

Przemoc, leczenie i

resocjalizacja osób

stosujących przemoc

w rodzinie.

„Świadomość, że pomysłowość, ludzka w zakresie krzywdzenia drugiego

człowieka wydaje się nie mieć granic, budzi smutną refleksję. Rozciąga się

od „niewinnej” kpiny po wyrafinowane niszczenie

poczucia własnej wartości, od „nieszkodliwego” poszturchiwania po

bestialskie morderstwo, od zapomnienia po świadome uniemożliwienie

zaspokojenie podstawowych życiowych potrzeb”.

Irena Pospiszyl



Przemocą nazywamy każdy akt godzący w osobistą wolność jednostki, a

także zmuszanie jej do zachowań niezgodnych z jej własną wolą*. W

związku z tym przemoc domowa to działanie lub zaniechanie dokonywane

w ramach rodziny przez jednego z jej członków przeciwko pozostałym; z

wykorzystaniem istniejącej lub stworzonej przez okoliczności przewagi sił

lub władzy; godzące w ich prawa lub dobra osobiste, a w szczególności w

ich życie lub zdrowie (fizyczne czy psychiczne); powodujące u nich szkody

lub cierpienie. W przemocy domowej najbardziej istotna jest demonstracja

i wykorzystanie siły lub władzy w sposób, który jest krzywdzący dla

innych członków rodziny**.

*Pospiszyl I., Przemoc w rodzinie, Warszawa 1994, s. 10.
** Mellibruda J., Polska przemoc domowa - problemy, wyzwania i poszukiwanie rozwiązań,
„Niebieska Linia” 2005, nr 6, s. 3-6.

Przemoc domowa – ustalenia definicyjne



Definicje c.d.

Na przemoc w rodzinie można spojrzeć z perspektywy

prawnej, moralnej, psychologicznej i społecznej. Z punktu widzenia

prawa przemoc w rodzinie to przestępstwo, którego odmiany

określone są w różnych kodeksach i odpowiednio karane.

Najczęściej stosowany artykuł 207 Kodeksu Karnego dotyczy

znęcania się fizycznego lub moralnego nad członkiem rodziny i

przewiduje karę pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.

Perspektywa moralna pokazuje, że dokonywanie przemocy

to krzywdzenie słabszego i jest złem moralnym. Sprawca

powinien podlegać sankcjom własnego sumienia i potępieniu ze

strony innych ludzi, a na świadkach tej przemocy ciąży moralny

obowiązek pomocy ofierze.



Definicje – c.d.

Według Pełnomocnika Rządu ds. Równego Statusu Kobiet

i Mężczyzn przemoc wobec kobiet jest „przejawem

historycznej nierówności sił w stosunkach pomiędzy kobietami

a mężczyznami, która doprowadziła do zdominowania i

dyskryminacji kobiet przez mężczyzn oraz stanowi barierę dla

pełnego awansu kobiet”*.

*

Pełnomocnik Rządu RP ds. Równego Statusu Kobiet i Mężczyzn; Krajowy

Program Działań na Rzecz Kobiet (II etap – lata 2003 – 2005),

Warszawa 2003, s. 47.



Definicje – c.d.

Przemoc w rodzinie zgodnie z Ustawą o przeciwdziałaniu

przemocy w rodzinie to „jednorazowe lub powtarzające się

umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra

osobiste osób, w szczególności narażające te

osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające

ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w

tym seksualną, powodujące szkody na zdrowiu fizycznym lub

psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne

u osób dotkniętych przemocą” *.

*

Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z

2005 r., nr 180, poz. 1493 z późn. zm.).

Określenia takie jak przemoc w rodzinie, nadużycia w małżeństwie,

maltretowanie kobiet, przemoc w domu, opisują wszelkie sytuacje, w

których kobieta jest maltretowana przez mężczyznę, z którym żyje lub

żyła. Przemoc domowa jest to taki „model” życia, w którym jeden z

domowników zachowuje się agresywnie i dopuszcza się

nadużyć emocjonalnych, by uzyskać kontrolę i dominację nad

pozostałymi członkami rodziny. Takie zachowanie pozwala mężczyźnie

całkowicie kontrolować kobietę. Jej reakcją jest zazwyczaj poddanie

się jego dominacji w celu przetrwania. Taka sytuacja musi jednak

rodzić niechęć, poczucie zranienia, gniewu, bólu fizycznego i

emocjonalnego, poczucie niskiej wartości i zrujnowanego życia.

