SAMORZĄD TERYTORIALNY

–

NADZÓR I ORGANY NADZORU

–

PROWADZĄCA :
dr Małgorzata
WENCLIK

POJĘCIE NADZORU :

NADZÓR I ORGANY NADZORU

Nadzór oznacza zespół środków

umożliwiających ingerencję w działalność

jednostki nadzorowanej w celu naprawy czy

też poprawy jej funkcjonowania.

J. GALSTER

Czynność prawną, dokonywaną w formie

określonych środków prawnych, zwanych

środkami nadzoru.

Czynność ta pociąga za sobą przewidziane

przepisami prawnymi skutki prawne.

B. DOLNICKI

NADZÓR I ORGANY NADZORU

PLAN PREZENTACJI



Pojęcie nadzoru



Rodzaje nadzoru



Funkcje nadzoru



Kryteria nadzoru



Organy nadzoru



Środki nadzoru

RODZAJE NADZORU NAD SAMORZĄDEM :

NADZÓR I ORGANY NADZORU



Nadzór prawny - ograniczony jest do zadań

własnych samorządu. Jego jedynym celem jest

ustalenie czy działalność gminy (powiatu,

województwa) odpowiada normom prawa

pozytywnego



Nadzór celowościowy - dotyczy zadań

przekazanych samorządowi z obszaru

administracji państwowej

Zasady systemu nadzoru nad

samorządem terytorialnym.

• Swoją podstawę mają przeważnie w

obowiązujących konstytucjach, które

wyznaczają ramy kompetencji nadzorczych.

Wzorzec dla poszczególnych regulacji

prawnych tego zagadnienia stanowią

odpowiednie zapisy Europejskiej Karty

Samorządu Terytorialnego z 1985 r.

(ratyfikowanej przez Polskę w 1993 r. - Dz.U.

z 1994 r. Nr 124, poz. 607 ), adresowane do

państw sygnatariuszy regulujących ustrój i

funkcjonowanie samorządów lokalnych.

• Z jej art. 4 ust. 2 wynika, że społeczności lokalne mają

mieć - w zakresie określonym prawem - pełną swobodę

działania w każdej sprawie, która nie jest wyłączona z

ich kompetencji lub nie wchodzi w zakres kompetencji

innych organów władzy. Inny przepis przewiduje zaś,

że kompetencje przyznane społecznościom lokalnym

powinny być w zasadzie całkowite i wyłączne i mogą

zostać zakwestionowane lub ograniczone przez inny

organ władzy, centralny lub regionalny, jedynie w

zakresie przewidzianym prawem (art. 4 ust. 4), a

następny zawiera już mniej ostre zastrzeżenie, że w

przypadku delegowania kompetencji społecznościom

lokalnym przez organy władzy centralnej lub

regionalnej, powinny one, w miarę możliwości, mieć

pełną swobodę dostosowania sposobu wykonywania

tych kompetencji do warunków miejscowych.

Europejska Karta Samorządu

Terytorialnego

• art. 11 Europejskiej Karty Samorządu

Terytorialnego -przedstawia zasadę

głoszącą, że "społeczności lokalne

mają prawo do odwołania na drodze

sądowej w celu zapewnienia

swobodnego wykonywania

uprawnień oraz poszanowania

zasad samorządności terytorialnej,

przewidzianych w Konstytucji lub w

prawie wewnętrznym”.

NADZÓR I ORGANY NADZORU

FUNKCJE NADZORU (wg B. Dolnickiego) :

Funkcja strzeżenia prawa

2. Funkcja ochronno-wspierająca

Ad.1 – FUNKCJA STRZEŻENIA PRAWA

Samorząd terytorialny wykonuje w ramach

ustaw istotną część zadań publicznych we

własnym imieniu i na własny rachunek za

pośrednictwem swoich organów

stanowiących i wykonawczych.

Dlatego jest oczywiste, że działania organów

samorządu terytorialnego muszą się mieścić

w ramach państwowego porządku prawnego

i państwo określa granice owej

samorządności, pozostawiając sobie prawne

możliwości wpływu na działalność samorządu

terytorialnego.

