MIKROEKONOMIA

dr Elżbieta Lorek

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

2/30

TEORIA ZACHOWANIA

KONSUMENTA

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

3/30

Model zachowania konsumenta

W celu określenia prawidłowości kierujących
zachowaniem się konsumentów i czynników
wpływających na te zachowania buduje się
model zachowania konsumenta

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

4/30

Użyteczność

• miara zadowolenia z konsumpcji,

• subiektywny charakter,

• kategoria porządkowa, abstrakcyjna,

• odzwierciedla uporządkowany system

preferencji

.

Konsument dąży do maksymalizacji użyteczności,
wybierając taką
kombinację dóbr, która daje mu największe
zadowolenie

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

5/30

Użyteczność całkowita

[UC]

•

całkowity (ogólny) poziom zadowolenia

wynikający
z konsumpcji danej ilości dóbr/usług,

•

rośnie wraz ze wzrostem konsumpcji aż do

pełnego
zaspokojenia potrzeby,

UC = Σ Qi

(i=0,...,n)

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

6/30

Użyteczność marginalna/krańcowa

[UM]

•

zmiana użyteczności całkowitej spowodowana

wzrostem/spadkiem
konsumpcji dobra/usługi o jednostkę,

•

przyrost/spadek zadowolenia (użyteczności), w

wyniku
zwiększenia/zmniejszenia konsumpcji dobra o
jednostkę.

UM =ΔU

C

ΔQ
i

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

7/30

UC

U
M

Zależność między użytecznością całkowitą a

marginalną

Q

Q

1

2

3

4

0

0

1

2

3

4

5

5

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

8/30

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Wraz ze wzrostem konsumpcji

dobra

o kolejna jednostkę:
- rośnie użyteczność całkowita
[UC], jednak
jej przyrosty są coraz mniejsze,
- maleje użyteczność
marginalna [UM].

Zależność między użytecznością całkowitą a

marginalną

Q

UC

UM

0

0

-

1

6

6

2

10

4

3

12

2

4

13

1

5

13

0

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

9/30

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Użyteczność marginalna/krańcowa

[UM]

Prawo malejącej użyteczności krańcowej – I

Prawo Gossena

W miarę wzrostu konsumpcji danego dobra
użyteczność
całkowita rośnie, jednak przyrost ten jest
coraz wolniejszy,
ponieważ użyteczność marginalna kolejnych
konsumowanych jednostek dobra zmniejsza
się.

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

10/30

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Użyteczność marginalna/krańcowa

[UM]

Przyrosty zadowolenia z konsumpcji (mierzone

jaki użyteczność
marginalna) zmniejszają się wraz ze wzrostem
ilości
konsumowanego dobra,

Konsument maksymalizując zadowolenie

będzie zwiększał
konsumpcję aż do momentu gdy UM = 0

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

11/30

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Użyteczność marginalna a
ceny dóbr

Założenia:

• konsument dysponuje dana wielkością dochodu
[DP]
• konsument dąży do maksymalizacji użyteczności
z konsumpcji dóbr,
• konsument rozdziela swój dochód na zakup dóbr
X i Y,
• cena rynkowa jednostki dobra X wynosi [P

X

],

cena jednostki dobra Y
wynosi [P

Y

].

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

12/30

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Przykład: kombinacje dobra X oraz dobra Y dające
konsumentowi takie samo zadowolenie

Dobro X

Dobro Y

Kombina

cje

1

5

A

2

3

B

3

2

C

4

1,5

D

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

13/30

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Zbiór punktów reprezentujących wszystkie kombinacje
konsumpcji dóbr
X i Y dających konsumentowi taki sam poziom
zadowolenia (taką samą użyteczność całkowitą), czyli
są dla konsumenta obojętne

Krzywa obojętności

Krzywa obojętności reprezentuje stały poziom
użyteczności całkowitej (zadowolenia)

Dla konsumenta mającego możliwość wyboru pomiędzy

dwiema kombinacjami

dóbr (punkty na krzywej) wybór jest obojętny - obie

kombinacje dóbr zapewniają

taką samą użyteczność całkowitą

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

14/30

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Krzywa obojętności

KO

Y

X

Negatywne nachylenie KO
oznacza, że zwiększenie
konsumpcji jednego dobra
wymaga zmniejszenia konsumpcji
drugiego dobra

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

15/30

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

KO

1

KO

2

KO

3

Mapa obojętności

U’ KO

1

<

U’ KO

2

<

U’ KO

3

Y

X

W miarę przesuwania się po KO w górę
wzrasta poziom zadowolenia – powstaje
uporządkowany system preferencji

