Socjologiczne

aspekty zdrowia i

rodziny

Rodzina

Jest to mała grupa pierwotna

złożona z osób, które łączy
stosunek małżeński i
rodzicielski oraz silna więź
międzyosobnicza, przy czym
stosunek rodzicielski
umacniany jest z reguły
prawem naturalnym,
obyczajami i kontekstem
kulturowym.

(Szczepański)

Struktura rodziny

• Aspekt psychologiczny: układ

więzi emocjonalnych

• Aspekt społeczny: układ

pozycji społecznych, struktura
władzy;

• Aspekt kulturowy: wzory

regulujące wzory rodzinne,
normy i wzory
wewnątrzrodzinnych ról
społecznyc

h.

Struktura rodziny wg

Tyszki:

• Liczba i jakość członków

rodziny (liczba dzieci i innych
krewnych);

• Układ ich pozycji i ról

społecznych;

• Przestrzenne ich

usytuowanie;

• Siła więzi łączących

członków rodziny świadcząca
o spójności rodziny;

Struktura rodziny wg

Tyszki

• Podział czynności;
• Struktura wewnątrzrodzinnej

władzy i autorytetów, która
łączy się z układem pozycji
społecznej;

• Wewnątrzrodzinny rozkład

miłości i względów.

Typy rodzin

(wg

socjologii)

RODZINA MAŁA:

- para małżeńska +

niepełnoletnie dzieci;

- są to rodziny

dwupokoleniowe, wyjątek
stanowi rodzina
jednopokoleniowa;

- kontakty osobowe ograniczają

się do najbliższych członków
rodziny.

Typy rodzin

RODZINA DUŻA

(FAMILIA):

Kilka pokoleń krewnych żyje

ze sobą we wspólnym
gospodarstwie
(przynajmniej 3 pokolenia);

Typy rodzin

RODZINA

ROZSZERZONA

• Wielopokoleniowa, bliska sobie

grupa rodzinna,

• Nie zamieszkuje we wspólnym

gospodarstwie

• Jednak bliżsi krewni mogą

ponownie wspólnie zamieszkać
(opieka na dziadkami

)

Typy rodzin

(wg stanu

ekonom.)

RODZINY BARDZO

BIEDNE:

Bez stałego źródła zarobku,

utrzymujące się z zarobków
dorywczych i zasiłków opieki
społecznej, pozbawione
warunków do wychowania i
kształcenia dzieci.

Typy rodzin

RODZINY BIEDNE:

Z trudem

samowystarczalne, z
warstwy robotników
niewykwalifikowanych,
warunki wychowawcze są
mało sprzyjające i poziom
aspiracji do kształcenia
dzieci niski;

Typy rodzin

RODZINY ZAMOŻNE:

Ze średnich klas

zawodowych, żyją w
dostatku, dążą do awansu
społecznego rodziny,
warunki do wychowania
dzieci są dobre, poziom
aspiracji do kształcenia
wysoki;

Typy rodzin

RODZINY BARDZO

ZAMOŻNE

Typy rodzin

(wg rozkładu

władzy i autorytetów)

RODZINY

PATRIARCHALNE:

władzę sprawuje mężczyzna,

ma tradycyjny charakter, a
członkowie rodziny są
podporządkowani woli głowy
rodziny;

Typy rodzin

RODZINA

MATRIARCHALNA:

władzę sprawuje matka, ale

w mniejszym stopniu niż
patriarcha przewodzi
rodzinie;

Typy rodzin

RODZINA EGALITARNA

Akceptuje równość

współmałżonków, równy
podział władzy i obowiązków

Przemiany rodziny

1. STRUKTURA

RODZINY:

• Upowszechniają się: rodziny

niepełne, małżeństwa
bezdzietne, związki
kohabitacyjne;

• Rośnie liczba rozwodów;

Przemiany rodziny

• Przeważają rodziny małe,

nuklearne;

• Wzrasta liczba urodzeń

pozamałżeńskich;

• Zmniejsza się dzietność;
• Podnosi się wiek zawierania

małżeństw.

