Fundusze strukturalne i

system finansowania

projektów UE

Strategiczne wytyczne Wspólnoty dla spójności

gospodarczej, społecznej i terytorialnej na lata 2007-

2013

Mgr Aleksandra Szczerba-Zawada

Polityka strukturalna/regionalna/spójności

• Polityka strukturalna – termin najstarszy, używany od 1957 r.; celowe

interwencje Wspólnoty/Unii ukierunkowane na pobudzenie zmian w
strukturze gospodarczej poszczególnych państw członkowskich, co miało
w konsekwencji doprowadzić do przyspieszenia rozwoju gospodarczego w
całej Unii.

• Polityka regionalna – spójność gospodarcza i społeczna osiągana w drodze

niwelowania różnic w rozwoju pomiędzy poszczególnymi regionami.

• Polityka spójności – zespół działań, promujących i wspierających szeroko

pojęty i harmonijny rozwój PCz i ich regionów. Spójność gospodarcza,
społeczna i terytorialna.

Polityka spójności w prawie pierwotnym UE

• Obecnie art. 174 – 178 TFUE
Art. 174 TFUE: „W celu wspierania harmonijnego rozwoju całej Unii rozwija

ona i prowadzi działania służące wzmocnieniu jej spójności gospodarczej,
społecznej i terytorialnej.

W szczególności Unia zmierza do zmniejszenia dysproporcji w poziomach

rozwoju różnych regionów oraz zacofania regionów najmniej
uprzywilejowanych.

Wśród regionów, o których mowa, szczególną uwagę poświęca się obszarom

wiejskim, obszarom podlegającym przemianom przemysłowym i
regionom, które cierpią na skutek poważnych i trwałych niekorzystnych
warunków przyrodniczych lub demograficznych, takim jak najbardziej na
północ wysunięte regiony o bardzo niskiej gęstości zaludnienia oraz
regiony wyspiarskie, transgraniczne i górskie”.

 
• Art. 3 ust. 3 TUE  spójność gospodarcza, społeczna i terytorialna jednym

z celów UE;

• Art. 4 ust . 2 lit. c TFUE  polityka spójności należy do kompetencji

dzielonych;

• Art. 5 ust. 1 TFUE: obowiązek koordynowania polityk gospodarczych PCz,

do których należy polityka spójności.

Cele polityki spójności w perspektywie finansowej 2007-

2013

1) konwergencja – pomoc dla opóźnionych w rozwoju regionów UE (w których

PKB na jednego mieszkańca jest niższy niż 75% średniej unijnej) + regionów
efektu statystycznego, wyodrębnianych w związku z obniżeniem średniej
unijnej PKB z powodu akcesji nowych PCz.

2) konkurencyjność regionalna i zatrudnienie – obejmuje obszary UE, które nie

kwalifikują się do celu konwergencji. Celem: zwiększenie konkurencyjności i
atrakcyjności regionów, jak również zatrudnienia poprzez przewidywanie
zmian gospodarczych i społecznych, w tym związanych z liberalizacją handlu.

3) Europejska współpraca terytorialna - zorientowana na umacnianie współpracy

transgranicznej poprzez wspólne inicjatywy lokalne i regionalne, umacnianie
współpracy transnarodowej za pomocą działań sprzyjających zintegrowanemu
rozwojowi terytorialnemu powiązanemu z priorytetami UE itd.

3 rodzaje kooperacji w ramach EWT:
- transgraniczna – obejmuje regiony wzdłuż wewnętrznych i niektórych

zewnętrznych granic lądowych oraz regiony wzdłuż granic morskich;

- transnarodowa – wykonywana w oparciu o listę obszarów uprawnionych do

wsparcia w ramach poszczególnych programów współpracy transnarodowej,
w których udział biorą całe PCz, a także państwa sąsiadujące z UE;

- międzyregionalna – skoncentrowana na współpracy wszystkich regionów UE,

nastawiona na wymianę doświadczeń i dobrych praktyk.

4 zasady polityki spójności

1) zasada koncentracji – środki każdego z funduszy są przeznaczane na

wybrane i uznane za priorytetowe obszary działania;

2) zasada programowania – fundusze te działają w oparciu o wieloletnie

programy rozwoju, opracowywane w wyniku negocjacji z udziałem
podmiotów zaangażowanych potem w ich rozdysponowanie;

3) zasada partnerstwa – ścisła współpraca Komisji i właściwych władz

krajowych na poziomie centralnym, regionalnym lub lokalnym, poczynając
od etapu przygotowania projektów przedsięwzięć, które mają być
finansowane z tych funduszy, aż po etap, w którym ich środki są
wydatkowane;

4) zasada dodatkowości – pomoc udzielana przez UE powinna stanowić

jedynie uzupełnienie własnych środków PCz.

