wykład rodzina

wykład rodzina

Rodzina jest grupą ludzi, żyjących razem w jednym gospodarstwie domowym. Są oni powiązani ze sobą poprzez pokrewieństwo, adopcję lub małżeństwo i współpracują ze sobą ekonomicznie. Rodzina jest także instytucją życia społecznego, ponieważ jest stałym wzorem zachowania, opartym na normach społecznych

Rodziny są zorganizowane na różne sposoby, różnią się sposobami dziedziczenia dóbr materialnych, sposobami zamieszkiwania i sposobami sprawowania władzy wewnątrz rodziny

Rodzina nuklearn

składa się z małżonków i ich potomstwa.

rodzina poszerzona

najważniejsze są więzi pokrewieństwa a małżonkowie są marginalizowani, na peryferiach.

Ewolucja 
Morgan proponuje ewolucyjny schemat powstawania rodziny:

•         pierwotny promiskuityzm

•         małżeństwo grupowe

•         rodzina oparta na pokrewieństwie

•         rodzina „punalua” (do znalezienia ważne na egzamin)

•         rodzina parzysta

•         rodzina monogamiczna

•         kultura singli - Alvin Toffler

•         współczesny pierwotny promiskuityzm – R. Łukasiewicz

formy rodziny:

rodzina nuklearna i rozszerzona,

dziedziczenie patrylinearne, matrylinearne,bilinearne,

zamieszkiwanie: patrylokalne, matrylokalne, neolokalne,

władza w rodzinie: patriarchat, matriarchat, partnerstwo. 

kluczowe znaczenie dla funkcjonowania rodzin posiada. fakt, że małżonkowie muszą być członkami dwóch różnych grup krewniaczych

Ciągłość i powodzenie rodziny w długim okresie czasu każdej grupy krewniaczej zależy od pozyskania małżonków z innych grup. Dlatego też grupy krewniacze kontrolują swoich krewniaków

 Wszystkie społeczeństwa regulują kto może być kandydatem do małżeństwa. Stosunki między małżonkami nie są dowolne lecz zachodzą wg typów małżeństwa

1. monogamicznego,

2. poligamicznego,

3. poliandrycznego i

4. grupowego.

Miłość -- uczucie skierowane do osoby (np. miłość oblubieńcza, rodzicielska, braterska, Boga, bliźniego) lub przedmiotu (np. miłość ojczyzny) wyróżniające się w pragnieniu dla nich dobra, szczęścia i zachowania ich istnienia, jej wyrazem i sprawdzianem jest bezinteresowna służba dla innych.

 Miłość jest regulowana: pewne typy społeczeństw ją dopuszczają a nawet gloryfikują a inne jej zabraniają.

Społeczeństwa kontrolują miłość na różne sposoby: poprzez małżeństwa aranżowane w dzieciństwie, izolowanie płci od siebie, ścisły nadzór nad parami, nacisk na odpowiedzialne rodzicielstwo.

 W doborze małżeńskim odgrywają rolę różne czynniki:

podobieństwo społeczne,

podobna fizyczna atrakcyjność,

komplementarne potrzeby.

 Teoria wymiany społecznej

Skupia się na wyjaśnieniu całościowym szczęśliwego doboru małżeńskiego i powodzenia w małżeństwie.

Wg George'a Homansa „zachowanie społeczne jest wymianą dóbr materialnych i niematerialnych, takich jak symbole aprobaty i prestiżu.”

Wszystkie organizacje społeczne powstały na zasadzie działania sieci wymian międzyjednostkowych

 Większość dorosłych ludzi jest tak zsocjalizowanych, że pragnie zawarcia intymnego związku z innym człowiekiem. W Polsce istnieje nadal wysoka stopa zawierania małżeństw i niska stopa rozwodów?!

funkcjonalistyczna interpretacja rodziny

Teoria funkcjonalistyczna podkreśla, że społeczeństwo by przetrwać i działać, musi zabezpieczyć wypełnianie pewnych funkcji, które podejmuje rodzina.

 konfliktowa interpretacja rodziny – do znalezienia na zaliczenie

 funkcje rodziny

 funkcja reprodukcyjna,

socjalizacyjna,

opiekuńczo- emocjonalna,

funkcja przydzielania pozycji społecznej,

funkcja regulowania zachowania seksualnego

Funkcje instytucjonalne rodziny:

•         materialno-ekonomiczna

•         opiekuńczo-zabezpieczająca

•         prokreacyjna

•         seksualna

•         legalizacyjno-kontrolna

•         socjalizacyjna

•         klasowa

•         kulturalna

•         rekreacyjno-towarzyska

•         emocjonaln

Rodzina i małżeństwo w Polsce (schemat)

–        wybór partnera życiowego

–        małżeństwo

–        rodzicielstwo

–        matki pracujące

–        rodziny o dochodach obojga małżonków

–        przemoc w rodzinie, krzywdzenie dzieci i kazirodztwo

–        rozwody

–        rodziny konstruowane powtórnie: ojczym i macocha,

–        troska o starych rodziców

Alternatywne style życia para – rodzinnego, małżeńskiego

–        single life

–        kohabitacja

–        samotne rodzicielstwo

–        pary gayowskie

Glosariusz czyli co może być na egzaminie:

definicja rodziny, endogamia, egzogamia, rodzina nuklearna, rodzina poszerzona, monogamia, poliandria, poligamia, tabu kazirodztwa, dziedziczenie matrylinearne i patrylinearne, funkcje rodziny, rola podobieństwa społecznego, rola atrakcyjności fizycznej, rola komplementarnych potrzeb w doborze małżeńskim, alternatywne style życia para – rodzinnego,

wykład socjologia - wprowadzenie

Wykład Rozwój socjologii jako nauki
Podstawowa lektura:
• Barbara Szacka: Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa, 2003
• Jan Szczepański J. Elementarne pojęcia socjologii. PWN. Warszawa 1963,