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

16/30

Cechy krzywych

obojętności

• nachylenie negatywne,

• nie przecinają się,
• nieskończenie wiele (mapa obojętności), a ich
położenie
wskazuje na różnice w poziomie zadowolenia
konsumenta
• wypukłe w stosunku do początku układu
współrzędnych,
• reprezentują uporządkowany system
preferencji,
• krzywe położone dalej od początku układu
współrzędnych
reprezentują wyższy poziom użyteczności
całkowitej niż krzywe
położone bliżej

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

17/30

Y

X

Przykład: wzrost konsumpcji
jednego z dóbr

0

1

2

3

4

1

2

3

4

5

A

B

C

D

Dobro X Dobro Y Kombin

acje

1

5

A

2

3

B

3

2

C

4

1,5

D

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

18/30

Y

X

0

1

2

3

4

1

2

3

4

5

A

B

C

D

Przykład: wzrost konsumpcji
jednego z dóbr

Zmiana

ΔY

ΔX

2

1

1

1

0,5

1

A

B

B

C

C

D

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

19/30

MARGINALNA STOPA SUBSTYTUCJI

XY

–

określa jaką

ilość
dobra Y należy poświęcić w celu zwiększenia
konsumpcji dobra X
o jednostkę w sytuacji, gdy konsument pozostaje
na tej samej krzywej obojętności, czyli nie
zmienia się poziom jego zadowolenia
z konsumpcji

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Marginalna stopa substytucji

XY

[MSS

XY

]

Nachylenie krzywej obojętności =

MSS

XY

= ΔY

Δ
X

ΔY

ΔX

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

20/30

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Dobro X Dobro Y Kombin

acje

1

5

A

2

3

B

3

2

C

4

1,5

D

Przykład:

Marginalna stopa substytucja dobra Y dobrem X

Zmiana

ΔY

ΔX

2

1

1

1

0,5

1

A

B

B

C

C

D

Zwiększając konsumpcję dobra X o kolejne jednostki
konsument najpierw:
rezygnuje z ... jednostek dobra Y,
następnie rezygnuje z ... jednostek dobra Y
oraz z ... jednostek tego dobra

Charakter MSS jest.....................

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

21/30

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

MSS malejąca

MSS stała

MSS
rosnąca

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

22/30

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Ograniczenie budżetu konsumenta

Cena jednostki dobra X wynosi
[ P

X

]

Cena jednostki dobra Y wynosi
[ P

Y

]

Dochód konsumenta wynosi [
DP ]

Ograniczenie
budżetu

DP = Q

X

*P

X

+

Q

Y

*P

Y

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

23/30

Przykład:

P

X

= 5

j.p.,

P

Y

= 3

j.p.,

DP = 15

j.p.

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Linia budżetu konsumenta

1

2

3

1

2

3

Q

X

4

5

Q

Y

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

24/30

Przykład:

P

X

= 5

j.p.,

P

Y

= 3

j.p.,

DP = 15

j.p.

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

1

2

3

1

2

3

Q

X

4

5

Q

Y

DP/
P

Y

DP/
P

x

Linia budżetu konsumenta

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

25/30

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Linia budżetu konsumenta

Linia budżetu konsumenta – przedstawia
wszystkie możliwe kombinacje dwóch dóbr
X i Y, które konsument może posiadać
dysponując określonym dochodem [DP]

Nachylenie linii budżetowej =

P

X

P

Y

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

26/30

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Równowaga (optimum) konsumenta

• decydując o wyborze kombinacji dóbr,
konsument chce być jak
najbardziej zadowolony (znajdować się na jak
najwyższej krzywej
obojętności
• wybierając, konsument zestawia swoje
możliwości finansowe
z zamiarami dotyczącymi konsumpcji

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

27/30

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Równowaga (optimum) konsumenta

Optimum (równowaga) konsumenta

znajduje się na
najwyższej krzywej obojętności możliwej
do osiągnięcia
przy danym ograniczeniu budżetowym

Punkt równowagi konsumenta – punkt

styczności linii
budżetowej z najwyżej położoną, możliwą
do osiągnięcia
krzywą obojętności

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

28/30

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Równowaga (optimum) konsumenta

E

Q

Y

Q

x

Punkt
optimum

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

29/30

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Równowaga (optimum) konsumenta

Warunki spełnione w punkcie
optimum:

MSS

XY

=

=

P

X

P

Y

UM

X

UM

Y

W punkcie optimum nachylenie krzywej

obojętności jest takie same
jak nachylenie linii budżetowej

dr Elżbieta Lorek

Mikroekonomia

30/30

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA

Równowaga (optimum) konsumenta

II Prawo Gossena

Maksymalne zadowolenie (użyteczność) z
konsumpcji dobra
X i Y konsument osiąga wówczas, gdy
stosunek użyteczności marginalnych dóbr
zrównuje się z relacją ich cen