Dopuszczając się przemocy, człowiek utrzymuje „władzę” w rodzinie i

związku. Związki oparte na przemocy i nadmiernej kontroli rodzą lęk. Im

bardziej lęk narasta, tym trudniej o dokonywanie racjonalnych wyborów.

Kiedy dochodzi do punktu krytycznego znika zaufanie, emocje wymykają

się spod kontroli, rodzi się poczucie klęski. Niezdolność do powstrzymania

przemocy i wyzwolenia się z trudnej sytuacji może być obezwładniająca *.

* Ackerman R.J., Pickering S.E., Zanim będzie za późno. Przemoc i kontrola w rodzinie,

Gdańsk 2004, s. 11 i nast.



Formy i przejawy przemocy domowej

Zjawisko przemocy w rodzinie dzieli się na dwie kategorie,

na przemoc gorącą i chłodną. Przemoc gorąca to gwałtowny wybuch

tłumionych uczuć złości, frustracji, wściekłości, powodujący agresywne

zachowania. Często przyczyny tych trudnych uczuć tkwią gdzie indziej, np.

powodują je konflikty poza domem. U podstaw przemocy gorącej leży furia czyli

wybuch skumulowanych i niemożliwych do powstrzymania uczuć złości

lub wściekłości, uczucia te mogą być wynikiem jakichś

niespełnionych pragnień, dążeń i oczekiwań, pojawia się wówczas frustracja,

która wywołuje stres i agresję, niemożliwą do powstrzymania, która kierowana

jest przeciwko członkowi rodziny.

Najczęściej furia rozładowywana jest w aktach

bezpośredniej agresji fizycznej i psychicznej, towarzyszy jej pragnienie wywołania

cierpienia i spowodowania jakichś szkód.



Sprawca jest przekonany o niezdolności ofiary do obrony i o poczuciu własnej

bezkarności, a także o przewadze fizycznej, jaką posiada sprawca. Uznaje on wówczas,

że „może sobie na wszystko pozwolić”*.

Przemoc chłodna natomiast nie przejawia się występowaniem tak

gwałtownych emocji i agresywnych zachowań. Wydaje się, że sprawca jest

spokojniejszy bądź bardziej się kontroluje. Człowiek stosujący chłodną przemoc realizuje

scenariusz przemocy czyli zapisany i utrwalony wzór postępowania, którego wcześniej

się nauczył, często „na własnej skórze”. Sprawca jest przekonany o słuszności swoich

czynów, zawsze znajdzie dla nich usprawiedliwienie: „gdybym ich nie bił, to nie

wyrosłyby na porządnych ludzi”, albo: „to dla jej dobra, bo inaczej całkowicie się

zmarnuje”itp.**.

*Mellibruda J., Durda R., Sasal H. D., Przemoc domowa, [w:] O przemocy domowej. Poradnik dla lekarza pediatry, Warszawa 1998, s.

9-10.

** Jaszczak – Kuźmińska D., Michalska K., Przemoc w rodzinie wobec osób starszych i niepełnosprawnych. Poradnik dla pracowników

pierwszego kontaktu, Warszawa 2010, s. 14.

Formy i przejawy przemocy domowej –

c.d.



Wśród form i przejawów przemocy wyróżniamy:



przemoc fizyczną,



przemoc psychiczną,



przemoc seksualną,



przemoc ekonomiczną,



zaniedbania.

Formy i przejawy przemocy domowej –

c.d.



Przemoc fizyczna to wszelkiego rodzaju działania bezpośrednie

z użyciem siły, których rezultatem jest nieprzypadkowe zranienie,

np. popychanie, obezwładnianie, policzkowanie, szczypanie,

kopanie, duszenie, bicie otwartą ręką, pięścią lub przedmiotami, przypalanie

papierosem, uderzanie o ścianę, szarpanie, oblewanie wrzątkiem

lub substancjami żrącymi, użycie noża lub broni, zmuszanie do

ciężkiej pracy fizycznej, porzucanie w niebezpiecznej okolicy, nieudzielanie

koniecznej pomocy, nieostrożne pirackie prowadzenie samochodu itp. Do

przemocy fizycznej zaliczyć również należy wszelkiego rodzaju zakazy czy

nakazy, na przykład zakaz mówienia w określonym czasie,

chodzenia, załatwiania potrzeb fizjologicznych, areszt domowy, itp.