Co to jest socjologia ? 
• Jeden ze sposobów poznania życia ludzkiego. dlaczego ludzie tworzą grupy, wspólnoty i społeczeństwa, dlaczego jednoczą się w trakcie pracy, dlaczego niektórzy są bogaci, a niektórzy biedni, dlaczego ludzie żenią się i rozwodzą: dlaczego ludzie przestrzegają pewnych reguł w swoich działaniach, wierzą w coś, cenią coś, a coś potępiają: dlaczego  dzieją się wojny i rewolucje: dlaczego rodzice uczą swoje dzieci, aby te zachowywały się w określony sposób – na te i wiele innych pytań dotyczących tego, co się dzieje z ludźmi w społeczeństwie, próbuje odpowiedzieć socjologia.

• Socjologia to nauka społeczna, która w sposób naukowy bada społeczeństwo i stosunki społeczne. Podmiotem socjologii, to znaczy tym, co interesuje socjologię w tak złożonym podmiocie, jak społeczeństwo, jest całokształt stosunków społecznych na konkretnym etapie rozwoju społecznego.

     Socjologia pochodzi od dwóch słów:
• - łac. SOCIETAS- społeczny dotyczący ludzi
• - grec. LOGOS- mądrość, nauka, słowo

   Według określenia polskiego socjologa Jana Szczepańskiego „ przedmiotem badań socjologii są: zjawiska i procesy tworzenia się rożnych form zbiorowego życia ludzi: struktury różnych form zbiorowości ludzkich; zjawiska i procesy zachodzące w tych zbiorowościach wynikające ze wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie; siły skupiające i siły rozbijające te zbiorowości, zmiany i przekształcenia zachodzące w zbiorowościach”

Powstanie i rozwój socjologii 
   rozpatrywać należy w kontekście społecznym, z uwzględnieniem tego, jakie było społeczeństwo dwa stulecia wcześniej w różnych krajach. Te dwa wieki wyróżniają się gwałtownymi przemianami społecznymi.

   Socjologia powstała wówczas, gdy społeczeństwo europejskie próbowało uzmysłowić sobie skutki tych rewolucji, odnaleźć tendencje zmian społecznych. W XIX wieku powstało mnóstwo różnorodnych koncepcji, które starały się objaśniać istotę zachodzących zmian. Osiągnięcia nauki i techniki stały się bodźcem dla uczonych, którzy dążyli do poznania świata społecznego. Myśl, że nauka badająca społeczeństwo powinna kopiować nauki przyrodnicze, była szeroko rozpowszechniona, aczkolwiek krytykowana.
August Comte
.

   Był jednym z głównych przedstawicieli wczesnego pozytywizmu. Na poglądy i myśli Comte’a wpłynęły ówczesne wydarzenia historyczne. Bezpośrednimi okolicznościami narodzin podglądów Comte’a była seria ogromnych zmian, będących następstwem dwóch wielkich rewolucji, które miały miejsce w XVIII i XIX wieku. A. Comte uważał, że to właśnie poprzez naukę i świadomość można naprawić ówczesny upadek moralności, anarchię intelektualną. Uważał że to właśnie nauka jest powołana do tego aby połączyć społeczeństwo, które było dla Comte’a „ogniskiem życia moralnego” ,a teraz uległa dezintegracji

    Wprowadził pojęcie metoda pozytywna – jako sposób patrzenia na świat, aby go poznawać i nad nim panować i budować wg swego uznania. Przy zdobywaniu wiedzy należy korzystać z nauk przyrodniczych, używać m.in. Metod:  obserwacji (muszą być ukierunkowane poprzez teorie), eksperymentu (zdobywanie wiedzy, żeby zastąpić ją wiedzą eksperymentalną), porównania (możemy porównywać społeczeństwa w różnych krajach, różne stadia rozwoju w różnych okresach.

   Miejsce każdej nauki w systemie jest wyznaczone logicznie i historycznie. Nauki tworzą hierarchię, która zależy od ich kolejności powstania i od tego jak dają się logicznie uporządkować. Zgodnie z tym nauki tworzą następującą hierarchię: matematyka, astronomia, fizyka, chemia, biologia, socjologia.

   Naukę stawiał wyżej niż metafizykę i teologię, ponieważ poglądy naukowe można sprawdzić. Socjologię uważał za naukę pozytywną, dlatego, że przezwycięża pozostałości myślenia teologicznego i metafizycznego, gromadzi empirycznie sprawdzoną wiedzę i odkryte prawa.

