna
– ustalająca
– ustalająca
prawidłowości funkcjonowania jednostki w
prawidłowości funkcjonowania jednostki w
grupie.
grupie.
3. Psychologia genetyczna
3. Psychologia genetyczna
– należąca też do
– należąca też do
tego samego działu bada początki życia
tego samego działu bada początki życia
psychicznego
psychicznego
58
58
Podział psychologii jako nauki -
Podział psychologii jako nauki -
Psychologia teoretyczna
Psychologia teoretyczna
4. Psychologia rozwojowa
4. Psychologia rozwojowa
– rozwój tego
– rozwój tego
życia i zmiany zachodzące w funkcjonowaniu
życia i zmiany zachodzące w funkcjonowaniu
jednostki związane z wiekiem oraz
jednostki związane z wiekiem oraz
uczestniczeniem w życiu społecznym.
uczestniczeniem w życiu społecznym.
5. Psychologia różnicowa
5. Psychologia różnicowa
– ustala różnicę
– ustala różnicę
indywidualnie pomiędzy jednostkami
indywidualnie pomiędzy jednostkami
będącymi w tym samym wieku.
będącymi w tym samym wieku.
6. Psychologia porównawcza
6. Psychologia porównawcza
– zajmuje się
– zajmuje się
porównywaniem różnic międzygatunkowych.
porównywaniem różnic międzygatunkowych.
59
59
Podział psychologii jako nauki -
Podział psychologii jako nauki -
Psychologia teoretyczna
Psychologia teoretyczna
7. Psychopatologia
7. Psychopatologia
– bada zaburzenia
– bada zaburzenia
psychiczne występujące u niektórych
psychiczne występujące u niektórych
osób oraz szuka sposobów zapobiega
osób oraz szuka sposobów zapobiega
powstawaniu zaburzeń i usuwania ich.
powstawaniu zaburzeń i usuwania ich.
60
60
Podział psychologii jako nauki -
Podział psychologii jako nauki -
Psychologia stosowana
Psychologia stosowana
Psychologia wychowawcza
Psychologia wychowawcza
– zajmuje się
– zajmuje się
zagadnieniami wychowania, uczenia się,
zagadnieniami wychowania, uczenia się,
samowychowania i samokształcenia oraz
samowychowania i samokształcenia oraz
rozwijania osobowości jednostki.
rozwijania osobowości jednostki.
Psychologia pracy
Psychologia pracy
– analizuje przebieg
– analizuje przebieg
działalności zawodowej jednostki
działalności zawodowej jednostki
pracującej w różnych zawodach.
pracującej w różnych zawodach.
Psychologia kliniczna
Psychologia kliniczna
– zajmuje się
– zajmuje się
zaburzeniami w zachowaniu człowieka i
zaburzeniami w zachowaniu człowieka i
sposobami usuwania ich.
sposobami usuwania ich.
61
61
Podział psychologii jako nauki-
Podział psychologii jako nauki-
Psychologia stosowana
Psychologia stosowana
Psychologia sądowa –
Psychologia sądowa –
ma za przedmiot
ma za przedmiot
swoich badań przyczyny kolidującego z
swoich badań przyczyny kolidującego z
prawem zachowania się oraz sposoby
prawem zachowania się oraz sposoby
reedukacji przestępców.
reedukacji przestępców.
Psychologia rehabilitacyjna
Psychologia rehabilitacyjna
– zajmuje się
– zajmuje się
przywracaniem sprawności osobom z
przywracaniem sprawności osobom z
uszkodzeniami receptorów i efektorów.
uszkodzeniami receptorów i efektorów.
Psychologia kulturowa
Psychologia kulturowa
– obejmuje
– obejmuje
zagadnienia sztuki, literatury, filmu,
zagadnienia sztuki, literatury, filmu,
teatru, muzyki i ich wpływu na psychikę
teatru, muzyki i ich wpływu na psychikę
człowieka.
człowieka.
62
62
Podział psychologii jako nauki-
Podział psychologii jako nauki-
Psychologia stosowana
Psychologia stosowana
Psychologia propagandy
Psychologia propagandy
– bada warunki i
– bada warunki i
środki kształtowania opinii i postaw ludzi.
środki kształtowania opinii i postaw ludzi.
Psychologia lekarska
Psychologia lekarska
– zajmuje się
– zajmuje się
kontaktami pacjenta z lekarzem i
kontaktami pacjenta z lekarzem i
szpitalem.
szpitalem.
Psychologia pielęgniarska
Psychologia pielęgniarska
– zajmująca się
– zajmująca się
psychiczną stroną pacjenta i jego
psychiczną stroną pacjenta i jego
układami stosunków z innymi ludźmi.
układami stosunków z innymi ludźmi.
63
63
W praktyce klinicznej sięgamy do
W praktyce klinicznej sięgamy do
wiedzy z zakresu psychologii zdrowia i
wiedzy z zakresu psychologii zdrowia i
psychologii klinicznej.
psychologii klinicznej.
64
64
Dzięki stosowaniu metod psychologicznych można:
Dzięki stosowaniu metod psychologicznych można:
W procesie diagnozy stawiać właściwe pytania i dzięki temu
W procesie diagnozy stawiać właściwe pytania i dzięki temu
otrzymywać bardziej wyczerpujące informacje od pacjentów.
otrzymywać bardziej wyczerpujące informacje od pacjentów.
Dostosowywać leczenie do potrzeb pacjentów.
Dostosowywać leczenie do potrzeb pacjentów.
Pomagać pacjentom w lepszym radzeniu sobie z sytuacją
Pomagać pacjentom w lepszym radzeniu sobie z sytuacją
choroby.
choroby.
Poprzez odpowiednie oddziaływanie wpływać na stosowanie
Poprzez odpowiednie oddziaływanie wpływać na stosowanie
się pacjentów do zaleceń lekarskich.
się pacjentów do zaleceń lekarskich.
W profilaktyce motywować pacjentów do utrzymywania
W profilaktyce motywować pacjentów do utrzymywania
zdrowego stylu życia i regularnych badań kontrolnych czy
zdrowego stylu życia i regularnych badań kontrolnych czy
szczepień.
szczepień.
W placówkach Służy Zdrowia uzyskiwać lepszą współpracą w
W placówkach Służy Zdrowia uzyskiwać lepszą współpracą w
zespołach.
zespołach.
65
65