KOMÓRKA GLEJOWA

-PARTNER NEURONU-

FIZJOLOGIA---SEMINARIUM

PREZENTACJĘ
PRZYGOTOWAŁA:

Katarzyna Anna Golicka

UWM, kierunek lekarski, rok
II.

Na podstawie pracy p. Małgorzaty Skup :

„Komórka glejowa- partner neuronu”

[T. Górska, A. Grabowska, J. Zagrodzka; „Mózg a zachowanie”;

PWN].

2

150 LAT BADAŃ NAD
GLEJEM



Rudolf Virchow



Deiters



Camillo Golgi



Lenhossek



Andriezen



Robertson



Del Rio-Hortega



Marinesco



Nageotte



Lugaro

WAŻNE NAZWISKA…

„Glej to spoiwo neuronalne, element podporowy ,
ułatwiający organizację i kontakt między
komórkami nerwowymi.”

„Glej to spoiwo neuronalne, element podporowy ,
ułatwiający organizację i kontakt między
komórkami nerwowymi.”

3

KOMÓRKI NERWOWE /
KOMÓRKI GLEJOWE

•

UKŁAD NERWOWY

•

SIATKÓWKA OKA

Komórk

i

nerwow

e

Komórk

i

glejowe

Komórk

i

nerwow

e

Komórk

i

glejowe

STOSUNKI ILOŚCIOWE…

4

KLASY KOMÓREK GLEJOWYCH:
makroglej i mikroglej

5

KOMÓRKI GLEJOWE

MAKROGLEJ

ASTROCYTY

PROTOPLAZMAT

YCZNE (ISTOTA

SZARA)

WŁÓKNISTE

(ISTOTA

BIAŁA)

OLIGODEN

DROCYTY

SZCZEGÓLNE TYPY

KOMÓREK

KOMÓRKI

BERGMANA

GLEJ

MULLERA

KOMÓRKI

OSŁONKOWE

KOMÓREK

OPUSZKI

WĘCHOWEJ

KOMÓRKI

SCHWANNA

MIKROGLEJ

MIKROGLEJ

OSIADŁY (stanowi

przeważającą

część)

6

FUNKCJE KOMÓREK
GLEJOWYCH



ASTROCYTY-

utrzymują homeostazę jonową neuronów, regulują

metabolizm, wychwytują przekaźniki z szczeliny synaptycznej,
usuwają substancje toksyczne z przestrzeni pozakomórkowej;



OLIGODENDROCYTY-

tworzą osłonki mielinowe->

włókna neuronów istoty białej mózgu i
rdzenia kręgowego;



KOMÓRKI SCHWANNA-

mielinizują nerwy obwodowe;



MIKROGLEJ-

funkcje żerne;

naturalna eliminacja neuronów w toku
embriogenezy; tworzy układ
odpornościowy mózgu.

7

RÓŻNICOWANIE KOMÓREK
GLEJOWYCH W ROZWOJU MÓZGU

KOMÓRKA MACIERZYSTA

KOMÓRKA MACIERZYSTA

NEURALNA KOMÓRKA

PROGENITOROWA

NEURALNA KOMÓRKA

PROGENITOROWA

NEURON

NEURON

KOMÓRKI

PROGENITOROWE

(makroglej)

KOMÓRKI

PROGENITOROWE

(makroglej)

8

CZYNNIKI

MITOGENNE I

TROFICZNE

PROLIFERACJA

9

KOMÓRKI

PROGENITOROW

E

KOMÓRKI

PROGENITOROW

E

PROGENITOR O-2A

PROGENITOR O-2A

OLIGODENDROCYT

Y

OLIGODENDROCYT

Y

ASTROCYTY TYPU

2.

ASTROCYTY TYPU

2.

KOMÓRKA

PREKURSOROWA

KOMÓRKA

PREKURSOROWA

ASTROCYTY TYPU

1.

ASTROCYTY TYPU

1.

RÓŻNICOWANIE

ROZWÓJ MÓZGU- ROLA
KOMÓREK GLEJOWYCH

10

W czasie wykształcania
granic morfologicznych
struktury mózgu,
komórki gleju
podejmują funkcję
PRZEWODNIKÓW,
kierujących
neuroblasty i włókna
nerwowe do miejsc
docelowych!!!

11

ROZWÓJ MÓZGU- ROLA
KOMÓREK GLEJOWYCH…C.D.

KOMÓRKI GLEJU PROMIENISTEGO

Wyspecjalizowane komórki niezbędne do migracji
neuroblastów i neuronów do wielu rejonów
rozwijającego się mózgu;

U naczelnych są znacznie
wydłużone, o wypustkach
sięgających od powierzchni
komór do opon mózgowych;

Zanikają gdy morfogeneza
mózgu jest zakończona
-> WYJĄTEK!!! W opuszce
węchowej i zawoju
zębatym hipokampa
neurogeneza zachodzi
nieprzerwanie!