    Comte, podobnie jak George Hegel, zajmował się prawami rozwoju myśli ludzkiej i twierdził, że myślenie naukowe ("pozytywne") jest ostateczną fazą w ewolucji według następującego schematu trzech stadiów rozwoju:
• faza teologiczna - gdy w wyjaśnieniach zjawisk, ludzie odwoływali się do sił nadprzyrodzonych czy istoty boskiej i ich myśleniem rządziły uczucia; 
• faza metafizyczna – współczesna, gdy ludzie wyjaśniają zjawiska poprzez abstrakcyjne pojęcia i rozumową kontemplację, a ich myśleniem rządzi intelekt, który wszelako również tworzy fikcję; 
• faza pozytywna - rozpoczynająca się, gdy ludzie formułują twierdzenia oparte na faktach i zależnościach współistnienia lub następstwa między faktami. W tej fazie ludzie, mogą ustalać i przewidywać nieznane dotąd fakty. Zadaniem filozofii pozytywnej miało być stworzenie metody dla tej fazy rozwoju. 
Herbert Spencer ( 1820 – 1903) 
   Rozpatrywał społeczeństwo analogicznie do biologicznego organizmu. Podobnie jak Karol Darwin Spencer podtrzymywał teorię „naturalnego doboru” w stosunku do życia społecznego, zgodnie z którą spośród ludzi zostają przy życiu najbardziej dostosowane jednostki.

   Socjologiczne teorie Comte`a i Spencera cieszyły się dużą popularnością w wielu europejskich krajach, w Ameryce i Rosji. Przyczyniły się one do rozwoju myśli socjologicznej, do opracowania innych koncepcji, które nie tylko pogłębiały znane ujęcia problemów, lecz i przeciwstawiały się im. Mamy na myśli socjologiczne koncepcje społeczno – psychologiczne wylansowane przez Gabriela Tarde`a i Gustawa Lebona.

Émile Durkheim
   (ur. 15 kwietnia 1858 r., zm. 15 listopada1917 r.) - francuski filozof, socjolog i pedagog. Durkheim był twórcą francuskiej szkoły socjologicznej i przedstawicielem socjologizmu pedagogicznego. Uważał wychowanie za ogół wpływów skierowanych przez społeczeństwo na jednostki celem rozwinięcia takich cech, które są przez społeczeństwo pożądane. Od 1887 profesor uniwersytetu w Bordeaux, gdzie w 1895 roku objął pierwszą w Europie katedrę socjologii, od 1902 roku profesor pedagogiki i socjologii w Sorbonie.

• Durkheim był autorem klasycznych dzieł, spośród których najsłynniejsze to: O podziale pracy społecznej, Zasady metody socjologicznej, Le suicide. Étude de sociologie, Elementarne formy życia religijnego oraz System totemiczny w Australii. Był założycielem i redaktorem pisma Année Sociologique.

• Główne prace: De la division du travail social (1893), Zasady metody socjologicznej (1895, wydanie polskie 1970), Education et socjologie (1922).

• Durkheim był najwybitniejszym przedstawicielem socjologizmu, kierunku uznającym zjawiska społeczne za pierwotne, życie zaś psychiczne i kulturowe jednostki za pochodne. Według socjologizmu warunki społeczne określają kulturę, wiedzę, moralność, sztukę i inne zjawiska nie przyrodnicze. Do badania wszelkich przejawów życia psychicznego należy stosować metody socjologiczne. Socjologizm zdobył największą popularność na przełomie XIX i XX wieku, a jego najwybitniejszym przedstawicielem był właśnie Émile Durkheim.

• Socjologia w ujęciu Durkheima to najważniejsza i najbardziej podstawowa spośród nauk społecznych. Rzeczywistość społeczna jest rzeczywistością sui generis. Jest ona niepowtarzalna, unikatowa, zewnętrzna w stosunku do jednostki. Społeczeństwa nie należy traktować jako sumy jednostek (realizm socjologiczny).
• Kluczowym elementem badań socjologicznych są fakty społeczne. Socjolog powinien odrzucić wszelkie uprzedzenia, stereotypy o społeczeństwie i powinien stanąć "w dystansie", na zewnątrz faktu

• W swoim pierwszym większym dziele „O podziale pracy społecznej” (1893 rok) Durkheim wyróżnił dwa typy więzi / solidarności:
• Solidarność mechaniczna (charakterystyczna dla społeczeństw pierwotnych) - opiera się na podobieństwie pomiędzy jednostkami normach opierających się na sankcjach (np. prawo karne) oraz wspólnej świadomości zbiorowej. 
• Solidarność organiczna (charakterystyczna dla społeczeństw rozwiniętych) - opiera się na społecznym podziale pracy, wynika z potrzeby współpracy rodzajach norm opierających się na współpracy (prawo kooperacyjne np. prawo cywilne czy prawo handlowe), gdzie świadomość zbiorowa odgrywa mniejszą rolę, pozostawiając więcej miejsca na indywidualną inicjatywę i refleksje.

   SOCJOLOGIZM PEDAGOGICZNY- kierunek pedagogiczny ujmujący proces wychowawczy wyłącznie jako skutek oddziaływania społeczeństwa na jednostki i grupy społeczne. Skrajny socjologizm pedagogiczny zalicza pedagogikę do nauk socjologicznych, wychowanie zaś traktuje jako metodyczne uspołecznianie dzieci i młodzieży.
Max Weber ( 1864 – 1920) 
    Niemiecki socjolog wywarł olbrzymi wpływ na współczesną socjologię. Przyczynił się zarówno do rozwoju wiedzy, jak i metodologii socjologicznej. Główną dziedziną badań Webera były działania społeczne. Szczególnie interesowały go wartości, przekonania, zamiary i postawy, które kierują naszym zachowaniem. Weber postulował socjologię wolną od wartościowania, domagał się usunięcia z procesu badawczego założeń wstępnych i uprzedzeń. Jego kolejna innowacja było stworzenie typu idealnego, czyli takiej konstrukcji pojęcia dowolnego zjawiska, która uchwyci jego najistotniejsze elementy, i z którą można by porównywać zjawiska świata rzeczywistego.

