Główne nurty psychologii

społecznej

Główne perspektywy w

psychologii społecznej

• Poznawcza
• Motywacyjna
• Teorii uczenia się
• Społeczno-kulturowa
• ewolucjonistyczna

Behawioryzm

Główni przedstawiciele: Iwan Pawłow, John Watson, Burrhus

Skinner, Edward Tolman, Clark Hull

Założenia:

•

Psychologia jako nauka o zachowaniu

•

Nacisk na obiektywizm i metody eksperymentalne przy

odrzuceniu introspekcji

•

Pomijanie wewnętrznych procesów psychicznych

kojarzonych tradycyjnie z osobowością (koncepcja

„czarnej skrzynki”)

•

Zachowanie człowieka jako wynik reakcji na bodźce z

otoczenia (mechanistyczna wizja natury ludzkiej)

•

Człowiek jako istota biologiczna

•

Umysł jako tabula rasa, wszystkie reakcje są wyuczone,

co najwyżej powstają one na bazie wrodzonych popędów i

odruchów bezwarunkowych

Neobehawioryzm

Założenia:
• Myśli również podlegają zasadom uczenia się;
• Istnieją zmienne nieobserwowalne o charakterze zmiennych

pośredniczących: mapy umysłowe, cele, wyobrażenia

• Albert Bandura:
- uczenie się społeczne: zjawiska modelowania i

naśladownictwa

- poczucie własnej skuteczności

• Martin Seligman: koncepcja wyuczonej bezradności

Psychologia humanistyczno-egzystencjalna

Główni przedstawiciele: Abraham Maslow, Carl

Rogers, Victor Frankl

Postulaty (Paszkiewicz, 1983 za: Łukaszewski,

2000):

1) Upodmiotowienie relacji badacz-badany;
2) Dialog między badaczem a badanym;
3) Komunikacja z badanymi i odbiorcami badań
4) Łączenie psychologii naukowej z praktyką;
5) Uwzględnienie perspektywy badanego;
6) Empatia jako najlepszy kanał komunikacji

Psychologia poznawcza

Główni przedstawiciele: Leon Festinger, George Kelly, Fritz Heider
Założenia:
• Człowiek jako układ aktywny i gromadzący informacje

(koncepcja naiwnego badacza - Heider);

• Rola całościowego ujmowania doświadczenia;
• Doświadczenie służy kontroli poznawczej nad otoczeniem i

samokontroli;

• Doświadczenia nie mają konstrukcji w pełni logicznej;
• Konstrukcjonizm doświadczeń (teoria konstruktów osobistych

Kelly`ego);

• Dążenie do utrzymania zgodności w systemie poznawczym

służy jako mechanizm motywacyjny (Festinger: teoria

dysonansu poznawczego)

• Racjonalność ludzkiego działania;
• Równowaga między złożonością a spójnością struktur

poznawczych

Podejście biologiczne

•

człowiek jako część świata przyrody, jest mniej

więcej takim samym zwierzęciem jak inne;

•

mózg odpowiada za zachowanie człowieka, rola

genów i hormonów w modyfikowaniu tego

zachowania;

•

człowiek ma za sobą określoną historię ewolucyjną,

która wpłynęła na budowę jego mózgu i stąd wiele

zachowań musi być wyjaśnianych w odniesieniu do

tej historii;

•

bada różnice między płciami

Psychologia ewolucyjna i socjobiologia

• Główni przedstawiciele: David Buss, Tooby, Lena

Cosmides, Edward Wilson (socjobiologia)

• Założenia:
- Zachowania zależą od genów i wpływów

środowiskowych,

- Zachowania i geny je determinujące ulegają

utrwaleniu pod warunkiem, że zapewniają sukces
reprodukcyjny (dobór naturalny)

- Poznanie ewolucyjnego sensu zachowania

rozpoznajemy przez obserwację korzyści dla
reprodukcji i przetrwania organizmów je
przejawiających

Podejście społeczno-kulturowe

•

Założenia:

- Badanie wpływu przynależności etnicznej, płci,

kultury i pozycji społeczno-ekonomicznej na
zachowanie i procesy psychiczne

- istnieją różnice międzykulturowe, które wpływają

na ludzkie zachowanie;

- rola socjalizacji (przekazywanie norm, wartości,

określonej wizji świata) w kształtowaniu
ludzkiego zachowania i doświadczenia;

- uwzględnianie kontekstu kulturowego w badaniu

ludzkich zachowań

Psychologia kultury a psychologia

międzykulturowa

Kultura – zbiór istniejących przekonań oraz powszechnie

występujących praktyk (Boski)

Wymiary kultur wg G. Hofstede:
1)

Dystans władzy

2)

Kolektywizm-indywidualizm

3)

Kobiecość –męskość

4)

Unikanie niepewności

Wymiary wartości wg S. Schwartza (drugiego rzędu):
1)

Otwartość na zmianę – konserwatyzm

2)

Wartości egotystyczne – wartości prospołeczne

Wymiary wartości wg R. Ingleharta:
1)

Wartości tradycyjne vs świecko-racjonalne

2)

związane z przeżyciem vs samoekspresji