NADZÓR I ORGANY NADZORU

Ad.2 – FUNKCJA OCHRONNO-WSPIERAJĄCA

Funkcja ochronna i wspierająca nadzoru

polega na prewencyjnym oddziaływaniu

rozstrzygnięć nadzorczych organów nadzoru

na działalność jednostek samorządu

terytorialnego, gdyż w uzasadnieniu do

podjętego rozstrzygnięcia nadzorczego organ

nadzoru wskazuje te przepisy, które zostały

istotnie naruszone przez organy samorządu

terytorialnego, co może spowodować, że

w przyszłości identyczne naruszenie już nie

zostaną popełnione.

NADZÓR I ORGANY NADZORU

KRYTERIA NADZORU :



Kryterium legalności



Kryterium celowości



Kryterium rzetelności



Kryterium gospodarności

NADZÓR I ORGANY NADZORU

DO ORGANÓW SPRAWUJĄCYCH NADZÓR

NAD SAMORZĄDEM TERYTORIALNYM

NALEŻĄ :

Prezes Rady Ministrów

Regionalna Izba Obrachunkowa

Sejm

Wojewoda

NADZÓR I ORGANY NADZORU

Ad.1 – PREZES RADY MINISTRÓW

Prezes Rady Ministrów może złożyć

wniosek do Sejmu o rozwiązanie organu

stanowiącego danej jednostki

samorządowej. Prezesowi Rady

Ministrów (premier) przysługuje

uprawnienie do informowania go o

funkcjonowania, organizacji jednostek

samorządu terytorialnego w zakresie

niezbędnym do wykonywania

przysługujących mu uprawnień

nadzorczych.

NADZÓR I ORGANY NADZORU

Ad.2 – REGIONALNA IZBA OBRACHUNKOWA

Nadzór regionalnej izby obrachunkowej

sprowadza się do spraw budżetowych,

czyli kontroli uchwał budżetowych,

uchwał zmieniających uchwał

budżetowe, uchwał o nieudzielanie

zarządowi absolutorium z tytułu

wykonania budżetu oraz spraw z

zakresu dyscypliny budżetowej, a także

wszelkich spraw mających związek z

dokonaniem wydatków i pobieraniem

dochodów pieniężnych.

RIO

• Zwrot "sprawy finansowe" wskazuje bowiem na wolę

parlamentu, aby RIO nadzorowały nie tylko "sprawy

budżetowe" ale także sprawy inne, mające związek z

dokonywaniem wydatków i pobieraniem dochodów

pieniężnych. Przykładowo, o ile uchwały w sprawie

pobierania podatku rolnego, podatku od

nieruchomości, tzw. opłat adiecenckich,

dodatkowych opłat za niezabudowanie w terminie

nieruchomości nabytej od j.s.t. czy opłat za

zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych,

podejmowane przez rady gmin, podlegały dotąd

nadzorowi wojewody, w przypadku powiatów i

województw (gdyby należały do zakresu ich

kompetencji) - byłyby nadzorowane przez RIO.

• Z uwagi na to, że niemal każda czynność j.s.t.

ma pewien wymiar finansowy (łączy się z

wydatkiem lub uzyskaniem środków

pieniężnych), zaś nadzór wykonywany przez

RIO ma mieć charakter uzupełniający

kompetencje premiera i wojewodów, a nie -

dominujący - należy też uznać, że wolą

ustawodawcy było poddanie nadzorowi izb

tylko części spraw mających związek z

dokonywaniem obrotów pieniężnych. Z braku

legalnej definicji terminu "sprawy finansowe"

można wnosić, że jego praktyczna treść

ustalona będzie dopiero w praktyce

orzeczniczej.

NADZÓR I ORGANY NADZORU

Ad.3 – SEJM

Sejm jako organ nadzorczy, należy do

kategorii organów nadzoru o

charakterze ustrojowym. Uprawnieniem

nadzorczym Sejmu jest możliwość

rozwiązania organu stanowiącego

jednostki samorządu terytorialnego w

drodze uchwały podjętej na wniosek

premiera.

NADZÓR I ORGANY NADZORU

Ad.4 – WOJEWODA

Wojewoda jest głównym organem

nadzoru nad działalnością

uchwałodawczą jednostek samorządu

terytorialnego.