   jest twórcą „ rozumiejącej” socjologii i teorii działań społecznych. W odróżnieniu od Durkheima, który za cegiełkę rzeczywistości społecznej uważał czynniki społeczne, Weber wychodził z założenia, że socjologia powinna uwzględniać nie tylko obiektywne, lecz i subiektywne aspekty zjawisk społecznych, to jest., motywacje, potrzeby i cele działalności ludzkiej. Socjolog powinien zrozumieć sens i znaczenie działań ludzkich. Weber szczególnie podkreślał konieczność badań zachowań jednostki i znaczenia, jakie ludzie nadają swoim działaniom i działaniom innych ludzi. W rzeczywistości społecznej upatrywał przyczyn i skutków skomplikowanych stosunków międzyludzkich.

   Socjologia , według Webera, jest „rozumiejąca” ponieważ bada zachowania jednostki, która nadaje swoim działaniom sens. Działanie człowieka nabiera cech społecznych pod warunkiem, że zawiera dwa aspekty : subiektywną motywację jednostki i orientację na inną osobę lub osoby.
   Trzonem weberowskiej socjologii jest idea racjonalności. Uzasadnił możliwość maksymalnego racjonalnego zachowania, które występuje we wszystkich dziedzinach stosunków międzyludzkich. Idea racjonalności znalazła powszechne zastosowanie w praktyce, jej modyfikacje można odnaleźć w teorii zarządzania i menadżmencie

    Ważnym aspektem pracy Webera jest jego polemika z Marksem. Weber traktował elementy ekonomiczne jako jeden z kilku istotnych czynników mających wpływ na życie społeczne. Przywiązywał zasadniczą wagę do statusu społecznego, na który składały się cechy indywidualne i odbiór społeczny, a także do władzy politycznej, czyli możliwości wpływania na działania innych. Badania Webera nad organizacjami szczególnie biurokracją, wciąż są wykorzystywane w praktyce badawczej i teorii tej dziedziny. Weber połączył powstanie kapitalizmu z wartościami i postawami zawartymi w teologii rozwijającego się protestantyzmu. Jego badania nad różnymi religiami przyczyniły się do zrozumienia roli kultury i struktury społecznej w teologii.

Funkcje socjologii.

Socjologia, jak inne nauki społeczne, ma dużo funkcji. Polski socjolog Adam Podgórecki wymienia pięć funkcji socjologii: 
• diagnostyczną, 
• apologetyczną,
• demaskatorską, 
• teoretyczną i 
• socjotechniczną, oraz 
przedstawia ich wzajemne relacje. 
Współcześnie można wymienić  cztery podstawowe funkcje socjologii:

• teoretyczno-poznawczą
• praktyczną
• prognostyczną
• zarządzającą

   Zagadnienia konieczne na egzamin: solidarność mechaniczna, solidarność organiczna, obserwacja uczestnicząca, dynamika społeczna, fakt społeczny, socjologiczna wyobraźnia, socjologia, wywiad, socjologia wolna od wartości, verstehen

wyklad więź społeczna, komponenty kultury, grupy społeczne

Termin „więź społeczna”
     nie jest jednoznacznie rozumiany przez wszystkich socjologów. Mówiąc o więzi rodowej lub więzi lokalnej, odwołujemy się do czynników obiektywnych, które mają stanowić o istnieniu więzi społecznej w określonej przez nie zbiorowości ludzkiej. Istotny dla współczesnego rozumienia więzi społecznej był spór między tymi, którzy w człowieku widzieli osobnika wyposażonego w uczucia sympatii do drugich ludzi, a tymi, którzy upatrywali w człowieku jednostki egoistycznej i wrogiej innym ludziom.

Wiek XIX przyniósł nowe podejście do społecznego świata, zgodnie z którym więź społeczną charakteryzowano jako:
    właściwość wyróżniającą i określającą pewne zbiorowości ludzkie. Chociaż termin „zbiorowość społeczna” określa zwykle zbiór ludzi, w którym powtarzają się styczności i zachodzą stosunki społeczne, dopiero stwierdzenie istnienia więzi społecznej pozwala nam orzec, że dana społeczność jest czymś więcej aniżeli tylko tak czy inaczej wydzieloną populacją ludzi.
Więź społeczna objawia się na dwóch płaszczyznach.

1.wspólności i związki między ludźmi, dające się rzeczowo określić. Są to: wspólności i więzy krwi, wspólnota pochodzenia, wspólnota terytorium, wspólnota języka, 
wspólnota kultury w różnych jej dziedzinach, a także wspólna organizacja życia zbiorowego.

2.swoiste stany i akty świadomości, takie jak poczucie szczególnej łączności z innymi ludźmi czy wzajemnej z nimi zależności, oraz ich manifestacja przez postawy, zachowania i działania indywidualne czy zbiorowe.

Więź wyodrębnia małą lub wielką społeczność od ludzi czy zbiorowości ludzkich, które znajdują się poza jej zasięgiem.