Przemoc fizyczna



Zasadniczym celem przemocy fizycznej jest więc zadanie

bólu i cierpienia fizycznego, nierzadko zadawanie bólu

powoduje obrażenia na ciele ofiary, często są to

liczne i rozległe obrażenia. Przemoc, jeśli jest

ukrywana, może trwać latami, ponieważ sprawca uważa, że jest

bezkarny, a ofiara nie będzie zdolna do jakiejkolwiek obrony.

Przemoc fizyczna – c.d.



Do przemocy psychicznej zalicza się: wyśmiewanie ofiary, jej

poglądów, wyglądu, religii, pochodzenia, narzucanie własnych poglądów,

karanie przez odmowę uczuć, zainteresowania, szacunku, ignorowanie,

stała krytyka, izolacja społeczna (kontrolowanie i ograniczanie kontaktów z

innymi osobami), wmawianie choroby psychicznej, domaganie się

posłuszeństwa, ograniczanie snu i pożywienia, degradacja werbalna

(wyzywanie, poniżanie, upokarzanie, zawstydzanie), opluwanie, stosowanie

gróźb,

oskarżanie,

szantażowanie,

poniżanie,

wmawianie

zdrady,

wmawianie ofierze złych zamiarów, obrażanie rodziny i przyjaciół partnerki,

manipulowanie przy pomocy kłamstw i sprzecznych informacji...itp.

Przemoc psychiczna często towarzyszy przemocy fizycznej, jednak może

ona (psychiczna) występować bez udziału przemocy fizycznej.

Przemoc psychiczna



Termin „przemoc psychiczna” oznacza sytuację sprawowania przez

sprawcę psychologicznej kontroli nad ofiarą, wskazuje, że krzywdzenie

ofiary może się dokonywać przy pomocy oddziaływań psychologicznych

oraz zwraca naszą uwagę na uszkodzenia psychiki spowodowane przez

przemoc. Sprawcy przemocy w rodzinie często starają się doprowadzić do

izolacji społecznej ofiary. Kontrolują i ograniczają jej kontakty z innymi

członkami rodziny, koleżankami i sąsiadami. Zachowują się obraźliwie

wobec jej znajomych lub robią awantury w ich

obecności, co powoduje, że kobieta wstydzi się z nimi kontaktować.

Zakazują jej opowiadać o tym, co dzieje się w domu, a gdy

to uczyni zostaje ukarana.

Przemoc psychiczna – c. d.



W ten sposób pogłębia się bezsilność ofiary, a zwiększa się władza

sprawcy, ponieważ kobieta z reguły ukrywa przed otoczeniem swoje

cierpienie, izoluje się od otoczenia, z czasem zaczyna myśleć, że

może czymś sobie zasłużyła na takie traktowanie.

Zaczyna przypuszczać, że nie może być atrakcyjna dla

nikogo i że sprawca jest jedyną osobą, która okazuje jej jakiekolwiek

zainteresowanie, ofiara zaczyna również myśleć, że utrzymanie

związku ze sprawcą jest jedyną szansą, by nie zostać

samotną. Tak bardzo pragnie jakiejkolwiek aprobaty, że gdy zdarzy

się chwila, w której prześladowca ją pochwali lub się

do niej uśmiechnie, przyjmuje to z wdzięcznością.

Przemoc psychiczna – c. d.



Do objawów przemocy seksualnej zalicza się: gwałt,

przedmiotowe traktowanie drugiej osoby w celu zaspokojenia

własnych potrzeb seksualnych, zmuszanie do nieakceptowanych

przez drugą osobę praktyk i zachowań seksualnych, sadystyczne

formy współżycia seksualnego, demonstrowanie zazdrości, krytyka

zachowań seksualnych drugiej osoby, zawstydzające komentarze,

dowcipy z seksualnym podtekstem, niechciany dotyk, ignorowanie

potrzeb seksualnych, odmawianie współżycia seksualnego jako forma

kary, zmuszanie do oglądania pornografii, wymaganie od partnerki

monogamii, podczas gdy sprawca utrzymuje kontakty seksualne z

innymi partnerkami, zmuszanie do prostytucji, zmuszanie do seksu z

innymi albo zmuszanie do seksu w obecności innych osób, itp.

