Elementy noża 
tokarskiego

 

 

Część chwytowa

Przeznaczon
a jest do 
ustalenia 
położenia i 
zamocowania 
noża.

 

 

Część robocza

Kształtuje 
obrabiany 
materiał.

 

 

Powierzchnia natarcia.

Jest to 
powierzchnia 
po której 
spływa wiór 
w czasie 
skrawania.

 

 

Powierzchnia przyłożenia 

główna

Jest to 
powierzchni
a stykająca 
się w czasie 
pracy z 
powierzchni
ą skrawną.

 

 

Powierzchnia przyłożenia 

pomocnicza

Jest to 
powierzchnia 
zwrócona w 
czasie 
obróbki w 
stronę 
powierzchni 
obrobionej.

 

 

Krawędź skrawająca 

główna

Linia 
przecięcia 
powierzchn
i natarcia z 
powierzchn
ią 
przyłożenia 
tworzy tzw. 
główną 
krawędź 
skrawającą
.

 

 

Krawędź skrawająca 

pomocnicza

Linia 
przecięcia 
powierzchn
i natarcia z 
pomocnicz
ą 
powierzchn
ią 
przyłożenia 
tworzy 
pomocnicz
ą krawędź 
skrawającą
.

 

 

Naroże

Miejsce 

geometryczn

e przecięcia 

się trzech 

powierzchni 

(natarcia, 

przyłożenia 

oraz 

pomocniczej 

powierzchni 

przyłożenia) 

tworzy 

naroże 

(wierzchołek

) ostrza.

 

 

Wprowadzenie

     

W celu określenia geometrii ostrza przyjmuje się układ odniesienia nazywany układem 

narzędzia, w którym wyróżnia się kilka charakterystycznych płaszczyzn odniesienia:
Płaszczyzna podstawowa Pr,
Płaszczyzna krawędzi skrawającej Ps,
Płaszczyzna przekroju głównego Po,
Płaszczyzna normalna Pn,
Płaszczyzna boczna (posuwowa) Pf,
Płaszczyzna tylna (przekroju poprzecznego) Pp.

        W płaszczyźnie przekroju głównego Po, normalnej Pn, bocznej Pf i tylnej Pp rozpatrywane 

są charakterystyczne kąty wyznaczające wzajemne położenie powierzchni ostrza:
Kąt natarcia ,
Kąt ostrza ,
Kąt przyłożenia ,

        W płaszczyźnie przekroju głównego Po kąty  nazywamy kątami głównymi i 

oznaczamy indeksem o. Podobnie postępujemy przy opisywaniu kątów w płaszczyźnie 

normalnej, bocznej i tylnej oznaczając je odpowiednio indeksem n, f, p.

        W płaszczyźnie podstawowej Pr wyznaczamy kąt przystawienia 



r, 

kąt odchylenia 

krawędzi skrawającej 

r

 a w płaszczyźnie stycznej Ps kąt pochylenia krawędzi skrawającej 



s

.

 

 

Przestrzenny układ 

płaszczyzn 1

1- Założony kierunek 
ruchu głównego,
2- Założony kierunek 
ruchu posuwowego,
3- Rozpatrywany punkt 
krawędzi skrawającej. 

Pr

- Płaszczyzna 

podstawowa,

Pp

-Płaszczyzna tylna 

(przekroju 
poprzecznego),

Pf

- Płaszczyzna boczna 

(posuwowa).

Przejdź do 

geometrii ostrza 

w 

układzie narzędzia
Przejdź do 
przestrzennego układu 
płaszczyzn 

(widok 2)

Przejdź do 

płaskiego układu płaszc
zyzn
Koniec

 

 

Przestrzenny układ 

płaszczyzn 2

1- Założony kierunek 

ruchu głównego,
2- Założony kierunek 

ruchu posuwowego,
3- Rozpatrywany punkt 

krawędzi skrawającej.

 

Pr

- Płaszczyzna 

podstawowa,

P

n-Płaszczyzna 

normalna,

P

o- Płaszczyzna 

przekroju głównego,

Ps

- Płaszczyzna krawędzi 

skrawającej.

Przejdź do 

geometrii ostrza 

w 

układzie narzędzia
Przejdź do 

przestrzennego układu 

płaszczyzn 

(widok 1)

Przejdź do 

płaskiego układu płaszcz

yzn

Koniec

 

 

Geometria ostrza w 

układzie narzędzia

r-kąt przystawienia
r-kąt odchylenia krawędzi skrawającej
s-kąt pochylenia krawędzi skrawającej
o-kąt natarcia główny
o-kąt ostrza główny
o-kąt przyłożenia główny
n-kąt natarcia normalny
n-kąt ostrza normalny
n-kąt przyłożenia normalny
f-kąt natarcia boczny
f-kąt ostrza boczny
f-kąt przyłożenia boczny
p-kąt natarcia tylny
p-kąt ostrza tylny
p-kąt przyłożenia tylny

Pr-Płaszczyzna podstawowa
Ps-Płaszczyzna krawędzi skrawającej
Po-Płaszczyzna przekroju głównego
Pn-Płaszczyzna normalna
Pf-Płaszczyzna boczna
Pp-Płaszczyzna tylna

Przejdź do przestrzennego układu 

płaszczyzn (

widok 1

, 

widok 2

)

Przejdź do 

płaskiego układu płaszczyzn

Koniec

 

 

Wykonali: (dla 

r

=60º)

Stanisław Szulc
Paweł Lichocki