SOCJOLOGICZNE
ASPEKTY STAROŚCI

STAROŚĆ JAKO FAZA ŻYCIA
CZŁOWIEKA

PRÓG STAROŚCI

to umownie przyjęty

wiek, który uznaje się za początek starości. W
naszym społeczeństwie jest to ok. 60-65 lat.

Inne kryteria starości:



próg kalendarzowy



próg biologiczny



próg prawny



próg społeczny



próg technologiczny

HISTORYCZNE UWARUNKOWANIA ROLI
CZŁOWIEKA STAREGO W SPOŁECZEŃSTWIE



PREHISTORIA:

-

pierwotnie osobniki starsze były eliminowane ze

społeczności

- gdy rozwinęła się komunikacja, pojawiło się

zapotrzebowanie na doświadczenie i wiedzę starszych
ludzi



STAROŻYTNOŚĆ:

- traktowano starszych ludzi z ogromnym szacunkiem,

jako wybrańców bogów i mędrców

- zasiadali w senatach, sądach, byli wychowawcami i

nauczycielami



ŚREDNIOWIECZE:

- nadal otaczano ludzi starszych szacunkiem
- zaczyna tworzyć się jednak kult młodego zdrowego

ciała

(silnego, sprawnego fizycznie wojownika)
- stopniowe ograniczanie roli ludzi starszych



WSPÓŁCZEŚNIE:

-ostry konflikt pokoleń
- częste traktowanie ludzi starszych z negatywnymi
emocjami

STEREOTYPY DOTYCZĄCE LUDZI

STARSZYCH

STEREOTYPY:

łagodn
e

złośliw
e

te bardziej subtelne,
będące wynikiem
naszych świadomych
lub nieświadomych
obaw przed starością

powstają w wyniku
przekonania, że starzy
ludzie są bezwartościowi
i nieatrakcyjni społecznie.

GERONTOFOBIA - irracjonalny
strach przed starymi ludźmi,
wrogość lub nienawiść do nich

STEREOTYPY NEGATYWNE

Ludzie starsi są:



zmęczeni



powolni



schorowani



zapominalscy



niedoinformowani



osamotnieni



mało wydajni



kłótliwi

STEREOTYPY POZYTYWNE

Cechy postrzegane jako pozytywne u

starszych:



pogodność



uprzejmość



mądrość



zaufanie



wpływowość



władza polityczna



większa swoboda niż u ludzi młodych



starania aby zachować młodość i
witalność

Pod względem biologicznym:

- zmiany w funkcjonowaniu narządów zmysłów

•

zaburzenia widzenia

•

kłopoty ze słuchem

•

trudności z wymową

- zmiany anatomiczne w mózgu i ukł.

nerwowym

•

obniżenie sprawności pamięciowej

•

kłopoty z kojarzeniem

•

trudności w rozwiązywaniu prostych problemów

- zmiany osobowości

•

nasilenie cech charakteru

•

apatia, depresja

 

 
FUNKCJONOWANIE LUDZI STARSZYCH W SPOŁECZEŃSTWIE I
ROLACH SPOŁECZNYCH

STAROŚĆ POGODNA ALBO TRUDNA

STAROŚĆ POGODNA STAROŚĆ TRUDNA

-zgoda na siebie, akceptacja
swojego stanu zdrowia

-spokojne spojrzenie na
rzeczywistość

-aktywność, w miarę swoich
możliwości

-chęć konstruktywnego
spędzania czasu

- satysfakcja z pełnienia ról,
np. dziadków

-traumatyczne wydarzenia,
np. śmierć współmałżonka

-trudna sytuacja
ekonomiczna, opuszczenie

-trudności z rozwiązywaniem
sytuacji problemowych
(myślenie dopuszczające
więcej niż jedno prawidłowe
rozwiązanie, akceptacja
sprzeczności i
wieloznaczności)

- zmniejszenie
przystosowania do
zachodzących w otoczeniu
zmian.

ROLE SPOŁECZNE LUDZI STARSZYCH



starzy przyjaciele

•

nie powstają nowe przyjaźnie

, następuje pogłębienie starych

przyjaźni i znajomości

•

najlepszymi przyjaciółmi są ludzie z tego samego
pokolenia,

często współmałżonek, kuzynowie, ponieważ pamiętają

osobę w młodości



dziadkowie

•

pomagają w wychowaniu wnuków

(ale nie powinni wychowywać!)