Przemiany rodziny

2. FUNKCJONOWANIE

RODZINY:

• Wzrost seksualnych kontaktów

przedmałżeńskich i
pozamałżeńskich np. w skutek
liberalizacji poglądów
moralnych;

• Wzrost zatrudnienia kobiet nie

tylko z pobudek
ekonomicznych;

Przemiany rodziny

• Partykularyzacja dochodów

członków rodziny (część
zarobionych pieniędzy przeznacza
się na indywidualne potrzeby jej
członków);

• Zróżnicowanie majątkowe rodzin;
• Ubożenie znacznej części

społeczeństwa;

• Zróżnicowanie aktywności

kulturalnej członków rodziny w
domu i poza nim.

Przemiany rodziny

3. Relacje pomiędzy

poszczególnymi członkami
rodziny:

• Przewaga więzi osobowych nad

rzeczowymi;

• Wzrost poczucia autonomii i

prywatności członków rodziny
(różne zainteresowania, postawy,
sposoby spędzania czasu wolnego);

Przemiany rodziny

• Wzrost indywidualizmu i poczucia

wolności osobistej;

• Wzrost świadomości potrzeb i

oczekiwań wobec partnera, a jeśli
związek małżeński nie spełnia ich
oczekiwań to decydują się na
rozstanie;

• Demokratyzacja stosunków

wewnątrzrodzinnych (partnerstwo);

• Uwzględnianie potrzeb wszystkich

członków rodziny

Fazy życia rodziny

(Duvall)

1. Tworzenie pary

małżeńskiej (bez dzieci)

• Zainteresowanie partnerów

sobą, problem to wyniesione z
domów rodzinnych zachowania
i poglądy;

Fazy życia

rodzinnego

2. Małżeństwo z małym

dzieckiem

Uczenie się funkcji

rodzicielskich, nowy zakres
obowiązków, nowe wyzwania,
konflikty na rzecz stabilizacji
warunków życiowych;

Fazy życia

rodzinnego

3. Rodzina z dziećmi w

wieku przedszkolnym;

4. Rodzina z dziećmi w

wieku szkolnym;

5. Rodzina z dziećmi

nastoletnimi

(13 – 21)

Fazy życia

rodzinnego

6. Rodzina z dziećmi w

okresie ich
usamodzielniania i
opuszczania przez nich
domu rodzinnego

(od

pierwszego do ostatniego
dziecka);

Fazy życia

rodzinnego

7. Rodzina

postparenteralna

„puste gniazdo” – lata po

odejściu dzieci. Ta sytuacja
może polepszyć lub pogorszyć
relacje pomiędzy małżonkami

Fazy życia

rodzinnego

8. Starzenie się członków

rodziny

:

Zadania – przystosowanie się

do zmian: śmierć
współmałżonka, starzenie się,
zakończenie kariery
zawodowej. Odmienne są
reakcje kobiet i mężczyzn na
proces starzenia się.

Socjologiczne

aspekty

funkcjonowania

rodziny

• Problemy zdrowia i

choroby

(rys.)

Zdrowie rodziny

To dynamiczny proces

wynikający z aktywności
rodziny zastosowanej do
promocji i opieki w
osiąganiu dobrostanu, jako
grupy i indywidualnie jej
członków

.

Modele zdrowia

rodziny

(Smitha)

1. Model kliniczny

Znajduje zastosowanie

wtedy, gdy niedostatki
zdrowia rodziny są
spowodowane chorobą , albo
występuje dysfunkcja
systemu rodziny. Zdrowie
jest tu rozumiane jako brak
choroby.

Modele zdrowia

rodziny

2. Model wywiązywania się

z ról

Zdrowie rodziny

utożsamiane jest ze
zdolnością do wykonywania
zadań związanych z rolami w
rodzinie.