ELIMINACJA NEURONÓW

12

W rozwoju zarodkowym mikroglej
usuwa obumierające neurony
(selekcja następcza)- w tym czasie
mikroglej nabiera przejściowo
cech komórek żernych!

TWORZENIE BŁONY GRANICZNEJ
GLEJU I BARIERY KREW-MÓZG



Komórki glejowe biorą udział w
tworzeniu błony podstawnej
naczyniowej gleju- to warstwa
złożona z perikarionów
astrocytarnych i ich
wypustek zakończonych
charakterystycznym
rozszerzeniem,
tzw. stopką.

13

TWORZENIE BŁONY GRANICZNEJ

GLEJU I BARIERY KREW-MÓZG…C.D.



NABŁONEK WYŚCIEŁAJĄCY NACZYNIE-
komórki stykają się złączami ścisłymi-
uniemożliwienie dyfuzji cząsteczek;



SYSTEM TRANSPORTU W BŁONIE
GRANICZNEJ GLEJU- wybiórcze
przenikanie substancji takich jak
glukoza, jony chlorkowe, usuwanie
glutaminianu czy antybiotyków z
mózgu;



ASTRTOCYTY OKOŁONACZYNIOWE-
pobudzają komórki nabłonka do
tworzenia ścisłych złączy i indukują
syntezę enzymów swoistych dla
bariery krew-mózg.

14

Kapilara mózgowa

(przekrój)

MECHANIZ
MY
TRANSPORT
U

TRANSPORT
NOŚNIKÓW

SUBSTANCJE
LIPOFILNE

ŚCISŁE ZŁĄCZA

WYPUSTKI ASTROCYTÓW

BARIERA KREW-MÓZG

MIELINIZACJA



MIELINA tworzy warstwę
izolacyjną, która
przyspiesza
przewodzenie sygnałów
elektrycznych wzdłuż
aksonu;



Osłonkę tworzą
komórki, które otaczają
koncentrycznie akson,
kilkuwarstwową spiralą
błonowych wypustek.

MIELINIZAC

JA

MIELINIZAC

JA

OŚRODKOWY

UKŁAD

NERWOWY

OŚRODKOWY

UKŁAD

NERWOWY

OLIGODENDROCYTY:

1 oligodendrocyt-

>

15 aksonów

OLIGODENDROCYTY:

1 oligodendrocyt-

>

15 aksonów

OBWODOW

Y UKŁAD

NERWOWY

OBWODOW

Y UKŁAD

NERWOWY

KOMÓRKI

SCHWANNA:

1 kom.Schw.

->

1 akson

KOMÓRKI

SCHWANNA:

1 kom.Schw.

->

1 akson

15

FUNKCJE ASTROGLEJU W
DOJRZAŁYM MÓZGU



Homeostaza jonowa- astrocyty to bufory dużego
stężenia jonów potasu w środowisku
pozakomórkowym, zabezpieczają sąsiednie neurony
przed depolaryzacją;



Ochrona przed intoksykacją- usuwanie amoniaku
połączonego z glutaminą-> zaburzenia prowadzą do
encefalopatii wątrobowej;



Metabolizm glukozy i glikogenu- w mózgu glikogen
znajduje się tylko w astrocytach, w stanach znacznego
pobudzenia metabolicznego neurony korzystają więc z
zapasów glikogenu astroglejowego; astrocyty
odgrywają rolę opiekuna komórki nerwowej.

16

ROLA GLEJU W
USZKODZONYM MÓZGU



Neurony ośrodkowe nie wykazują
zdolności do regeneracji aksonów,
typowej dla neuronów obwodowego
układu nerwowego;



W macierzy pozakomórkowej
brak glikoprotein (np. laminina
i fibronektyna) niezbędnych
do procesu regeneracji;

17

ASTROGLEJOZA I
SCHORZENIA MÓZGU



ASTROGLEJOZA- reakcja komórek astrogleju na
uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego



Hipertrofia ciała astrocytu i wypustek
cytoplazmatycznych



Hiperplazja=namnażanie astrocytów

18

CHOROBY MÓZGU



Creutzfeldta-Jacoba



MS- stwardnienie rozsiane



Alzheimera



Pląsawica Huntingtona



Encefalopatia wątrobowa

19

PODSUMOWANIE



Komórki glejowe są niezbędne w czynności
przekazywania sygnałów



Obecność różnych typów komórek glejowych i ich
czynność są warunkiem prawidłowego rozwoju
zarodkowego mózgu i rdzenia kręgowego, oraz
umożliwia tworzenie bariery krew-mózg



Udział komórek glejowych w
patologii mózgu



Glej może podejmować
różnorodną i trwałą czynność
troficzną.

20

KONIEC

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

21