•

rozszerzają świat wnuków o przeszłość

(historia)

•

rozszerzają świat wnuków o przyszłość

(marzenia)

•

rozszerzają świat wnuków wszerz

(cechy właściwe wiekowi:

cierpliwość, łagodność, wyrozumiałość)

•

uczą szacunku dla ludzi starszych

(chorych, zrozumienia czyjegoś

bólu)

•

czerpią z kontaktu z wnukami emocjonalą satysfakcję

STYLE PEŁNIENIA ROLI
DZIADKÓW



z pozycji rodzicielskiej

(czyli przejęcie wszystkich

obowiązków za rodziców, zwykle wynika z konieczności)



jako osoby wspomagające rodziców

(ale nie

zastępujące)



traktowanie roli dziadków jak
obciążenia

(z względu na zaawansowany wiek czy zły stan zdrowia)



bycie dziadkami "od święta"

(żyją swoim życiem)



bycie dziadkami "wakacyjnymi"

(mieszkają

daleko, rzadko widują wnuki).

 

JAKOŚĆ ŻYCIA LUDZI W PODESZŁYM WIEKU

 

Jest utożsamiana ze:



stanem zdrowia



stopniem samodzielności



umiejętnością radzenia sobie z
ograniczeniami i niepełnosprawnością

W LISTOPADZIE 2000 ROKU CBOS PRZEPROWADZIŁ BADANIE
OPINII PUBLICZNEJ NA TEMAT SYTUACJI OSÓB STARYCH W POLSCE.

Ludzie starsi odczuwają lęk przed:



chorobami, zniedołężnieniem i utratą pamięci – 71%



byciem ciężarem dla innych, utratą samodzielności –
58%



złymi warunkami życia i trudnościami związanymi z
utrzymaniem się – 41%



samotnością, utratą bliskich – 37%



cierpieniem – 20%



niepewnością związaną z tym, z kim będzie się
mieszkać, kto będzie się mną opiekować – 15%



poczuciem, że jest się niepotrzebnym – 12%

STAROŚĆ W DOMU RODZINNYM



sposób dominujący w polskich warunkach



jeśli osoba starsza czuje się akceptowana i
kochana, starzenie się w domu rodzinnym
daje jej poczucie bezpieczeństwa i
zadowolenia



jeśli nie- czuje się ciężarem dla bliskich



gdy pogorszenie stanu zdrowia osoby
starszej wymaga zmiany trybu życia rodziny,
często umieszcza się osobę starszą w domu
opieki

STAROŚĆ W INSTYTUCJI



nie zawsze daje osobom starszym poczucie
bezpieczeństwa i stabilności,

czasami mają pełną

świadomość odrzucenia przez rodzinę



trudno im przystosować się do nowego
środowiska, współmieszkańców, personelu

(z

powodu spowolnionych możliwości adaptacyjnych )

PRZYCZYNY ZAMIESZKANIA W

DOMU OPIEKI

Z przeprowadzonych badań wynika, że

ludzie starsi jako powody zamieszkania w
domu opieki najczęściej wskazują:



zły stan zdrowia



chęć zapewnienia sobie fachowej opieki
lek. i pielęgniarskiej



złe warunki mieszkaniowe



brak środków finansowych

PLUSY I MINUSY DOMU OPIEKI

Ludzie starsi pozytywnie oceniają:



jakość opieki



możliwość posiadania „własnego kąta”



możliwość rozmowy i kontaktu ze
współmieszkańcami



możliwość uczestniczenia w terapii zajęciowej

Aspekty oceniane negatywnie:



konflikty między mieszkańcami



konieczność dzielenia pokoju z inną osobą



problem spożywania alkoholu na terenie domu

SPOŁECZNA AKTYWNOŚĆ LUDZI

STARSZYCH



podnosi jakość życia



konieczna, aby można było mówić o pomyślnym
starzeniu się



pozwala zaspokoić potrzebę kontaktów
społecznych, uznania, opieki, samorealizacji



p

rzeciwdziała izolacji i osamotnieniu



daje człowiekowi starszemu- poczucie własnej
wartości i godności

Rodzaj wybieranej aktywności u ludzi starszych

jest zależny od:



stanu zdrowia



możliwości intelektualnych



poziomu wykształcenia

PRZYKŁADY AKTYWNOŚCI



wolontariat



uczestnictwo w osiedlowych klubach seniora



uczestnictwo w radzie gminy lub osiedla



uniwersytety trzeciego wieku



działalność w stowarzyszeniach



rekreacja fizyczna

(ćwiczenia ruchowe, rytmiczne, turystyka, spacery)



rekreacja twórcza

(terapie zajęciowe)



rekreacja kulturalna

(czytelnictwo, kino, teatr, spotkania towarzyskie,

festyny)



działalność społeczna



uczestniczenie w kulcie religijnym i życiu wspólnoty
religijnej



spotkania z przyjaciółmi, sąsiadami.

Bibliografia:

 

A. Nowicka, Wybrane problemy osób starszych,

Wydawnictwo Impuls, Kraków 2006, ss. 17-19, 43-64, 188-
195.

S. Steuden, M. Marczuk, Starzenie się a satysfakcja z życia,

Wydawnictwo KUL, Lublin 2006, ss. 183-196, 273-288.

B. Tobiasz- Adamczyk, Wybrane elementy socjologii zdrowia i

choroby, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
2000, s. 122.