Opieka paliatywna

Dolegliwości ze strony układu

pokarmowego

Dolegliwości ze strony układu

moczowo-płciowego

Studentka Pielęgniarstwa II stopień

Cel ogólny:
Po zrealizowaniu tematu student zdobędzie wiedze w zakresie

sprawowania

opieki pielęgnacyjnej nad chorym z dolegliwościami w poszczególnych
układach.

Cele szczegółowe:
Student potrafi:



Omówić dolegliwości ze strony układu pokarmowego.



Opisać przyczyny, postępowanie i leczenie jednostek chorobowych
układu pokarmowego.



Wymienić dolegliwości ze strony układu moczowo-płciowego.



Scharakteryzować poszczególne jednostki chorobowe z układu

moczowo-płciowego.



Zaplanować proces pielęgnowania pacjenta z dolegliwościami

w poszczególnych układach.

Cele kształcenia



Suchość jamy ustnej



Zapalenie jamy ustnej



Zaburzenia smaku/brak łaknienia



Grzybica jamy ustnej

Dolegliwości i schorzenia

jamy ustnej

http://m.i-apteka.pl/Ratunek-w-dokuczliwej-suchosci-jamy-ustnej-kserostomi-news-

pol-1441836705.html

Procesy patologiczne w obrębie jamy ustnej w znaczny sposób
wpływają na pogorszenie komfortu życiowego pacjenta
w terminalnym okresie choroby.

Występują u około 80% chorych i są przyczyną dodatkowego
cierpienia, bólu i problemów z przyjmowaniem posiłków,
płynów i leków.

W aspekcie psychosocjalnym dolegliwości te rzutują na
utrudnione nawiązywanie i utrzymywanie bliższego kontaktu
z otoczeniem oraz odczuwania przyjemności w czasie

jedzenia.

Dolegliwości i schorzenia jamy ustnej

Suchość jamy ustnej – subiektywne uczucie

braku śliny.

Pacjent najczęściej skarży się na:



utratę smaku,



trudności w żuciu suchego pokarmu,



pieczenie języka,



ból/zajady,



trudności w połykaniu.

Suchość jamy ustnej

 Najczęstsze przyczyny:



konieczność oddychania przez usta,



brak łaknienia,



odwodnienie,



grzybica jamy ustnej,



może być też skutkiem miejscowej
radioterapii lub zabiegu chirurgicznego z
usunięciem lub uszkodzeniem ślinianek,



efekt uboczny przyjmowania leków

(moczopędne, morfina).

Suchość jamy ustnej

Postępowanie pielęgnacyjne:



Profilaktyka

- zapobieganie infekcjom jamy ustnej, próchnicy,

chorobom przyzębia i zębów, przykremu
zapachowi z ust,

- systematyczna higiena jamy ustnej,
- przestrzeganie zaleceń dietetycznych,
- leczenie grzybicy.

Suchość jamy ustnej



Pielęgnacja jamy ustnej:

- usunięcie resztek pokarmowych z jamy ustnej,
- usunięcie protez zębowych,
- znieczulenie śluzówek przed każdym zabiegiem,
- indywidualne dostosowane częstotliwości zabiegów

pielęgnacyjnych

(od co ½ godz. do częstotliwości 3 razy dziennie),
- częste podawanie choremu płynów w niewielkich ilościach,
- do płukania jamy ustnej i picia mieszaniny wywaru z ziół
(mięta, rumianek, siemię lniane w proporcjach 1:1),

Suchość jamy ustnej

- do ssania zastosować schłodzone lub zmrożone cząstki
owoców np. ananasa, kostki lodu, cukierki o intensywnym
smaku, 1/4 tabletki musującej witaminy C,
- do płukania stosować gazowaną, chłodną wodę mineralną,
roztwór soli kuchennej, roztwór musujący z wina

jabłkowego

i wody gazowanej,
- należy unikać napojów gorących, drażniących,
- konsystencja potraw dostosowana do wymogów chorego,
- podawanie środków zwiększających wydzielanie śliny,
preparaty „sztucznej śliny”,
- nawilżanie warg cienką warstwą wazeliny lub kremu
nawilżającego.