Modele zdrowia

rodziny

3. Model adaptacyjny

Zdrowie rodziny to

skuteczne interakcje z
fizycznym i społecznym
środowiskiem, z
dostarczaniem wzorów
ułatwiających jednostce
przystosowanie lub zmianę

.

Modele zdrowia

rodziny

4. Model

eudajmoniczny

Zdrowie jest szczęściem.

Rodzina udziela wsparcia dla
osiągnięcia max. dobrostanu
przez cały czas jej trwania.
Jednostka dąży do zdrowia.
Źródłem energii jest rodzina.
Pozwala ona na rozwój
kompetencji, które
współdziałają z rozwojem
samooceny i skuteczności.

Kultura zdrowotna

rodziny

• Wartości wyniesione ze swoich

rodzin generacyjnych

• Percepcje swoich rodziców i dzieci
• Preferowane rytuały i zwyczaje

rodzinne

• Typy zachowań karanych i

nagradzanych

• Przekonania i poglądy

funkcjonujące w rodzinie (np.
wiara).

Dziedziny tworzące

kulturę zdrowotną

STRUKTUR

A

SPOŁECZN

A

WARTOŚCI

PRZEKONANIA

ZWYCZAJE

Elementy szacunkowe

zdrowia rodziny

1. Czynniki związane ze

zdrowiem somatycznym
rodziny:

• Wiek
• Tempo oraz osiągnięty poziom

rozwoju fizycznego

• Szczególne walory i możliwości

fizyczne

• Poziom sprawności psychofizycznej

i społecznej

Elementy szacunkowe

zdrowia rodziny

• Korzystanie z zasobów systemu

opieki zdrowotnej

• Przeszłe i aktualne problemy

zdrowotne

• Wzory i zwyczaje żywieniowe –

poziom odżywiania
(przekazywanie tradycji,
wzorów gotowania, zachowanie
w czasie spożywania posiłków)

Elementy szacunkowe

zdrowia rodziny

2. Czynniki związane ze

zdrowiem psychicznym
członków rodziny

• Poczucie kontroli nad własnym

życiem

• Zdolność i umiejętność

rozwiązywania problemów

• Osiągnięcia szkolne/w pracy

Elementy szacunkowe

zdrowia rodziny

• Szczególne walory,

umiejętności psychiczne i
umysłowe

• Poczucie humoru, własnej

wartości i godności oraz
poziom zaspokojenia potrzeb
psychicznych

• Przeszłe i aktualne zaburzenia

psychiczne oraz sprawność
psychospołeczna

Elementy szacunkowe

zdrowia rodziny

3. Czynniki społeczno –

kulturowe

• Tradycje i zwyczaje rodzinne
• Wpływy etniczne i regionalne
• Religia
• Metody, umiejętności i efekty

wychowania

• Dominujące postawy i zachowania

związane ze zdrowiem, chorobą,
edukacją oraz życiem

Elementy szacunkowe

zdrowia rodziny

4. Czynniki socjoekonomiczne

• Żywiciele rodziny
• Dochody i oszczędności
• Zawody i zatrudnienie członków

rodziny

• Zarządzanie budżetem rodziny
• Poziom zaspokojenia potrzeb

Elementy szacunkowe

zdrowia rodziny

5. Dynamika rodziny

• Interakcje wewnętrzne i w szerszym

kręgu rodzinnym

• Władza w rodzinie i umiejętność

podejmowania decyzji

• Style komunikowania się
• Zdolność do samoopieki
• Relacje rodzinne w zagrożeniu i

zabawie

Elementy szacunkowe

zdrowia rodziny

6. Czynniki środowiskowe

• Cechy oraz atmosfera domu i

sąsiedztwa

• Czynniki ryzyka w otoczeniu
• Postawy społeczności wobec

rodziny

• Jakość środowiska naturalnego
• Otoczenie instytucjonalne i

dostępność wsparcia