Analiza treści

(analiza zawartości), z ang.

Content Analysis (zawartość,

treść)

Literatura

• 1. Earl Babbie. Badania społeczne w praktyce.

PWN. Warszawa 2005 s. 341-368.

• 2. Ch. Frankfort-Nachmias, D. Nachmias.

Metody badawcze w naukach społecznych.

Poznań 2001 s. 320-350.

• 3. L. Sołoma. Metody i techniki badań

socjologicznych. Wybrane zagadnienia. Wydaw. UW-

M. Olsztyn 2002 s. 96-99.

• 4. J. Sztumski. Wstęp do metod i technik badań

społecznych. Wydaw. ”Śląsk”. Katowice 2005 s.182-

189.

• 5. M. Lisowska-Magdziarz. Analiza zawartości

mediów. Przewodnik dla studentów. Zeszyty

Wydziałowe UJ. Kraków 2004.

• 6. D. Silverman. Interpretacja danych jakościowych.

PWN. Warszawa 2007.

Analiza treści - klasyczna

definicja wg. Bernarda

Berelsona 1948/1952

• To technika badawcza służąca

obiektywnemu,
systematycznemu i ilościowemu
opisowi jawnej zawartości w
komunikacji.

Analiza treści wg. Encykopedii

Blackwella. Psychologia Społeczna.

Red. J Czapiński. 1996 s. 9-14.

• Analiza treści – technika badawcza

stosowana do wyszukiwania
określonych informacji w materiałach
o charakterze symbolicznym przez
obiektywną i systematyczną
klasyfikację tych informacji.

Podstawowe kryteria:

• Obiektywizm i systematyka
1. Wnioski wyciąga się tu na podstawie

precyzyjnie określonych reguł doboru
badanych treści.

2. Włączanie i wyłączanie treści odbywa się

zgodnie z określonymi kryteriami selekcji.

3. Należy przestrzegać jasno określonych

reguł, które gwarantują uzyskanie
podobnych wyników przez odrębnych
badaczy

Metoda analizy treści

współcześnie

• Zakres badań: telewizja, radio, Internet,

reklama, prasa, podręczniki, literatura, bajki,

itp.

• Zastosowania analizy treści do badań w

obrębie danego społeczeństwa

• Zastosowania analizy treści do badań

porównawczych w skali międzynarodowej, do

badań nad komunikacją międzykulturową

• Wykorzystywanie procedur statystycznych
• Komputeryzacja opracowywanych wyników,

kodowanie, interpretacja

Zastosowania analizy treści

• Jako pierwszy Harold Lasswell l. 40. XX

w. wysunął podstawowe kategorie
analizy:

Kto mówi? Co mówi? Do kogo? Z jakim skutkiem?

Stosuje się w celu:
• opisu cech przekazu
• uzyskania wniosków o nadawcy przekazu,

przyczynach sformułowania przekazu

• uzyskania wniosków o skutkach jakie dany przekaz

wywiera na odbiorców

• Bernard Berelson 1948/1952 rozwinął

Lasswellowską koncepcję i wyróżnił 2

kategorie analizy:

• Co się twierdzi? (czego dotyczy

wypowiedź, czy przedmiot potraktowany

został życzliwie, jakie wartości, cele,

dążenia ujawnia przekaz, jakie metody

stosuje się, w czyim imieniu wygłasza się

tezy, pochodzenie i cel wypowiedzi)

• Jak się twierdzi? (forma i sposób

formułowania wypowiedzi, intensywność –

ile emocji zawiera wypowiedź, skuteczność)

PRZYKŁAD: Jaka jest

zakodowana intencja nadawcy?

• A) Samochód przejechał przechodnia.
• B) Przechodzień wpadł pod

samochód.

• C) Przechodzień padł ofiarą wypadku

samochodowego.

Rodzaje analizy treści

• ILOŚCIOWA ANALIZA TREŚCI
• JAKOŚCIOWA ANALIZA TREŚCI

Ilościowa analiza treści

• zw. również częstotliwościową.
Polega na mierzeniu częstotliwości

występowania w danym tekście
określonego słowa, postaci, wartości,
tematów, itp.

Przyjmuje się tu założenie, że bada się jawne

treści wypowiedzi, koduje się je w określony
sposób.

ZAJMUJE SIĘ ZEWNĘTRZNĄ WARSTWĄ TEKSTU

oraz OBRAZU

Jakościowa analiza treści

• Służy do badania intencji danej treści. Jest to

jakościowa nie zmatematyzowana analiza
treści, w której wskaźnikiem w procesie
wnioskowania jest występowanie lub
niewystępowanie pewnych
charakterystycznych treści, a nie treści
najczęściej występujących.