Suchość jamy ustnej

U chorych pojawiają się najczęściej:



uogólnione zmiany zapalne,



nadżerki,



owrzodzenia błony śluzowej jamy ustnej. 

Spowodowane są najczęściej:



niedożywieniem,



obniżoną odpornością,



suchością jamy ustnej,



po zastosowaniu radioterapii, chemioterapii,



podawania niektórych leków glikokortykosteroidów.

Zapalenie jamy ustnej

Postępowanie pielęgnacyjne:



dokładna i regularna higiena jamy ustnej,



stosowanie miękkiej szczoteczki lub wacika do

czyszczenia zębów, środków miejscowo
znieczulających i przeciwzapalnych,



podawanie pokarmy w postaci płynnej i
papkowatej,



miejscowo stosowanie kostki lodu do ssania czy

Sebidin.

Zapalenie jamy ustnej

W leczeniu infekcji bakteryjnych jamy ustnej:



stosowanie antybiotykoterapii na pisemne
zlecenie

lekarza,



płukanie chorobowo zmienionej błony śluzowej
jamy ustnej 1% roztworem wody utlenionej,
roztworem nadmanganianu potasu, ziołami o
działaniu przeciwzapalnym,



zastosowanie np. Tantum Verde w płynie lub
wziewnie oraz środki miejscowo znieczulające

np. 2% Lignocainum, 0,25% Bupivacainum.

Zapalenie jamy ustnej

W leczeniu infekcji wirusowych jamy ustnej:



podawanie miejscowe 0,5% chlorheksydyny,



leki przeciwzapalne podawane drogą
pozajelitową.

Zapalenie jamy ustnej

 
Ogólne osłabienie smaku
„to jedzenie mi smakuje jak wata” ,
„nie czuje smaku” ,
„to jedzenie jest gorzkie” ,
„metaliczny smak w ustach”

Zaburzenia smaku / brak

łaknienia

Postępowanie pielęgniarskie:



właściwa higiena jamy ustnej,



rozmowa z pacjentem i jego rodziną o
obawach braku łaknienia,



zmiany w diecie chorego:

Zmniejszenie zawartości mocznika w

diecie

(podawanie produktów mlecznych, jaj,

białego mięsa)

Zaburzenia smaku / brak

łaknienia

Eliminacja wrażenia goryczy
(przez podawanie produktów schłodzonych lub

o temp. pokojowej, podawanie w większej ilości
płynów do picia oraz potraw ostrzejszych,
marnowanych, jeżeli pacjent ma ochotę można
dodać wino lub piwo do zup czy sosów),



podawanie pokarmów o zdecydowanym zapachu

i dodawanie ostrych dodatków.

Zaburzenia smaku / brak
łaknienia

Charakteryzuje się:



białym nalotem na błonach śluzowych i
języku,



niekiedy tylko intensywnym
zaczerwienieniem,



może przebiegać w postaci pleśniawek,
zajadów, owrzodzenia.

Grzybica jamy ustnej

Przyczyny:



suchość jamy ustnej,



infekcje,



chemioterapia,



zabieg chirurgiczny,



postępująca choroba nowotworowa,



zły stan zdrowia,



wyniszczenie,



brak higieny jamy ustnej,



niedostosowane protezy zębowe,



niektóre leki.

Grzybica jamy ustnej

Postępowanie pielęgniarskie:



wyjęcie i umycie protez zębowych przed każdym

zastosowaniem miejscowo środka

przeciwgrzybicznego,



pielęgnacja chorobowo zmienionej błony śluzowej
jamy

ustnej zębów,



płukanie jamy ustnej płynami o kwaśnym
odczynie,

np. woda z cytryną, wywar z ziół (rumianek,

szałwia),

Grzybica jamy ustnej



do ssania podawać kostki lodu lub
zamrożonego soku

owocowego z dodatkiem nystatyny w

zawiesinie,



leczenie farmakologiczne, leki
przeciwgrzybiczne mikonazol, ketokonazol,
flukonazol, nystatyna,



systematyczna dbałość o higienę i
nawilżanie jamy ustnej i warg.

