Rodzina

dr Dariusz Dudzik

Wykład V

Co wiemy na temat rodziny?

Rodzina – to grupa złożona z osób połączonych
stosunkiem małżeńskim i rodzicielskim; najstarsza i
najpowszechniejsza forma życia społecznego, spełniająca
kilka podstawowych funkcji:

Funkcje rodziny:

-

funkcja prokreacyjna,

-

funkcja seksualna,

-

funkcja ekonomiczna,

-

funkcja opiekuńczo-zabezpieczająca,

-

funkcja socjalna,

-

funkcja stratyfikacyjna,

-

funkcja rekreacyjna,

-

funkcja kulturowa.

Problemy współczesnej

rodziny:

-

pogorszenie położenia ekonomicznego,

-

patologie – alkoholizm, molestowanie
nieletnich, bezrobocie, narkomania,

-

konflikt pokoleń,

Rodzina i prawo:

Prawo rodzinne i opiekuńcze:

25 lutego 1964 roku

Dz.U. nr 9, poz. 59

Kodeks rodzinny i opiekuńczy:

17 czerwca 2004 roku

Dz.U. Nr 62, poz. 1691

Małżeństwo:

Usankcjonowany prawnie, trwały,
równoprawny związek pomiędzy kobietą i
mężczyzną, zawarty przed kierownikiem
urzędu stanu cywilnego i w obecności
dwóch pełnoletnich świadków.

Obecnie można zawrzeć tzw.

małżeństwo konkordatowe

Przeszkody w zawarciu

związku:

Osoba która:

-

nie ukończyła 18 lat,

-

jest całkowicie ubezwłasnowolniona,

-

pozostaje w innym związku małżeńskim,

-

jest krewnym w linii prostej (ojciec, syn

lub matka, córka),

-

jest powinowatym w linii prostej (zięć –

teściowa),

Unieważnienie małżeństwa – uznanie
za nieważne od samego początku, jakby
nigdy nie istniało. Takie uprawnienia ma
tylko sąd.

Ustanie małżeństwa:

-

uznanie za zmarłego,

-

rozwód:

-

przesłanki rozwodu,

-

wina w rozwodzie,

-

wyrok rozwodowy,

-

nazwisko po rozwodzie,

-

obowiązek alimentacyjny,

Separacja:

Orzeczenie separacji na wniosek stron,
przez sąd, pociąga za sobą wszelkie
konsekwencje prawne taki jak przy
rozwodzie. Różnica polega na tym, że
żadna ze stron w czasie separacji

nie może zawrzeć nowego związku

małżeńskiego.

Z punktu widzenia socjologii:

Uniwersalizm rodziny

Rodzina jest instytucją ogólnoludzką, spotykaną we
wszystkich epokach i kulturach. (J. Sirjamaki)

W każdym społeczeństwie od najbardziej pierwotnych i
prostych do najbardziej rozwiniętych i złożonych niezależnie
od sposobu zdobywania środków do życia i form
gospodarowania, a więc niezależnie od ustroju społecznego,
rodzina jest komórką zaspokajająca podstawowe potrzeby
swych członków (J. Piotrowski)

Typy rodziny:

+

+

Rodzina współczesna (nuklearna lub

mała).

Typy rodziny – familia

Seniorzy rodu

Ogłaszamy przerwę w

zajęciach:

10 minut

Ewolucja życia rodzinnego

Zmiana w rodzinie spowodowana jest przez

procesy społeczne które rozgrywają się po za nią i

w szerszych strukturach (instytucje społeczne,

kategorie zawodowe).

Rodzina jest kształtowana przez procesy

ekonomiczno – społeczne (zmiana struktury

zatrudnienia,konflikt) i kulturowe zachodzące w

społeczeństwie.

Ewolucja życia rodzinnego

według Morgana, Bahofena i

Engelsa

- bezład płciowy,
- rodzina poligamiczna,
- rodzina parzysta,
- rodzina monogamiczna

prehistoria

czasy współczesne

Układ zanegowany przez antropologów w świetle badań na przełomie XIX i XX wieku.

Feudalizm:

-

prywatna własność feudalna – fundament patriarchatu,

-

patriarchat jako klasyczny przykład preindustrialnych
rodzin monogamicznych,

-

„...podstawą rodziny była władza ojcowska...”, zarówno
w rodzinach szlacheckich, mieszczańskich jak i
chłopskich,

-

miejsce pracy było ściśle zespolone z rodziną, a role
produkcyjne z ich rolami w rodzinie.

Kapitalizm

-

nowa instytucja pracy: zakład przemysłowy,

-

niewielka przestrzeń, znacznie większa liczba

pracowników,

-

przemysł oddziela rodzinę od miejsca pracy,

-

zasada indywidualnego zatrudniania się

poszczególnych członków rodziny,

-

każdy musi się dostosować do rytmu zakładu pracy,

poświęcając domowe obowiązki,

-

za pracą idzie również kobieta,

-

degradacja z „kierownika rodzinnego interesu”na

podrzędnego robotnika, z czasem wykwalifikowanego.

Socjalizm:

-

klasa robotnicza,

-

zmniejszenie dzietności,

-

dominujący styl – rodziny małe,

-

wzrasta pozycja dzieci i młodzieży,

-

wpływ industrializacji i urbanizacji,

-

oraz duży wpływ indoktrynacji ustrojowej.

Współczesna rzeczywistość

Rodzina nuklearna (mała),
Rodzina niepełna,
Rodzina zrekonstruowana,
Rodzina patologiczna,
Rodzina zastępcza,

Rodzina homoseksualna (???),

Kultura singli, „singiel” (osoba samotna) –

pojęcie z lat 90, XX wieku.

Socjalizacja

Uspołecznianie, przekształcanie jednostki w

osobowość społeczną przez instytucje społeczne.

socjalizacja pierwotna – obejmuje okres dzieciństwa i
wczesnej młodości, jednostka przyswaja główne i
podstawowe informacje oraz umiejętności;

socjalizacja wtórna – ostatni (trwający do końca naszych dni)
i zasadniczy okres uspołeczniania, poznajemy złożoność
świata społecznego, modele wariantów życia.

Pojęcia:



Małżeństwo - typy



Rodzina - typy



Familia – patriarchat, matriarchat



Socjalizacja

Literatura:

Szacka Barbara, Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa,
Warszawa 2003;
Jędrzejewski Stanisław, Wybór tekstów z socjologii wychowania,
Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1981;
Kosiński Stanisław, Socjologia ogólna, PWN, Warszawa 1987;
Sztompka Piotr, Socjologia, Wydawnictwo ZNAK, Kraków 2002;
Tyszka Zbigniew, Socjologia rodziny, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 1979;
Woskowski Jan, Socjologia wychowania, Wydawnictwo Szkolne i
Pedagogiczne, Warszawa 1983;
Znaniecki

Florian,

Socjologia

wychowania,

Wydawnictwo

Naukowe PWN, Warszawa 2001;