Najstarszym rodzajem więzi jest więź dana człowiekowi przez społeczne warunki urodzenia, czyli więź naturalna. Dziecko, przychodząc na świat w rodzinie, wchodzi najpierw w związki z rodzicami, rodzeństwem czy szerzej w związki, które wyznacza mu jego środowisko rodzinne. Z czasem stopniowo staje się członkiem innych grup i społeczności, należących do szerszego środowiska.

Ten rodzaj więzi społecznej, którego klasyczną postacią jest więź rodzinna, rodowa czy etniczna, nigdy nie wygasa. Odnaleźć ją można także w nowoczesnych społeczeństwach. Zwykle ujawnia się w postaci czystej więzi naturalnej, czasami zaś występuje w przemieszaniu z innymi więziami.

Przeciwieństwem więzi naturalnej jest więź stanowiona, czyli więź wynikająca bezpośrednio lub pośrednio ze stanowienia społecznego. Jej podstaw należy szukać w starożytnym podziale na wolnych i niewolników

występuje w tych zbiorowościach ludzkich, w których istnieją podziały społeczne, narzucone siłą czy prawem bądź też siłą i prawem łącznie. Czasami więź tego typu może być znacznie silniejsza od więzi naturalnej. Więź stanowiona niknie lub przynajmniej słabnie, gdy przestają istnieć warunki i sytuacje, w jakich się wytworzyła. polis - w starożytnej Grecji: państwo-miasto

Już Arystoteles podkreślał ważną rolę zgromadzeń biesiadnych czy innych jako środków zespalania się ludzi w obrębie greckiej polis. Rozkwit więzi zrzeszeniowej nastąpił w średniowiecznych miastach europejskich.
Na tego typu więzi była oparta gmina miejska. Wraz z rozwojem miast zmieniał się też profil zrzeszeń. Przede wszystkim zwiększała się ich liczebność, czemu towarzyszyły: wzrost liczby zrzeszeń o ściśle wyspecjalizowanych zadaniach, powstawanie i rozwój wielkich zrzeszeń nie zamkniętych w jednej zbiorowości miejskiej, lecz rozciągających się na znaczne obszary, a wreszcie pojawienie się tendencji do rozszerzania modelu więzi zrzeszeniowej na innego rodzaju grupy i społeczności.

Więź naturalna, więź stanowiona i więź zrzeszeniowa to trzy zasadnicze rodzaje więzi społecznej, a jednocześnie jej typy idealne. W praktyce niełatwo jest określić, jakiego rodzaju więź występuje w konkretnej zbiorowości. Trudna do zdefiniowania jest chociażby relacja między dwiema postaciami makrostruktury społecznej istniejącej we współczesnym świecie: narodem i państwem. 
W wielkich społecznościach heterogenicznych, takich jak społeczeństwa północnoamerykańskie, wytworzyły się makrostruktury, którym współczesna socjologia nadała miano „naród-państwo”. W strukturach tych faktycznie trwa proces nakładania się więzi właściwej państwu, zawierającej elementy zrzeszenia i stanowienia, na więź naturalną, właściwą wspólnotom narodowym.

Innym kryterium klasyfikacji więzi społecznej jest sposób, w jaki przejawia się ona w konkretnej zbiorowości. 
    Więź małej grupy aktualizuje się w bezpośrednich kontaktach między jej członkami i w stosunkach społecznych opartych na nich. Natomiast całkiem inny charakter ma więź społeczna występująca między członkami wielkich zbiorowości, takich jak naród czy państwo. Realnymi, a przy tym tkwiącymi w świadomości społecznej korelatami tej więzi są: tradycja, wspólnota dziejów, wspólnota języka, obyczaju i kultury czy wreszcie wspólna organizacja terytorialno-polityczna.

Komponenty kultury

Człowiek przychodzi na świat jako organizm biologiczny, zostaje „wchłonięty” przez społeczeństwo i pod wpływem jego kultury ulega socjalizacji; staje się istotą społeczna. 
Kultura dostarcza jednostkom zbioru powszechnie podzielanych sposobów myślenia, które kierują naszym działaniem. Czyniąc to, kultura włącza nas w społeczeństwo, czyni je możliwym, ponieważ dostarcza ogólnych ram rozumienia. Tylko posługując się podobną perspektywą, możemy zintegrować się z innymi w sieci zachodzących interakcji (stosunków).
Wobec współuczestnictwa w społeczeństwie należy funkcjonować według 
Normy są społecznymi zasadami, które określają co jest właściwym a co niewłaściwym zachowaniem w danej sytuacji. Normy dostarczają narzędzi, które pozwalają nam orientować się na innych ludzi. Normy są także pewnego rodzaju celami. Ujmujemy je jako cenne same w sobie, Zwyczaje, obyczaje, prawa są pewnego rodzaju normami. Podczas gdy normy są zasadami działania, wartości są szerszymi ideami, określającymi co jest godne pożądania, prawidłowe, dobre. Są to idee podzielane przez większość społeczeństwa. 
Wartości - są bardzo ogólne i abstrakcyjne, więc bardzo trudno jest powiedzieć jak dany sposób zachowania wiąże się z daną normą lub nie. Jest tu możliwa daleko idąca interpretacja, lecz ludzie najogólniej wiedzą czy ich zachowanie służy danej wartości czy nie 
symbole i język - są działaniami lub przedmiotami, które są społecznie przyjęte, akceptowane jako znaczące coś szczególnego. Symbole mogą przyjmować wiele form, lecz język jest najważniejszym, najbardziej doniosłym zbiorem symboli. Język jest kamieniem węgielnym każdej kultury. Język jest narzędziem za pomocą, którego ludzie porozumiewają się, komunikują sobie idee, informacje, postawy, uczucia. Język jest podstawowym narzędziem za pomocą, którego istoty ludzkie tworzą swoja kulturę, przekazują ją z pokolenia na pokolenie.
Symbolami w kulturze mogą być także gesty w jakich społeczeństwo komunikuje się.