Grzybica jamy ustnej

Problem pielęgnacyjny: Suchość w jamie ustnej.

Cel: Zapobieganie powstawaniu pleśniawek.
Poprawa stanu jamy ustnej.
 
Realizacja: Toaleta jamy ustnej – trzy razy dziennie.
Pędzlowanie jamy ustnej gazikami namoczonymi
w płynach antyseptycznych (dentosept).

Nawilżanie błony śluzowej jamy ustnej boraksem z

gliceryną i preparatami witaminowymi.
Częste zwilżanie j. ustnej poprzez podawanie płynu
małą łyżeczką.

Ocena: Stan błony śluzowej jamy ustnej uległ znacznej
poprawie.

Proces pielęgnowania – jama

ustna



Nudności, wymioty



Czkawka



Zaparcia



Zgaga

Dolegliwości ze strony układu

pokarmowego

http://webcache.googleusercontent.com/search?
q=cache:0Ux0IZ3J238J:www.pulszdrowia.pl/zdrowe-zywienie/134/zywienie-
osob-starszych-+&cd=1&hl=pl&ct=clnk&gl=pl

Nudności i wymioty występują u około 40-70%
pacjentów z zaawansowaną chorobą nowotworową.
 
Przyczyny:



związane z samą chorobą nowotworową (zwłaszcza

w jamie brzusznej czy miednicy małej),



związane z leczeniem (radioterapia, chemioterapia,
leki: cytostatyki, opioidy, NLPZ, żelazo, antybiotyki),



związane z chorobami współistniejącymi (np.
niewydolność nerek, choroba wrzodowa, alkoholizm).

Nudności i wymioty

Postępowanie pielęgniarskie:



zebranie dokładnego wywiadu z chorym i
jego rodziną: „Czy chory naprawdę
wymiotuje, czy nie jest to tylko ulewanie?”

Jakiej treści są wymioty?
Ile razy dziennie?
Czy mają związek z przyjmowanymi

lekami?

Czy mają związek z przyjmowanym

pokarmem?

Nudności i wymioty

Leczenie niefarmakologiczne:



zapewnienie choremu poczucia
bezpieczeństwa i spokojnego otoczenia,



wietrzenie sali,



wyeliminowanie nieprzyjemnych zapachów,



małe i częste posiłki, przekąski,



ćwiczenia relaksacyjne,



akupunktura.

Nudności i wymioty

Leczenie farmakologiczne:



środki przeciwwymiotne w zależności od przyczyn nudności

i wymiotów np. Metoclopramid, Zofran, Buscolysin,

Aviomarin, Haloperidol,



wybór właściwej drogi podawania leku.

W przypadku występowania nasilonych nudności i wymiotów,
leki przeciwbólowe i przeciwwymiotne podaje się najczęściej
drogą podskórną, przy użyciu igły typu „motylek”, zakładanej
zwykle w okolicy podobojczykowej.

Nudności i wymioty

Czkawka nawracająca lub trwająca dłużej niż 48 h zawsze
wymaga ustalenia jej przyczyny, jest patologicznym odruchem
oddechowym.

Najczęstsze przyczyny czkawki:



refluks żołądkowo-przełykowy,



rozdęcie żołądka,



niedrożności jelita,



wodobrzusze,



niewydolność nerek,



guzy – pnia mózgu, szyi, śródpiersia, opłucnej, przełyku

i jamy brzusznej.

Czkawka

Postępowanie pielęgniarskie:



Metody tradycyjne:

- szybkie połknięcie dwóch łyżeczek cukru,
- połykanie skruszonych kostek lodu,
- połknięcie kawałka suchego chleba,
- szybkie wypicie dwóch szklanek napoju,
- picie z „odwrotnej strony kubka”,
- okłady z lodu na kark, z jednoczesnym

odciągnięciem głowy do tyłu,

- wstrzymanie oddechu,
- nagłe odwrócenie uwagi pacjenta,

Czkawka

- krótkotrwałe drażnienie zgłębnikiem żołądkowym tylnej

ściany gardła,

- inhalacje z soli fizjologicznej,
- krótkotrwały masaż w miejscu przejścia podniebienia

twardego w podniebienie miękkie za pomocą pałeczki z
waty lub palca wskazującego.