! Równość mężczyzn i kobiet oraz zwalczanie dyskryminacji ze względu na

płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd,
niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną to podstawowe zasady
polityki spójności i powinny być włączane na wszystkich poziomach do
strategicznego podejścia do zagadnienia spójności (strategiczne wytyczne
Wspólnoty) !

Fundusz Spójności a fundusze strukturalne

Fundusz Spójności

Fundusze strukturalne

EFRR

EFS

Obejmuje

całe

PCz,

w

których PKB na jednego
mieszkańca wynosi mniej
niż 90% średniej dla całej
UE

Obejmują poszczególne regionu UE

Wspieranie PCz w zakresie
podejmowanych inwestycji
infrastrukturalnych
(transport

+

ochrona

środowiska)

Pomoc słabiej rozwiniętym
regionom

(działania

wspierające

inwestycje

produkcyjne przyczyniające
się do tworzenia trwałych
miejsc pracy, inwestycje w
infrastrukturę oraz rozwój
własnego

potencjału

regionów)

Ułatwienie dostępu oraz
tworzenie równych szans na
rynku pracy, podnoszenie
szans oraz zachęcani do
tworzenia nowych miejsc
pracy

Wspierane dziedziny (m.in.):
- poprawa jakości wód
powierzchniowych;
-

poprawa

jakości

powietrza;
-

rozwój

bezpiecznej

infrastruktury drogowej.

Wspierane dziedziny (m.in.):
- ochrona i poprawa stanu
środowiska;
- rozwój turystyki oraz
inwestycji

w

dziedzinie

kultury;
-

rozwój

społeczeństwa

informacyjnego.

Wspierane dziedziny (m.in.):
- rozwój przedsiębiorczości;
- kształcenie ustawiczne;
- przeciwdziałanie zjawisku
wykluczenia społecznego

Dokumenty dotyczące polityki spójności w perspektywie

finansowej 2007-2013

Strategiczne
wytyczne
Wspólnoty

Narodowe
Strategiczne Ramy
Odniesienia

Regionalne
Programy
Operacyjne

Programy
Operacyjne

Strategiczne wytyczne Wspólnoty

• Strategiczne wytyczne Wspólnoty dla spójności gospodarczej,

społecznej i terytorialnej na lata 2007-2013:

- załącznik do decyzji Rady z dnia 6 października 2006 r. w sprawie

strategicznych wytycznych Wspólnoty dla spójności
(2006/702/WE);

- zawierają zasady i priorytety polityki spójności oraz sugerują, w

jaki sposób optymalnie wykorzystać środki przyznane w
perspektywie finansowej 2007-2013 na realizację tej polityki; 

- stanowi punkt odniesienia dla władz krajowych przy

programowaniu krajowych priorytetów strategicznych na lata
2007-2013 (tzw. narodowe strategiczne ramy odniesienia); 

- cel: stymulowanie rozwoju strategicznego wymiaru polityki

spójności prowadzącego do wzmocnienia synergii z celami
odnowionej agendy lizbońskiej oraz wspomagania realizacji tych
celów;

Strategiczne wytyczne Wspólnoty

- 3 priorytety, na których skupiać powinny się programy

otrzymujące wsparcie w ramach polityki spójności, zgodnie ze
strategią lizbońską:

 zwiększanie atrakcyjności państw członkowskich, regionów i

miast poprzez poprawę dostępności, zapewnienie odpowiedniej
jakości i poziomu usług oraz zachowanie stanu środowiska;

 wspieranie innowacyjności, przedsiębiorczości oraz rozwoju

gospodarki opartej na wiedzy poprzez wykorzystywanie
możliwości w dziedzinie badań i innowacji, w tym nowych
technologii informacyjnych i komunikacyjnych;

 tworzenie lepszych miejsc pracy oraz większej ich liczby poprzez

zainteresowanie większej ilości osób zdobyciem zatrudnienia oraz
działalnością gospodarczą, zwiększenie zdolności adaptacyjnych
pracowników i przedsiębiorstw oraz zwiększenie inwestycji w
kapitał ludzki.

 ! 2 spośród 4 zasad rządzących włączaniem strategii lizbońskiej

do polityki spójności dot. zasady niedyskryminacji!

I WYTYCZNA: Zwiększenie atrakcyjności

Europy i jej regionów pod względem inwestycji i

zatrudnienia

Wytyczne dla działań 1.1.1. Rozszerzenie i poprawa infrastruktury

transportowej:

— PCz i regiony kwalifikujące się do finansowania w ramach celu

Konwergencja lub z Funduszu Spójności powinny przyznawać
odpowiednie pierwszeństwo tym spośród 30 projektów o
znaczeniu dla Europy, które są realizowane na ich terytorium.