Jedność i zróżnicowanie kultur, uniwersalność kultury 
    Uniwersum kulturowe oznacza wzory i aspekty życia, które obserwuje się we wszystkich społeczeństwach ludzkich. Powody istnienia tych uniwersalnych powszechników wynikają z tego, że ludzie stają wszędzie wobec podobnych problemów kultury. Oznaczają pewien skumulowany sposób radzenia sobie z tymi problemami, przekazywanymi z pokolenia na pokolenie.

Przykład
    obecność ceremonii pogrzebowych we wszystkich kulturach ludzkich wynika z konieczności radzenia sobie ze śmiercią, żalem i lękiem.
etnocentryzm
   To co stało się częścią kultury naszego społeczeństwa, staje się też naszą drugą skórą. Powoduje to, że mamy problemy by widzieć, odczuwać i oceniać wiele zjawisk w sposób odmienny niż ten, który przyswoiliśmy sobie poprzez naszą kulturę. Niezdolność do wyjścia poza naszą kulturę określa się jako etnocentryzm.
subkultura (z łac. sub = 'pod' + kultura) - określa grupę społeczną i jej kulturę wyodrębnioną według jakiegoś kryterium np. zawodowego, etnicznego, religijnego, demograficznego itp. Subkultura jest segmentem kultury i nie podlega wartościowaniu na wyższą czy niższą. Członków subkultury według socjologicznej terminologii nie można nazywać kontrspołeczeństwem, ponieważ są oni wyrazicielami jakiegoś poglądu, jakichś idei. Działają przy tym w ramach ogółu społeczeństwa. 
W toku socjalizacji jednostka przyswaja sobie wiedzę i umiejętność grania ról społecznych tzn. umiejętność bycia kolegą, uczniem, synem czy przyjacielem. Uczy się spełniać swoim zachowaniem oczekiwania innych i przystosować swoje postępowania do postępowań innych. 
Prowadzi ona do konformizmu, czyli dążenia, aby zachowanie jednostki było zgodne z tym, czego grupa od niej oczekuje. Stopień konformizmu może być różny i socjalizacja nie może zapobiec rozwijaniu się osobowości buntowniczych, odrzucających takie czy inne elementy danej kultury, obyczajów czy organizacji społeczeństwa

   Subkulturę tworzą grupy zawodowe, które wypracowały swoje, swoiste, zachodzące wyłącznie w ich obrębie, normy - np. lekarze, prawnicy, złodzieje, politycy, nauczyciele, uczniowie, studenci, fani danego gatunku muzycznego. Świadczy chociażby o tym specyficzny język, gwara środowiskowa. Subkultury tworzą nie tylko grupy zawodowe, ale także inne grupy społeczne, do których należą osoby niepełnosprawne - niewidzący, niesłyszący, przewlekle chorzy oraz z uszkodzonymi narządami ruchu, upośledzeni umysłowo czy ADHD-owcy, etc.

Zróżnicowanie zachowań kulturowych obserwowane jest tylko w momencie porównania przynajmniej dwóch środowisk społecznych/kulturowych. Może być obserwowane wewnątrz danego społeczeństwa, w formach tzw. subkultury (podkultury grupowe, środowiskowe, generacyjne, religijne, rasowe, etniczne, zawodowe) itp. Najlepiej można zobrazować to pytaniem: Czy eskimos z sześcioma psami jest bogaty czy biedny. Możemy dowiedzieć się jedynie kiedy mamy możliwosć porównania i skalowania określonych parametrów.

   Czasami subkultura jest tak różna, że określa się ją jako kontrkultura czyli przeciw-kultura. Przykładem kontrkultury była subkultura dzieci – kwiatów (hippies) w latach 60 – tych w Stanach Zjednoczonych.
Kontrkultura (z łac. contra = 'przeciw' + kultura) – określa względnie spójną grupę społeczną, która wyraża sprzeciw wobec zastanej kultury, próbując jednocześnie stworzyć nową kulturę, mającą zastąpić zanegowaną rzeczywistość kulturową. W ten sposób może dojść do stworzenia nowej kultury – alternatywnej. W innej definicji wielopoziomowa formacja ideologiczna, która obiera sobie za zadanie wyzwolenie człowieka z represyjnych sideł kultury, dążąca do totalnego wyzwolenia wewnętrznego i społecznego jednostki poprzez transgresyjne techniki społeczne i personalne, łączone często z okultyzmem, magią i środkami psychedelicznymi Charakterystycznym dla kontrkultury sposobem działania jest stosowanie "taktyki bycia niewidzialnym" i postulowanie istnienia "intuicyjnej sieci porozumienia”
Theodore Roszak
     Pierwszy znanym człowiek, który użył słowa "kontrkultura" był, Amerykanin, twórca ‘głębokiej ekologii’ (deep ecology), krytyk społeczny, znany także z działalności pisarskiej. W 1969 roku, u schyłku zrywu rewolucji społecznej w Stanach Zjednoczonych, opublikował on książkę: 'The Making of a CounterCulture', w której udowadniał, że kontrkultura jest formacją przeciwstawną kulturze Zachodu, wytworzoną w jej własnym obrębie, której uda się w niedalekim czasie zastąpić prymitywne, autorytarne systemy mentalności zbiorowej, wprowadzane do niej na siłę od około 2000 lat, łączone nie tylko przez niego z rozwojem religii chrześcijańskiej 
Zagadnienia konieczne na egzamin
kontrkultura, relatywizm kulturowy, kultura,, etnocentryzm, zwyczaj, obyczaj, grupa, instytucja, język, prawo, kultura, norma, wartość, społeczeństwo, subkultura, symbol, wartość,