Terapia farmakologiczna:

- zmniejszyć rozdęcie żołądka, np. Espumisan,

Metoclopramid,

- rozluźnić mięśnie szkieletowe, np. Midazolam, Baclofen,
- zahamować ośrodkowo czkawkę, np. Haloperidol.
 

Czkawka

Jak Ty radzisz sobie,

gdy męczy Cię

czkawka ?

Zaparcie to wydalenie twardego stolca z częstotliwością

mniejszą

niż 3 razy w tygodniu, często połączone z uczuciem niepełnego
wypróżnienia.

Najczęstsze przyczyny zaparć



brak aktywności ruchowej,



osłabienie,



odwodnienie,



niedostateczne odżywianie,



trudności w korzystaniu z toalety,



stosowanie leków, np. opioidy (Morfina, Kodeina), niektóre
leki psychotropowe,



niedrożność jelit.

Zaparcia

Postępowanie pielęgniarskie:



codzienna ocena wypróżnień,



profilaktyczne stosowanie środków
przeczyszczających u których stosowane jest
leczenie opioidowe,



zwiększenie nawodnienia,



zwiększenie podaży owoców i warzyw w
diecie,

Zaparcia



picie maślanki, soków z owoców i warzyw (np.
z suszonych śliwek, które pobudzają
perystaltykę jelit),



zachęcenie pacjenta do poruszania się (u
chorych leżących stosowanie ćwiczeń
biernych, masażu brzucha, ćwiczeń
oddechowych ),



ułatwienie dostępu do toalety, unikanie
stosowania pampersów,



umożliwienie zachowania warunków
intymności i poszanowania godności,

Zaparcia



terapia farmakologiczna:

Leki działające drażniąco na jelito

grube,

np. Bisakodyl, Xenna, czopki Glicerynowe,
Leki działające osmotycznie,
np. Laktuloza, Forlax,
Leki zmiękczające stolec, np. Laxopol,
Leki pobudzające perystaltykę jelit,
np. prokinetyki - metoklopramid),
Środki poślizgowe (Mentoparafina).  

Zaparcia

Niekiedy u chorych leczonych morfiną lub innymi
opioidami może wystąpić nasilone zaparcie stolca

wywołane

podawaniem tych leków.

Oprócz leków przeczyszczających, które zwykle
podaje się profilaktycznie, w celu zapobiegania

wystąpienia

zaparcia stolca, przy kilkudniowym braku stolca
wykonywany jest niekiedy wlew doodbytniczy.

Zaparcia

Wlew wykonuje się przy braku efektu leków
przeczyszczających oraz czopków, najczęściej z

roztworu

soli fizjologicznej, w praktyce zwykle z tzw. enemy
dostępnej w aptece.

Nie należy stosować ciepłej wody i wody z

mydłem,

ponieważ powodują drażnienie śluzówki jelita

grubego.

Zaparcia

W przypadku zalegających mas

kałowych w jelicie

grubym (tzw. kamieni kałowych) usuwa się je

ręcznie.

Ponieważ najczęściej zabieg ten jest

bolesny dla

chorego, miejscowo stosuje się żel ze środka
znieczulającego (Lignokainy) i podaje się lek
przeciwbólowy, zwykle z lekiem

uspokajającym.

Zaparcia

Zgaga to wrażenie pieczenia za mostkiem, promieniujące ku
górze.

Przyczyny zgagi:



choroba refluksowa (zarzucanie treści żołądkowej do
przełyku),



błędy dietetyczne, np. obfite posiłki, palenie papierosów,
nadmierne spożywanie czekolady, alkoholu,



zaawansowane wodobrzusze,



ułożenie chorego w łóżku z obniżonym wezgłowiem,



stosowane obcisłych ubrań,



stosowanie niektórych leków, np. opioidy, NLPZ.