• Ta technika jest mniej ścisła bardziej

intuicyjna, subiektywna. JAT sięga w głąb i
wyciąga wnioski z wewnętrznych, ukrytych
warstw tekstu.

W jaki sposób zacząć?

• Podstawa wnioskowania to treść /zawartość przekazu.
• Podstawowe założenia:
• Określenie cech (zawartości), które badacz chce

mierzyć

• Określenie jasnych reguł, które badacz będzie stosował

w celu zakodowania i zapisania analizowanych cech

• Wyszukiwanie tych cech w analizowanym materiale
W tym celu określa się: JEDNOSTKĘ ANALIZY, JEDNOSTKĘ

KONTEKSTU, KATEGORIE (KLUCZ KATEGORYZACYJNY),

SYSTEM CZASOWO-PRZESTRZENNY oraz SPOSÓB

PROWADZENIA ANALIZY ILOŚCIOWY/JAKOŚCIOWY

Określenie podstawowych

elementów analizy

JEDNOSTKA ANALIZY: najmniejszy element treści

(zawartości), który występuje w przekazie (np.

pojedynczy termin, słowo). Jednostką analizy

może być: słowo/termin, temat (proste zdanie,

szczególnie do badania postaw, nad propagandą,

nad wartościami), postacie, akapity, pozycje

(cała książka, podręcznik, czasopismo, rocznik,

artykuł przemówienie)

JEDNOSTKA KONTEKSTU: większy fragment treści

(zawartości), który można analizować w trakcie

charakteryzowania jednostek analizy (np. zdanie)

KLUCZ KATEGORYZACYJNY: Jednostki analizy

trzeba pogrupować w kategorie.

Konstruowanie kategorii to najważniejszy etap. To

istota badań w tym przypadku.

Kategorie powinny być:

• Jasno sformułowane

• Odpowiednie do badanego problemu i analizy

treści

• Powinny być powiązane z celem badania

• Powinny być wyczerpujące i wzajemnie rozłączne

• Kategorie różnią się w zależności od natury

problemu badawczego, np. Dla badacza

zainteresowanego kulturowymi determinantami

wartości to źródłem informacji mogą być bajki.

• SYSTEM CZASOWO-PRZESTRZENNY
• Jaką przestrzeń badamy? Rozpiętość

tekstu: Cm2, szerokość szpalty, kolumny,

wiersze oraz odcinek czasowy: ilość minut

poświęconych reklamie itp, frekwencja –

częstotliwość pojawiania się.

• Można zastosować dobór próby, aby

zwiększyć stopień reprezentatywności.

W przypadku tej metody

zachodzi również specjalizacja

• Według Prof. Piotra Sztompki analiza treści powinna

zostać dopełniona poprzez socjologię wizualną, w

której podstawową jednostką analizy jest obraz,

fotografia.

• Pozycje książkowe:
• 1. P. Sztompka. Socjologia wizualna. Fotografia jako

metoda badawcza. PWN. Warszawa 2005.

• 2. K. Olechnicki. Antropologia obrazu. Oficyna

Naukowa. Warszawa 2003.

• 3. Obrazy w działaniu. Studia z socjologii i

antropologii obrazu. Red. K. Olechnicki. Wydaw. UMK.

Toruń 2003.

Jakie mogą być kryteria analizy

treści/przekazu?

• Kryterium formy
• Kryterium przedmiotowe
• Kryterium metodologiczne
• Kryterium źródłowe
• Kryterium techniczne

Jakie mogą być kryteria analizy

treści/ przekazu?

Kryterium formy: Słowa / Obraz
Kryterium przedmiotowe

• Wartości (ewentualnie normy)

• Wzorce socjalizacyjne / wychowawcze,

sposoby wychowania,

• Wzory osobowe, (ewentualnie określone

postacie, idol/ autorytet)

• Model rodziny

• Styl życia

• Role społeczne

• Stereotypy
Uwaga: można porównywać 2 kultury

Jakie mogą być kryteria analizy

treści / przekazu?

Kryterium metodologiczne

• Analiza ilościowa

• Analiza jakościowa
Kryterium źródłowe (prasa, podręczniki,

telewizja, radio, literatura, sztuka, reklama,

programy informacyjne, programy dla dzieci

itp)

Kryterium techniczne
(sama zawartość przekazu, sposób

eksponowania treści, analiza metod wpływu

zastosowanych w przekazach, analiza koloru,

analiza emocji, analiza symbolu)