Grupy społeczne

W języku potocznym terminem „grupa” posługujemy się często bardzo swobodnie, określając nim zbiór ludzi mających jakąś wspólną cechę bądź też przypadkowo znajdujących się w tym samym miejscu czy też  podejmujących jedną czynność w tym samym czasie, a nawet po prostu pewną liczbę ludzi. Mówimy na przykład, że dla grupy ludzi mających bardzo duże nogi nie ma w sklepach butów odpowiedniej wielkości. 
Pojęcie grupy definiowane jest różnie przez różnych autorów
T.M. Newcomb - „grupą nazywa zespół osób traktowany jako jedna całość”. Bardziej szczegółową definicję grupy podaje J. Szczepański. - „grupa społeczna jest to pewna liczba osób (najmniej trzy) powiązana systemem stosunków uregulowanych przez instytucję posiadająca pewne wspólne wartości i oddzielonych od innych zbiorowości wyraźną zasadą odrębności”. 
Szerszy zakres ma definicja A.P. Harea 
• Grupą nazywa on dwie lub więcej osób, między którymi istnieje bezpośrednia interakcja, mają one wspólne normy, wspólny cel i tworzą rozwiniętą strukturę grupową. Definicja ta obejmuje wszystkie rodzaje grup, jakie spotykamy w różnych układach społecznych. Podstawową grupą jest grupa rodzinna

• Ze względu na typ więzi społecznych wyróżnia się:
• - grupy pierwotne   
• - grupy wtórne

• W grupach pierwotnych istnieje ścisłe zespolenie jednostek poprzez stosunki osobiste i współpracę. Charles Cooley wskazał pięć cech grupy pierwotnej:
• względna trwałość
• bezpośrednie kontakty
• mała liczebność
• niewyspecjalizowany charakter kontaktów 
• względna zażyłość uczestników

• Cooley do grup pierwotnych zaliczył:
• rodzina-grupa oparta na stosunkach pokrewieństwa
• dziecięca grupa zabawowa – oparta na stosunkach przyjaźni
• społeczność lokalna – grupa oparta na stosunkach sąsiedzkich

Wg. Kosińskiego grupę określa pięć istotnych cech:
• Posiada ona najmniej trzech członków (zakłada się, że dopiero przy trzech osobach mogą występować struktury i stosunki społeczne).
• Cel grupy (wyznacza solidarność, więź).
• Wyrażna struktura wewnętrzna zbudowana jest z pozycji zajmowanych przez członków i związanych z nimi ról, stosunki władzy.
• Tożsamość, która wskazuje na jej odrębność.
• Ośrodki skupienia oraz symbole.

•  Rodzina jest jedną z najważniejszych grup pierwotnych, ma poczucie swej odrębności, ma własne zadania  i cele życiowe, układ stałych międzyosobniczych stosunków , określoną strukturę. Jest małą grupą społeczną, w której występują bezpośrednie  kontakty (face to face), stosunki pomiędzy jej członkami są bliskie, nasycone emocjami 
Grupy wtórne
     są zazwyczaj większe, a ich trwałość ma charakter okresowy. Powstają w określonym celu, związki między członkami nie są osobiste. Owe „wtórne związki” nie zespalają członków grupy tak silnie jak „związki pierwotne”. Grupy wtórne to zbiorowości dążące do wykonania specyficznego zadania i nie wywierającego trwałego wpływu na tworzące je jednostki. Ładunek emocjonalny członków grupy wtórnej jest ogólnie bardzo słaby, interakcje między nimi dotyczą w głównej mierze działań grupowych , a nie potrzeb, pragnień czy problemów poszczególnych członków. Członkowie grupy wtórnej nie przejawiają chęci pogłębienia wiedzy na swój temat

• Niektóre grupy wtórne np. pracownicze, które łączą swoich członków na dłużej, przejmują cechy grup pierwotnych. Członkowie takich grup mają bliższe kontakty osobiste, jadają wspólne posiłki np. lunch, organizują wspólne przedsięwzięcia nie związane z pracą np. zawody sportowe. Zasadniczą różnicą między grupami pierwotnymi a wtórnymi jest stopień zaangażowania emocjonalnego w grupie jako całości i wobec jej członków oraz utrzymywanie długotrwałych, głębokich związków między członkami. Niektóre grupy wtórne, mogą mieć nieliczny skład osobowy np. komitety organizacyjne, komitety rodzicielskie. 
Ze względu na liczebność członków wyróżniamy grupy:

• małe  
• duże
Ze względu na formalizację struktury  i stosunków społecznych w grupie jak również stosunków społecznych członków grupy z zewnętrznym środowiskiem, wyróżnić można:

•  grupy formalne
•  grupy nieformalne 
Rozróżnia się trzy rodzaje nieformalnych grup rówieśniczych:

•  dziecięce grupy zabawy
•  młodzieżowe tzw. „paczki”
•  grupy dewiacyjne np. gangi lub bandy 
Kolejnym rodzajem grup są grupy:

•  celowe
•  wspólnotowe

• Grupy celowe, zostały zorganizowane planowo dla realizacji pewnego celu lub grupy celów np. sportowe, partie polityczne. W grupach celowych dominuje więź rzeczowa, stosunki oparte są na stycznościach rzeczowych. Są one tworzone intencjonalnie. Mechanizm tworzenia się grup celowych to:
• potrzeby ludzkie i dążenie do ich zaspokojenia 
• przekształcenie potrzeb w interesy, które związane są z systemem wartości, są nadbudowane nad potrzebami
• dążenie do zaspokojenia interesów prowadzi do stawiania sobie celów. Cel jest konkretyzacją interesów.

•  Grupy wspólnotowe powstają ze względu na wspólne zadania, wspólne poglądy, wartości.
Występują także grupy odniesienia stanowiące dla jednostki model zachowań społecznie akceptowanych, dostarczający kryteriów oceny własnego działania oraz działań innych ludzi

• grupa odniesienia audytoryjnego „publiczność” , której oczyma jednostka postrzega sama siebie (mechanizm jaźni odzwierciedlonej). Ta grupa oddziałuje dzięki potrzebie konformizmu lub chęci wyróżnienia się z otaczającej grupy.
• grupa odniesienia normatywnego do której jednostka należy lub do której członkostwa zachęca. Jednostka identyfikuje się z grupą z obawy przed wykluczeniem albo nie przyjęciem do niej, postępuje zgodnie z uznawanymi w niej normami i wartościami. 
• grupa odniesienia porównawczego stanowi dla jednostki tło porównawcze z jej normami i wartościami  oraz z normami i wartościami własnymi  i innych ludzi. Oddziałuje przez poczucie upośledzenia lub wyższości, które jest rezultatem porównania.

 Cechy konstytuujące grupę społeczną:
• Składa się minimum z trzech osób, w niektórych przypadkach zakłada się, że do utworzenia grupy społeczne wystarcza dwie osoby, jednak dopiero przy trzech osobach może występować struktura społeczna i niektóre typy stosunków społecznych.
• Zachodzą w niej trwałe częste  i bezpośrednie interakcje nastawione na wspólne osiąganie wyznaczonego celu. Socjologami, którzy podkreślali tę cechę byli przede wszystkim G.Homans i R. Merton.

• Grupa społeczna charakteryzuje się trwałą strukturą społeczną. Każdy jej członek zajmuje określoną pozycję i między nim a innymi członkami występują więzi społeczne. Miejsce w strukturze jest powiązane z przestrzeganiem przez jednostkę przyjętych w grupie norm społecznych.  
• Grupę społeczną ująć można jako system statusów społecznych a także jej strukturę można ujmować jako powiązane ze sobą role społeczne  wynikające z pozycji społecznych odgrywających je członków.

• Członkowie należący do grup społecznych mają świadomość przynależności do grupy, istnienia mniej lub bardziej wyraźne kryteria wyodrębniające tę grupę z szerszego otoczenia. Aspekt świadomościowy podkreślany był przed wszystkim w socjologii humanistycznej, m.in. przez F. Znanieckiego 
W grupach może wystąpić takie zjawisko jak jej dezorganizacja.
• Dezorganizacja jest to zespół procesów, składających się z wielkości zjawisk społecznych i zachowań anormalnych, których występowanie i intensywność zagraża kontynuacji procesów życiowych grupy. Przyczyną może być: dezorganizacja instytucji, osłabienie kontroli społecznej, chwiejność kryteriów i ocen moralnych oraz dopuszczenie wzorów zachowań, które w grupie podlegały represji. Przeciwdziałaniem może być: reforma (reorganizacja oraz przebudowa społeczna).
Podział ze względu na sposób uzyskiwania członkostwa

• Grupy ekskluzywne - (zamknięte), stosują ściśle określone kryteria dotyczące przyjęcia, np. urodzenie, status majątkowy (np. kluby biznesmenów, związki rodzin arystokratycznych).
•   Grupy inkluzywne - (otwarte), są dostępne dla wszystkich chętnych i zainteresowanych (np. koła sportowe).
•   Grupy ograniczone - stosują różne kryteria przyjmowania członków, np. wykonywany zawód, wiek, jednak nie tak rygorystycznie jak grupy ekskluzywne (np. kluby emerytów, kluby lekarzy).
Reasumując, grupą nazywamy zbiorowość, która :

• wyznacza zazwyczaj, choć w różnym stopniu cechy i funkcje jej członków.
• ma określone ośrodki skupienia, na które składają się wartości materialne i niematerialne łączące jej członków oraz zabezpieczające tej zbiorowości trwanie i działanie
• ma określone działania, zadania oraz system kontroli i organizacji wewnętrznej. Poszczególne rodzaje grup mogą charakteryzować się dodatkowymi, im tylko właściwymi cechami. Pewne grupy mogą należeć jednocześnie do kilku rodzajów grup np. rodzina – jest to grupa, która jest grupa małą i jednocześnie grupą pierwotną.
•  
Glosariusz 
• Grupa (z cała zawartością terminów)