Zgaga

Postępowanie pielęgniarskie



edukacja pacjenta i jego rodziny o istocie objawów,
ustaleniu przyczyny,



po posiłku chory powinien odpoczywać w pozycji
półsiedzącej przez 20-30 min.,



zrezygnowanie z ciasnych ubrań, pasków do spodni,



terapia farmakologiczna, np.

prokinetyki - Metoclopramid,
inhibitory pompy protonowej - Omeprazol, Lanzul
leki zobojętniające kwas żołądkowy - Maalox,

Alusal.

Zgaga

 Problem pielęgnacyjny: Obniżone samopoczucie spowodowane uporczywymi wymiotami.
 
Cel: Poprawa samopoczucia pacjenta.
 
Realizacja: Obserwacja wymiocin: ilości, jakości, koloru i dokumentacja obserwacji.
Ułożenie chorego w pozycji pół wysokiej lub wysokiej z zastosowaniem

udogodnień.
Zabezpieczenie przez zachłyśnięciem.
Stała obserwacja pacjenta.
Założenie karty bilansu wodnego, dokumentowanie spożywanych przez
pacjenta płynów przyjętych i wydalonych.
Przygotowanie dodatkowej porcji ligniny, pozostawienie jej w misce

nerkowatej dla komfortu pacjenta.
Zmiana bielizny pościelowej i osobistej wg potrzeby.
Wykonanie toalety jamy ustnej.
Zapewnienie bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego
(spokojna rozmowa, zapewnienie o ciągłej opiece).
 
Ocena: Stan ogólny chorego znacznie się poprawił.

Proces pielęgnowania - wymioty



Krwawienie z dróg moczowych



Nietrzymanie moczu



Zatrzymanie moczu



Bolesne parcie na pęcherz

Dolegliwości ze strony układu

moczowo-płciowego

http://www.byczdrowym.info

Przyczyny:



nowotwór dróg moczowych (najczęściej
pęcherza),



przewlekłe zapalenie pęcherza po
radioterapii.

Krwawienie z dróg

moczowych

Postępowanie pielęgniarskie:



systematyczne przestrzeganie zasad
higieny osobistej,



środki farmakologiczne: Cyclonamina,
Exacyl,



płukanie pęcherza zimną solą fizjologiczną
(+4°C),



płukanie roztworem 0,1% azotanu srebra w
wodzie destylowanej,



elektrokoagulacja

(w przypadku bardzo silnego krwawienia).

Krwawienie z dróg

moczowych

Nietrzymanie moczu to mimowolny, bezwiedny wypływu
moczu przez cewkę moczową.

Przyczyny:



spowodowane istnieniem nowotworu

(m.in. mechaniczne drażnienie pęcherza, skurcze pęcherza),



jatrogenne (np. popromienne zapalenie pęcherza moczowego,

leki moczopędne i opioidy),



zakażenia pęcherza moczowego,



dysfunkcja mięśnia wypierającego pęcherza,



choroby OUN (zesp. otępienny, SM , zespoły porażenne),



choroby metaboliczne (cukrzyca, mocznica, moczówka
prosta).

Nietrzymanie moczu

Czasem nietrzymanie moczu jest

spowodowane

powstrzymywaniem mikcji mimo potrzeby

oddania moczu.

Przyczyny to z reguły:



osłabienie,



trudności z dojściem do toalety,



zobojętnienie,



splątanie,



senność.

Nietrzymanie moczu

Postępowanie pielęgniarskie:



usunięcie przyczyn odwracalnych, leczenie infekcji i cukrzycy,



zapewnienie pacjentowi możliwości nieskrępowanego oddania
moczu,



leczenie farmakologiczne:

Leki cholinolityczne hamują skurcz wypieracza moczu i

rozkurcz zwieracza pęcherza: Scopolan, Amitryptylina,

NLPZ,
Leki miejscowo znieczulające: Nefrecil,



stosowanie cewnikowania pęcherza moczowego

w razie nieskuteczności innego leczenia,



stosowanie pieluchomajtek.

