Przedmiot psychologii społecznej, podstawowe podejścia teoretyczne i metody badawcze.

Czym jest psychologia społeczna

Psychologia społeczna – naukowe badanie sposobu, w jaki ludzkie myśli, uczucia i zachowania ulegają wpływom innych ludzi

Zadania psychologii:

1. Opis

Prowadzenie obserwacji w sposób staranny, gruntowny i uwiarygodniony.

1. Wyjaśnienie

Tworzenie teorii, które umożliwiają porządkowanie oraz łączenie obserwowanych zdarzeń.

Teorie – naukowe wyjaśnienia, które wiążą ze sobą i porządkują istniejące obserwacje oraz sugerują kierunki dalszych badań

Psycholodzy społeczni starają się dokładnie opisywać ludzkie zachowania i wyjaśniać ich przyczyny.

Główne perspektywy (podejścia) teoretyczne

• Społeczno-kulturowa - podejście teoretyczne, które szuka przyczyn zachowań społecznych jednostek we wpływie wywieranym na nie przez większe grupy społeczne

Normy społeczne – zasady i oczekiwania dotyczące akceptowalnych zachowań społecznych

Kultura – przekonania, wierzenia, zwyczaje i język, wspólne dla grupy ludzi żyjących w określonym miejscu i czasie

Zachowaniami społecznymi kierują: normy grup kulturowych, różnice społeczne i klasowe, grupa etniczna/narodowa.

• Ewolucyjna – szkoła teoretyczna upatrująca przyczyn zachowań społecznych w fizycznych i psychicznych cechach, które ułatwiały naszym przodkom przetrwanie i rozmnażanie się

Dobór naturalny (selekcja naturalna) – założenie, że zwierzęta mające cechy, które ułatwiają im przetrwanie i rozmnażanie się, przekażą te cechy swojemu potomstwu

Adaptacje – cechy, które w danym środowisku ułatwiają przetrwanie i rozmnażanie się

Zachowaniami kieruje: genetyczne predyspozycje odziedziczone po przodkach, wspierające przetrwanie i reprodukcję (np. zdolność do automatycznego rozpoznawania gniewu, złości na twarzach innych ludzi; odruchowa troska matki do potomstwa).

• Społecznego uczenia się – szkoła teoretyczna, według której zachowania społeczne wynikają z jednostkowych doświadczeń uczenia się

Zachowania wynikają z naśladowania zachowań, które spotkały się z aprobatą, zostały w jakiś sposób nagrodzone.

• Fenomenologiczna – pogląd, że zachowania społeczne są wynikiem subiektywnej interpretacji zdarzeń zachodzących w środowisku

• Społeczno-konstruktywistyczna – pogląd, że ludzie włącznie z naukowcami, nie odkrywają rzeczywistości, lecz raczej ją konstruują lub tworzą

• Społeczno-poznawcza – szkoła teoretyczna, która bada procesy umysłowe zachodzące podczas obserwowania wydarzeń społecznych oraz ich interpretowania, osądzania i zapamiętywania

Podstawowe zasady zachowania społecznego

1. Zachowania społeczne są zorientowane na cel. Ludzie wchodzą w interakcje z innymi ludźmi po to, aby osiągnąć pewne podstawowe cele lub zaspokoić wewnętrzne motywacje.

2. Zachowania społeczne są wynikiem interakcji czynników osobowościowych i sytuacyjnych,

Cele zachowań społecznych

• Budowa więzi społecznych

• Zrozumienie siebie i innych

• Uzyskanie i utrzymanie statusu społecznego

• Obrona nas samych i tych, których cenimy

• Wabienie i zatrzymanie przy sobie partnerów

Interakcje pomiędzy osobą a sytuacją

Osoba – cechy, które jednostka wnosi do sytuacji społecznej

Sytuacja – wydarzenia lub czynniki środowiskowe zewnętrzne wobec osoby

1. Różne sytuacje aktywizują różne części JA

Na osobowość każdego z nas składa się wiele aspektów i każdy z nich aktywuje inny typ sytuacji. Cel społeczny, który przeważa w danej chwili, zależy od sytuacji społecznej. Aktywizacja jednego celu zmniejsza aktywność innych.

1. Każda sytuacja ma różne aspekty, a motyw społeczny aktywny w danej chwili zależy od tego, na który z nich zwracamy uwagę

Zazwyczaj w każdej pojedynczej sytuacji wiele się dzieje. Ponieważ możliwości ludzkiego umysłu są ograniczone, możemy jednocześnie skupić się jedynie na jednym lub dwóch aspektach aktualnej sytuacji. To, jak zareagujemy na nią zależy od tego, na co zwracamy uwagę.

1. Nie wszyscy reagują jednakowo na tę samą sytuację

2. Ludzie zmieniają swoje sytuacje

Każda osoba, która wchodzi w przestrzeń społeczną może ją zmienić.

1. Ludzie wybierają swoje sytuacje

Sytuacje nie „przydarzają się” nam tak po prostu. Sami je wybieramy. Sytuacje, które wybieramy odzwierciedlają aspekty naszej osobowości.

1. Sytuacje zmieniają ludzi

Niektóre sytuacje wywierają bardzo silny wpływ na osoby, które w nich uczestniczą.

1. Sytuacje wybierają ludzi

Sytuacje społeczne nie są dostępne dla wszystkich. W wielu sytuacjach, osoba musi mieć odpowiednie cechy, by mogła w nich uczestniczyć.

Jak psycholodzy badania zachowania społeczne?