Sądowa ochrona

samodzielności JST

• Sądowa ochrona samodzielności samorządowej

oznacza, że w przypadku naruszenia samodzielności

konkretnej jednostki samorządu terytorialnego

powinna ona mieć możliwość dochodzenia swoich

spraw przed niezawisłym sądem. Ustawodawca ma

obowiązek poddać jurysdykcji sądów sprawy

naruszenia samodzielności samorządu i to zarówno w

płaszczyźnie prywatnoprawnej, jak i publicznoprawnej.

To oznacza, że poszczególne jednostki samorządowe

powinny mieć możliwość dochodzenia swoich praw

przed sądami powszechnymi i administracyjnymi.

Sądowa ochrona

samodzielności JST

• Szczególną rolę w ochronie samodzielności samorządu

odgrywają Trybunał Konstytucyjny i Naczelny Sąd
Administracyjny. Organy stanowiące jednostek
samorządu terytorialnego mogą wystąpić z wnioskiem
do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie zgodności
aktów normatywnych z Konstytucją, ratyfikowanymi
umowami międzynarodowymi i ustawami w zakresie
spraw objętych ich zakresem działania. Natomiast
Naczelny Sąd Administracyjny jest właściwy w
sprawach kontroli legalności aktów nadzoru nad
działalnością organów samorządu terytorialnego.

NADZÓR I ORGANY NADZORU

NACZELNY SĄD ADMINISTRACYJNY

Działalność Naczelnego Sądu

Administracyjnego zalicza się do

sądowej kontroli administracji

publicznej. Rozpoznaje skargi na

uchwały, działanie lub zaniechanie

działania organów samorządowych.

Organ stanowiący gminy, czyli rada

gminy sprawuje nadzór nad działalność

organu wykonawczego

NSA a nadzór.

• Działalności Naczelnego Sądu

Administracyjnego, rozpoznającego skargi na

uchwały oraz inne działania lub zaniechania

organów j.s.t., nie należy traktować jako

sprawowania nadzoru nad samorządem

terytorialnym, chociaż celem tych działań jest

także zapewnienie przestrzegania prawa. W świetle

Konstytucji (art. 10 i 175) oraz ustawy o NSA (art. 1),

sąd ten sprawuje wymiar sprawiedliwości (władzę

sądową) poprzez kontrolę administracji. Tymczasem

nadzór - jak określono na wstępie - jest szeregiem

czynności inicjowanych i realizowanych przez sam

podmiot nadzorujący, należy pojęciowo do władzy

wykonawczej, a nie sądowniczej.

NADZÓR I ORGANY NADZORU

ŚRODKI NADZORU :

B. Dolnicki dokonał klasyfikacji środków

nadzorczych, uwzględniając podział

środków ze względu na realizację zadań

własnych bądź zleconych przez gminę.

NADZÓR I ORGANY NADZORU

DO ŚRODKÓW NADZORU W ZAKRESIE

ZADAŃ WŁASNYCH ZALICZYŁ :

Środki informacyjno-doradcze

Środki korygujące (np.

zatwierdzenie, uwzględnienie,

zaopiniowanie)

Środki personalne (np.

zawieszenie organów jednostki

samorządu terytorialnego).

NADZÓR I ORGANY NADZORU

Ad.1 – ŚRODKI INFORMACYJNO-DORADCZE

Organy nadzoru mają prawo żądać

niezbędnych informacji i danych

dotyczących organizacji i

funkcjonowania gminy.

NADZÓR I ORGANY NADZORU

Ad.2 – ŚRODKI KORYGUJĄCE

Są środkami weryfikacyjnymi, służą do

zapobiegania powstaniu błędów oraz do

usuwania niedociągnięć powstałych w

działalności organów gminnych. Stosowanie

ich jest określone ustawowo.

Środki korygujące to:

- zatwierdzeni, uzgodnienie, zaopiniowanie

- wstrzymanie wykonania uchwały

- stwierdzenie nieważności.

NADZÓR I ORGANY NADZORU

Ad.3 – ŚRODKI PERSONALNE

Można podzielić na zewnętrzne i wewnętrzne ze

względu na usytuowanie organu który je stosuje.

