KAZANIA GNIEŹNIEŃSKIE

KAZANIA GNIEŹNIEŃSKIE – POCHODZENIE I

POWSTANIE.

• Kazania gnieźnieńskie - nazwa wywodzi się
od miejsca przechowywania łacińskiego
kodeksu, do którego polskie teksty zostały
wpisane , a który stanowi własność Biblioteki
Katedralnej w Gnieźnie ( sygn. Ms.24)

• Zbiór spisany w Wielkopolsce

• Polskie kazania zostały zapisane krótko po
1409 roku.

Rękopis z
końca XV
wieku,
fragment
tekstu

Kodeks gnieźnieński składa się z 14 składek

papierowych ( 190 kart) o rozmiarach małego
folio, oprawnych w deski kryte skórą. Kazania
gnieźnieńskie obejmują:

 zbiór 10 polskich homilii ( rozmieszczone na
pierwszej i dwóch ostatnich składkach)

 103 kazania łacińskie z glosami polskimi
( 70 kazań jest odpisem ze zbioru de sanctis
Peregryna z Opola )

 Łaciński manuskrypt pisały 4 ręce. Inna ręka
wpisała do gotowego już rękopisu polskie
kazania oraz liczne glosy, po polsku i po łacinie,
które miały ułatwić kaznodziejom przekazywanie
kazań w języku narodowym.

 Zbiór 10 polskich kazań wpisanych do

kodeksu gnieźnieńskiego wyszedł może
spod pióra pochodzącego z
Wielkopolski Łukasza z Wielkiego
Koźmina (ur.ok.1370r.- zm. ok.1412r.).
Znany głównie jako autor łacińskiej
postylli, duchowny. O Łukaszu z
Wielkiego Koźmina wiadomo, że głosił
po polsku kazania dla ludu.

 Kazania gnieźnieńskie reprezentują

popularny nurt wymowy kościelnej,
dostosowany do możliwości
intelektualnych i potrzeb duchowych
słuchaczy niewykształconych.

 Kazania gnieźnieńskie określa się jako

,, kazania ludowe’’.

TEMATYKA KAZAŃ GNIEŹNIEŃSKICH

1. Kazanie o Bożym Narodzeniu
2. Kazanie o Bożym Narodzeniu
3. Kazanie o św. Janie Chrzcicielu
4. Kazanie o św. Marii Magdalenie
5. Kazanie o św. Wawrzyńcu
6. Kazanie o św. Bartłomieju
7. Kazanie o Bożym Narodzeniu
8. Kazanie o Bożym Narodzeniu
9. Kazanie o św. Janie Ewangeliście.
10. Kazanie o św. Janie Ewangeliście

Transliteracja
fragmentu tekstu
kazania I,, Na Boże
Narodzenie’’.

Transkrypcja
fragmentu tekstu
kazania I ,, Na Boże
Narodzenie’’

BUDOWA KAZAŃ GNIEŹNIEŃSKICH

Kazania były budowane według
stałego schematu, na który
składały się następujące części:

• temat (z Pisma Świętego),

• protemat (temat pomocniczy,
wiążący się z głównym)
zakończony modlitwą,

• właściwe kazanie rozwijające
temat,

• na końcu następowało
powtórzenie zasadniczej myśli,

• modlitwa.

Treść kazań przeplatana
była obficie cytatami z
pisarzy chrześcijańskich,
opowiadaniami,
przykładami, legendami i
moralizacjami.

BIBLIOGRAFIA:

1. ,,Chrestomatia staropolska, teksty do roku 1543’’, pod red.

Wiesława Wydry Wojciecha Ryszarda Rzepki ,wyd. Ossolineum,
ISBN 8304042916 ,str. 96,97

2. ,,Literatura polska, przewodnik encyklopedyczny ‘’,Tom I, A-

M ,wyd. PWN ,

ISBN 83-01-05368-2 ; str. 434

3. Michałowska Teresa , ,,Średniowiecze,’’,, Warszawa ,1996,wyd.

PWN, ISBN 83-01-11452-5 ,str. 618- 625

4. ,,Słownik literatury staropolskiej’’, wyd. II poprawione i

uzupełnione, pod red. Teresy Michałowskiej, wyd. Ossolineum,
str. 369

5. Długosz- Kurczabowa Krystyna , ,,Gramatyka historyczna

języka polskiego’’, Warszawa ,Wydawnictwa Uniwersytetu
Warszawskiego, 2006 , ISBN 83 23501181, str.62

ILUSTRACJE:
1. Michałowska Teresa, ,,Średniowiecze’’, Rękopis z końca XV

wieku , fragment tekstu ;, PWN; Warszawa 1996 ; str. 619

2. ,,Chrestomatia staropolska , teksty do roku 1543’’, pod red.

Wiesława Wydry, Wojciecha Ryszarda Rzepki, Transliteracja
fragmentu tekstu kazania I,, Na Boże Narodzenie’’ i
Transkrypcja Fragmentu tekstu Kazania I ,, Na Boże
Narodzenie’’; Wrocław, wyd. Ossolineum str. 97

3. ,,Chrestomatia staropolska, teksty do roku 1543’’, pod red.

Wiesława Wydry, Wojciecha Ryszarda Rzepki, Kazania
gnieźnieńskie, Rkps Bibl. Katedralnej w Gnieźnie, sygn. Ms.24,
k.4;Wrocław, wyd. Ossolineum, str. 94

4. Dąbrowska Anna, ,,Język polski’’, Kazania gnieźnieńskie; wyd.

Dolnośląskie: Wrocław ,2004r. str.112