1. Metody opisowe – procedury służące do mierzenia lub opisywania zachowań, myśli i uczuć w ich stanie naturalnym.

• Obserwacja naturalna – rejestrowanie zachowań a warunkach naturalnych

• Studium przypadku – intensywne badanie jednostki lub grupy

• Metoda archiwalna – badanie uporządkowanych zbiorów danych, zebranych pierwotnie dla innych celów

• Metoda sondażowa – technika, w której badacz prosi badanych, by opowiedzieli mu o swoich przekonaniach, uczuciach lub zachowaniach

1. Metody eksperymentalne – procedury służące odkrywaniu procesów przyczynowo-skutkowych poprzez systematyczne manipulowanie określonymi aspektami sytuacji

Hipoteza – przewidywania badacza dotyczące wyników badań

Błąd obserwatora – błąd powstający w pomiarze, wówczas, gdy badacz przypisuje nadmierne znaczenie zachowaniom, których się spodziewał i nie zauważył zachowań, których nie oczekiwał

Generalizowalność – stopień, w jakim wyniki poszczególnych badań można odnosić do innych, podobnych przypadków lub warunków

Błąd aprobaty społecznej – skłonność ludzi do mówienia tego, co – jak uważają jest aprobowane lub oczekiwane przez innych

Próba reprezentatywna – grupa respondentów mająca cechy typowe dla większej populacji, którą zamierza opisać badacz

Testy psychologiczne – narzędzia służące do pomiaru zdolności, przekonań, motywacji i zachowań osób

Rzetelność – zgodność wewnętrzna wyników testu psychologicznego

Trafność – stopień, w jakim test mierzy to, do mierzenia czego został stworzony

Korelacja a przyczynowość

Korelacja – stopień powiązania ze sobą dwu lub więcej zmiennych

Współczynnik korelacji – matematyczne wyrażenie zależności między dwiema zmiennymi

Gdy dwie zmienne (np. wielkość tłumu i podżeganie do samobójstwa) są ze sobą skorelowane, to istnieje możliwość, że zmienna A (wielkość tłumu) prowadzi do zmian w zmiennej B (podżeganie do samobójstwa). Jest jednak również możliwe, iż to zmienna B jest przyczyną zmiennej A, lub też że trzecia zmienna, C (klasa społeczna) jest niezależnie przyczyną A i B. Te różne możliwość sprawiają, że trudno jest wnioskować o związkach przyczynowo - skutkowych na podstawie korelacji.

Metody eksperymentalne

Eksperyment – metoda badawcza, w której badacz celowo manipuluje jednym aspektem sytuacji, podczas gdy pozostałe pozostają niezmienne

Zmienna zależna – zmienna mierzona przez badacza

Zmienna niezależna – zmienna, którą manipuluje eksperymentator

Randomizacja – przydzielanie badanych do różnych grup, porównywanych w eksperymencie, w ten sposób, że każdy z nich ma równe szanse na znalezienie się w każdej grupie

Trafność wewnętrzna – stopień, w jakim eksperyment pozwala na wyciągnięcie wniosków dotyczących związków przyczynowo – skutkowych

Zmienna zaburzająca – zmienna, która zmienia się wraz ze zmianami zmiennej niezależnej (nakłada się na nią), co może prowadzić do błędnych wniosków, dotyczących, dotyczących skutków działania zmiennej niezależnej

Trafność zewnętrzna – stopień, w jakim można generalizować wyniki eksperymentu i odnosić je do innych okoliczności

Ukryte wymagania sytuacji badawczej – wskazówki, które uświadamiają badanym, jakich zachowań spodziewa się osoba prowadząca eksperyment

Eksperymenty naturalne – manipulowanie zmiennymi niezależnymi przy wykorzystaniu nieświadomych uczestników, badanych w warunkach naturalnych

Etyczne problemy prowadzenia badań

1. Uzyskanie świadomej zgody uczestników badań. Uczestnicy zostali powiadomieni o wszystkich potencjalnych niedogodnościach i szkodach, jakich mogą doznać i mimo to zgadzają się na udział w eksperymencie.

Świadoma zgoda – zgoda badanego na uczestnictwo w eksperymencie, po uprzednim poinformowaniu go o wszystkich potencjalnych zagrożeniach oraz o prawie do wycofania się eksperymentu w dowolnej chwili bez ponoszenia jakichkolwiek konsekwencji

1. Pełna rozmowa poeksperymentalna ze wszystkimi badanymi.

Rozmowa poeksperymentalna – omówienie z badanymi osobami procedur, hipotez i ich reakcji dokonane po zakończeniu eksperymentu

1. Ocena kosztów i korzyści związanych z procedurą badawczą

Kwestie etyczne dotyczące badań obejmują naruszenie prywatności oraz potencjalne szkodzenie osobom badanym.

Jakie jest miejsce psychologii społecznej wśród innych nauk?

Psychologia społeczna jest ściśle związana z innymi dziedzinami psychologii:

• Psychologia osobowości – zajmuje się indywidualnym zróżnicowaniem ludzi i sposobem, w jaki sposób różne składniki psychiki łączą się tworząc całą osobę, czyli osobowość

• Psychologia środowiskowa – bada interakcje pomiędzy ludźmi a ich środowiskiem fizycznym i społecznym

• Psychologia kliniczna – bada zaburzenia zachowania i sposoby ich leczenia

• Psychologia poznawcza – bada procesy umysłowe

• Psychofizjologia – bada wpływ procesów biochemicznych i struktur neuronowych na zachowanie

• Psychologia pracy i organizacji – łączy ze sobą psychologię i przedsiębiorczość, badając relacje społeczne w organizacjach