Podstawy
prawoznawstwa

Stosunek prawny

dr Karol

Dąbrowski

[e-mail]

Stosunek prawny

szczególny rodzaj
stosunku społecznego,
w którym zachowania
stron są regulowane
normami prawnymi

Cechy stosunku
prawnego

* dynamika
* wieloaspektowość
* nieograniczość
przedmiotowa
i podmiotowa

Powstanie, zmiana
i ustanie stosunku
prawnego

FAKT PRAWNY

Fakt prawny

szczególne wydarzenie,
z którym norma prawna
wiąże powstanie,
zmianę lub ustanie
stosunku prawnego

fakty prawne

zdarzenia

zachowania

czynności konwencjonalne

czyny

niedozwolone

dozwolone

czynności

prawne

akty tworzenia

prawa

akty stosowania prawa

Zdarzenie prawne

wydarzenie niezależne
od ludzkiej woli,
wpływające na stosunki
prawne

Czynność prawna

świadome, zgodne
z normami prawnymi
zachowanie, zmierzające do
wywołania skutków prawnych
mocą oświadczeń woli

Oświadczenie woli

każde zachowanie człowieka, które
ujawnia jego wolę w sposób
dostateczny; złożone w sposób
swobodny, zrozumiały i na serio

Art. 60 Kodeksu Cywilnego

Wady oświadczeń
woli

* brak świadomości i swobody
* pozorność
* błąd istotny
* groźba
* podstęp

składanie
oświadczeń
woli
w sposób
dorozumiany
(per facta
concludentia)

Źródło: Wikimedia Commons.

Elementy stosunku
prawnego

* podmioty
* przedmiot
* treść

Podmioty stosunku
prawnego

* osoby fizyczne
* osoby prawne
* jednostki organizacyjne
nieposiadające osobowości
prawnej

Stosunki prawne
między dwoma
osobami
wpływające na
sytuację osoby
trzeciej

A

B

C

Podmioty stosunku
prawnego w zależności
od gałęzi prawa

* prawo konstytucyjne
* administracyjne
* karne
* cywilne

* naród, wspólnoty
samorządowe, organy władzy
publicznej, głowa państwa

* obywatele, cudzoziemcy,
instytucje publiczne

* organy wymiaru
sprawiedliwości, sprawcy
(osoby fizyczne, podmioty
zbiorowe)

Osoba fizyczna

zdolność prawna

zdolność do czynności
prawnych

Zdolność prawna

zdolność do bycia
podmiotem praw
i obowiązków

Zdolność do
czynności prawnych

zdolność do nabywania
praw i zaciągania
zobowiązań własnym
działaniem

Zdolność do
czynności prawnych

* pełna
* ograniczona
* żadna

Brak zdolności do
czynności prawnych

* do 13 roku życia
* ubezwłasnowolnienie
całkowite

Kodeks Cywilny

Art. 14. § 1. Czynność prawna dokonana przez osobę,
która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest
nieważna.

§ 2. Jednakże gdy osoba niezdolna do czynności
prawnych zawarła umowę należącą do umów
powszechnie zawieranych w drobnych bieżących
sprawach życia codziennego, umowa taka staje się
ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za
sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do
czynności prawnych.

* ukończenie 13 roku
życia
* ubezwłasnowolnienie
częściowe

Ograniczona
zdolność do
czynności prawnych

Pełna zdolność do
czynności prawnych

* ukończenie 18 roku
życia
* brak
ubezwłasnowolnienia

Osoby prawne

* korporacje
* zakłady

+ Skarb Państwa
i wspólnoty samorządowe

Powstanie osoby
prawnej

* tryb koncesyjny
* tryb rejestrowy
* tryb ustawowy
* tryb notyfikacyjny

osobowość prywatnoprawna =
możność nabywania praw
i zaciągania zobowiązań,
pozywania i bycia pozywanym.

osobowość publicznoprawna =
posiadanie uprawnień władczych,
władztwa administracyjnego
(publicznego), możliwości
jednostronnego kształtowania
praw i obowiązków adresatów
swoich decyzji

Teorie osoby
prawnej

* fikcji (Carl von Savigny)
* majątku celowego (Alois Brinz)
* interesu (Rudolf Ihering)
* kolektywnej własności (Marcel
Planiol)
* organiczna (Otto von Gierke)

Carl von Savigny

(1779 - 1861): niemiecki prawnik,

profesor uniwersytetu w Berlinie,

polityk, przedstawiciel historycznej

szkoły prawa, autor "O powołaniu

naszych czasów do ustawodawstwa

i nauki prawa".

źródło: Wikimedia Commons.

źródło: Wikimedia Commons.

(1841 - 1921): niemiecki prawnik,

historyk prawa, propagator

organicznej koncepcji osoby

prawnej, współtwórca niemieckiej

ustawy o spółdzielniach.

Otto von Gierke

Przedmiot stosunku
prawnego

* zachowanie człowieka wobec, np.:
** drugiego człowieka
** przedmiotu materialnego
** niematerialnego
** praw i zobowiązań

Treść stosunku
prawnego

* prawa
* obowiązki
** nakazy

*** sankcjonowane zaniechania

** zakazy

Rodzaje stosunku
prawnego

* cywilnoprawne
* administracyjnoprawne
* karnoprawne

Stosunki
cywilnoprawne

* równorzędność
* dobrowolność
* swoboda umów
* sankcja nieważności lub
egzekucyjna

Stosunki
administracyjnoprawne

* nierównorzędność
* przymus
* normy powszechnie obow.
* sankcja egzekucyjna,
karna, ew. nieważności

Stosunki
karnoprawne

* powstają w wyniku
popełnienia czynu
zabronionego
* między państwem a sprawcą
ew. ofiarą
* sankcja karna i egzekucyjna

Zmiana stosunku
prawnego

* podmiotów
* przedmiotu
* treści

Stosunki
dwustronne
i wielostronne

* dwustronnie
zindywidualizowane
* jednostronnie
zindywidualizowane

przyrzeczenie publiczne

Kodeks Cywilny

Art. 919. § 1. Kto przez ogłoszenie
publiczne przyrzekł nagrodę za
wykonanie oznaczonej czynności,
obowiązany jest przyrzeczenie
dotrzymać.