Typowym środkiem wewnętrznym jest odwołanie

zarządu przez radę powiatu lub sejmik województwa.

Środek ten stanowi naturalną konsekwencje

przyznania zarządowi funkcję wykonawczej powiatu

lub województwa.

Do zewnętrznych personalnych środków nadzoru

można zaliczyć: wezwanie rady powiatu bądź sejmiku

województwa do zastosowania niezbędnych środków

wobec zarządu, wniosek do Prezesa Rady Ministrów o

rozwiązanie zarządu, odwołanie wójta, rozwiązanie

tego zarządu.

Uprawnienia organów

nadzorujących i obowiązki

organów nadzorowanych.

• Organy nadzoru mają prawo żądania

niezbędnych informacji i danych dotyczących

organizacji i funkcjonowania gminy oraz mogą

dokonywać wizytacji administracji komunalnej

i uczestniczyć w posiedzeniach organów

gminy. Podobne możliwości stwarza organom

nadzoru (art. 80 ustawy wojewódzkiej) z tym,

że nie upoważnia już do wizytacji oraz udziału

w posiedzeniach organów samorządu

województwa. Natomiast w ustawie

powiatowej nie przewidziano żadnych

uprawnień organów nadzoru do prowadzenia z

urzędu, w stosunku do rady, zarządu czy

starosty, działań sprawdzających zgodność ich

działalności z prawem.

Już samo żądanie danych lub informacji

stanowi ingerencję w działanie organów j.s.t.
należy uznać, że korzystając z tej
kompetencji organ nadzoru winien nie
tylko ograniczyć się do niezbędnego (z
punktu widzenia celu nadzoru) minimum ale
ponadto - uzasadniać za każdym razem,
że wymagane przez niego dane
informacje są rzeczywiście niezbędne do
wykonania przysługujących mu
uprawnień nadzorczych.

• Uchwałą w rozumieniu przepisów

o nadzorze jest każdy przejaw
woli organu kolegialnego,
niezależnie od formy, w jakiej
został utrwalony.

Sądowa ochrona samorządu

przed nadużywaniem

kompetencji przez organy

nadzoru.

• Możliwość znalezienia ochrony przed nadmiernymi

ingerencjami w działalność j.s.t. ich organy

znajdują:

• na skutek upływu 30-dniowego terminu od

doręczenia uchwały organowi nadzoru (po

dotrzymaniu terminu 7 dni na doręczenie uchwały).

Administracja rządowa traci wówczas kompetencje

do podejmowania wiążących rozstrzygnięć co do

legalności aktu na rzecz NSA. Natomiast zasadniczą

formą obrony jest, przysługująca odpowiednim

organom danej jednostki skarga do sądu na

rozstrzygnięcie nadzorcze.

• Wniesienie skargi do sądu uzależnione

zostało od podjęcia stosownych uchwał:
przez odpowiedni organ gminy albo przez
zarząd powiatu. W ustawie wojewódzkiej
pominięto kwestię podstawy zaskarżenia
rozstrzygnięcia stwierdzającego
nieważność uchwały, natomiast do
zaskarżenia decyzji o zawieszeniu jego
organu lub rozwiązaniu zarządu
upoważniono sejmik województwa.

• Przedmiotem skargi do sądu może być

tylko rozstrzygnięcie nadzorcze, a nie
zaniechanie jego podjęcia. Zaskarżenie
do sądu rozstrzygnięcia nadzorczego
winno nastąpić w terminie 30 dni od
jego doręczenia i nie wymaga
uprzedniego wzywania organu nadzoru
do usunięcia uchybienia (stosownie do
art. 34 ustawy o NSA).

BIBLIOGRAFIA :

Samorząd terytorialny, B. Dolnicki, Zakamycze

2003

Nadzór Regionalnej Izby Obrachunkowej nad

samorządem

terytorialnym, J. Storczyński, Bydgoszcz-

Chorzów 2006

Nadzór nad samorządem terytorialnym,

J. Galster, Toruń 2002

ABC samorządu terytorialnego, A.

Korzeniowska,

Bydgoszcz-Chorzów 2005

Samorząd terytorialny w RP, Z. Leoński, Beck

2006

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34

organy nadzoru [ www potrzebujegotowki pl ]

Document Outline