Nietrzymanie moczu

Zatrzymanie moczu to nagła niemożność

oddania moczu

mimo potrzeby mikcji.
 
Przyczyny:



przeszkoda podpęcherzowa

(np. przeszkoda w cewce moczowej,
przerost gruczołu krokowego).

Zatrzymanie moczu

Postępowanie pielęgniarskie:



umożliwienie oddania moczu w pozycji
stojącej,



założenie cewnika pęcherzowego –
jednorazowo, jeżeli zatrzymanie jest
przejściowe,



założenie cewnika Foleya do pęcherza
moczowego,



systematyczna higiena krocza,



zapewnienie poszanowania i godności
pacjenta,



zasady aseptyki i antyseptyki przy zabiegu
cewnikowania.

Zatrzymanie moczu

Bolesne parcie na pęcherz to silna parcie prowadząca do
gwałtownej potrzeby oddania moczu.

Przyczyny:



spowodowane istnieniem nowotworu wewnątrz- lub
zewnątrz pęcherzowego, podrażnienie,



jatrogenne, zwłóknienie pęcherza po radioterapii,



zapalenie pęcherza lub cewki moczowej,



krwawienie z dróg moczowych i powstanie skrzepów,



drażnienie przez cewnik,



kamica moczowa.

Bolesne parcie na pęcherz

Postępowanie pielęgniarskie:



usunięcie przyczyn odwracalnych

(leczenie zakażenia, zmiana rozmiaru

cewnika, zmniejszenie objętości balonu
cewnika),



przekonanie chorego do przyjmowania dużej
ilości płynów i częstego oddawania moczu,

Bolesne parcie na pęcherz



terapia farmakologiczna:

Leki przeciwbólowe,
Leki zmniejszające wrażliwość

mięśnia wypieracza moczu:

leki cholinolityczne i NLPZ,



wlewy do pęcherza 0,25% roztworu
Bupivacainy (znieczulenie miejscowe) przez
cewnik moczowy,



przerwanie dróg przewodzących ból
poprzez blokadę splotu trzewnego lub
splotu współczulnego lędźwiowego.

Bolesne parcie na pęcherz

Problem pielęgnacyjny: Możliwość wystąpienia powikłań ze strony układu

moczowego

z powodu założenia cewnika Foleya na stałe do pęcherza
moczowego.
 
Cel: Zapobieganie występowaniu powikłań ze strony
układu moczowego z powodu założonego cewnika na stałe.
 
Realizacja: Kontrola jakości i ilości oddawania moczu,
prowadzenie bilansu wodnego.
Wymiana i opróżnianie worka z moczem w razie potrzeby.
Higiena i pielęgnacja okolicy cewki moczowej.
Wymiana cewnika Foleya co 2 tygodnie.
Pobranie próbki moczu do badań wg. zleceń lekarskich.

Ocena: W okolicy cewki moczowej nie zauważono żadnych zmian.
Mocz koloru słomkowego w prawidłowej ilości.
 

 

Proces pielęgnowania – cewnik

Foleya założony na stałe

„Wśród członków zespołu

realizującego opiekę paliatywną
miejsce kluczowe przypada
niewątpliwie pielęgniarce. Ona
spędza przy chorym zwykle najwięcej
czasu, spełnia bardzo różne zadania
pielęgnacyjne i ją często wybiera
sobie pacjent na osobę, z którą
najczęściej rozmawia i od której
oczekuje wsparcia (…) ”.

Prof. dr hab. med. Krystyna de Walden-Gałuszko

Literatura:



de Walden-Gałuszko K. (red.): Podstawy
opieki paliatywnej, Wyd. Lekarskie PZWL,
Warszawa 2004.



de Walden-Gałuszko K., Kaptacz A.:
Pielęgniarstwo w opiece paliatywnej i
hospicyjnej,

Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2005,

wyd. 1.

Dziękuję za uwagę :D

http://hospicjum-myszkow.pl/wp-content/uploads/2014/07/reka_seniora_4.jpg