— Dodatkowe inwestycje w połączeniach o drugorzędnym znaczeniu

będą również mieć znaczenie w kontekście zintegrowanej
strategii transportu i komunikacji regionalnej obejmującej
obszary miejskie i wiejskie, w celu zapewnienia wykorzystania
przez regiony możliwości, jakie oferują główne sieci.

— Wsparcie infrastruktury kolejowej powinno zmierzać do

zapewnienia większej dostępności. Opłaty za korzystanie z
infrastruktury kolejowej powinny ułatwiać dostęp niezależnym
operatorom.

— Wspieranie zrównoważonych pod względem środowiska

naturalnego sieci transportowych, szczególnie w obszarach
miejskich.

I WYTYCZNA: Zwiększenie atrakcyjności

Europy i jej regionów pod względem inwestycji i

zatrudnienia

Wytyczne dla działań 1.1.1. Rozszerzenie i poprawa infrastruktury

transportowej (c.d.):

— W celu zagwarantowania optymalnej skuteczności infrastruktury

transportowej we wspieraniu rozwoju regionalnego należy
zwrócić uwagę na poprawę połączenia terytoriów śródlądowych,
wyspiarskich lub najbardziej oddalonych z projektami TEN-T.

— Należy zwrócić większą uwagę na rozwój „autostrad morskich”

oraz żeglugę morską bliskiego zasięgu jako realne alternatywy
dla długodystansowego transportu drogowego i kolejowego. W
odniesieniu do infrastruktury drogowej inwestycje powinny
również zostać dopasowane do ogólnego celu zwiększenia
bezpieczeństwa drogowego.

I WYTYCZNA: Zwiększenie atrakcyjności

Europy i jej regionów pod względem inwestycji i

zatrudnienia

Wytyczne dla działań 1.1.2. Wzmacnianie synergii między ochroną

środowiska a wzrostem:

— Skoncentrowanie się na zaspokojeniu znaczących potrzeb w zakresie

inwestycji w infrastrukturę, w szczególności w regionach objętych celem
Konwergencja, a zwłaszcza w nowych państwach członkowskich, w celu
przestrzegania prawodawstwa w zakresie ochrony środowiska
dotyczącego wody, odpadów, powietrza, ochrony przyrody i gatunków oraz
różnorodności biologicznej.

— Zapewnienie atrakcyjnych warunków dla przedsiębiorstw i ich

pracowników o wysokich kwalifikacjach. Można to zapewnić poprzez
promowanie planowania zagospodarowania przestrzennego. Inwestycje w
tej dziedzinie powinny być wyraźnie powiązane z rozwojem
innowacyjnych i tworzących nowe miejsca pracy przedsiębiorstw na tych
obszarach.

— Promowanie inwestycji, które przyczyniają się do wypełniania zobowiązań

UE wynikających z Protokołu z Kioto, obok inwestycji w zrównoważoną
energię i transport, które zostały już objęte innymi działaniami.

— Podejmowanie działań w zakresie zapobiegania ryzyku poprzez ulepszone

zarządzanie zasobami naturalnymi, lepsze ukierunkowanie badań oraz
lepsze wykorzystanie technologii informacyjnych i komunikacyjnych oraz
bardziej innowacyjne polityki zarządzania publicznego, w tym,
przykładowo, monitorowanie prewencyjne.

 

I WYTYCZNA: Zwiększenie atrakcyjności

Europy i jej regionów pod względem inwestycji i

zatrudnienia

Wytyczne dla działań 1.1.3. Podjęcie kwestii intensywnego

wykorzystywania tradycyjnych źródeł energii w Europie:

— Wspieranie projektów mających na celu zwiększanie efektywności

energetycznej, na przykład w budynkach, oraz rozpowszechnianie
modeli rozwoju opartych na niskiej energochłonności.

— Wspieranie rozwoju i wykorzystywania technologii opartych na

odnawialnych i alternatywnych źródłach energii (takich jak wiatr,
słońce, biomasa), w tym w ciepłownictwie i chłodnictwie, co może
pozwolić UE na uzyskanie przewagi i tym samym wzmocnić jej
pozycję konkurencyjną. Takie inwestycje przyczynią się także do
realizacji celu lizbońskiego, polegającego na zapewnieniu, aby do
2010 r. 21 % energii elektrycznej pochodziło z odnawialnych
źródeł energii.

— W przypadkach, w których stwierdzono zawodność rynku –

skoncentrowanie inwestycji na tradycyjnych źródłach energii w
celu rozwijania sieci.