Przemoc seksualna



Przemoc seksualna to aktywność, w którą ofiara wciągana jest

przez sprawcę wbrew swojej woli. Aktywność ta to zachowania,

słowa, emocje, poprzez które sprawca narusza niepodważalne normy

życia rodzinnego i społecznego. Służy ona zaspokojeniu potrzeb

sprawcy, dotyczących głównie poczucia mocy, władzy, wartości, a

także przyjemności seksualnej. Wówczas sprawca traktuje ofiarę jak

przedmiot, na którym się wyładowuje.

Przemoc seksualna - c. d.



Do przemocy ekonomicznej zaliczamy: uniemożliwianie

lub ograniczanie dysponowania środkami pieniężnymi, odbieranie

zarobionych pieniędzy, uniemożliwianie podjęcia pracy zarobkowej,

niezaspokajanie podstawowych potrzeb materialnych rodziny, niszczenie

przedmiotów, włamanie do zamkniętego osobistego pomieszczenia,

używanie rzeczy bez pozwolenia, przeglądanie dokumentów, korespondencji

(listy, e-maile), dysponowanie czyjąś własnością, zaciąganie

pożyczek „na wspólne konto”, sprzedawanie osobistych lub wspólnych

rzeczy bez uzgodnienia, zmuszanie do spłacania długów, itp.

Przemoc ekonomiczna



Przemoc będąca formą zaniedbywania stosowana jest najczęściej przez

osoby dorosłe wobec dzieci. Jest to niezaspokajanie podstawowych potrzeb

emocjonalnych i fizycznych dziecka.

O zaniedbaniu można mówić w przypadku odrzucenia emocjonalnego

dziecka, braku zainteresowania jego rozwojem, sytuacją życiową,

problemami, a także stanem zdrowia i higieną. Zaniedbanie to także

niezaspokajanie potrzeb, związanych z odżywianiem, z ubiorem,

schronieniem, kształceniem, jak też z psychiką dziecka. Do tego dołączyć

należy pozostawianie dziecka samemu sobie, porzucenie go, a także brak

całkowitego zainteresowania jednym dzieckiem, przy dużej troskliwości

o drugie.

Zaniedbywania



Zaniedbanie może dotyczyć zarówno działań nieświadomych

jak i świadomej niemożności działania, może wynikać np. z niekompetencji,

jak i po prostu z braku zainteresowania. Zaniedbaniem może być

zarówno niepodanie choremu dziecku potrzebnego leku, jak i podanie leku

niewłaściwego, niepójście z nim do lekarza, bo „samo przejdzie”, jak i

nieskorzystanie z pomocy lekarza z braku pieniędzy. Trudno jest określić

prawdziwe rozmiary zaniedbywania dzieci. Istnieje wiele typologii zaniedbania.

Jeden z najczęściej stosowanych podziałów przyjmuje jako kryterium efekt

zachowania. Najczęściej wymienia się: zaniedbanie fizyczne,

zaniedbanie

emocjonalne lub psychiczne,

zaniedbanie edukacyjne, zaniedbanie materialne

oraz zaniedbanie wychowawcze.

Zaniedbanie – c. d.



Przyczyny przemocy bywają różne. Może być to np. reakcja

na problemy dnia codziennego, zmagania wewnętrzne

człowieka, zachowania innych osób. Przyczyną może być również

nadużywanie alkoholu, narkotyków, kiedy to człowiek przestaje

panować nad swoimi reakcjami. Innym czynnikiem mogą być

negatywne wzorce przekazywane i kształtowane przez media,

które szczególny podatny grunt znajduje wśród młodzieży. W

wielu przypadkach jednak przemoc jest rezultatem zachowań

wyniesionych z domu.

Przyczyny przemocy domowej



Przemoc może wynikać zarówno z utraty kontroli nad agresywnym

zachowaniem sprawcy, jak i z kompulsywnej potrzeby kontroli, z poczucia

bezradności i siły, może być zachowaniem planowanym lub impulsywnym,

a także może być efektem ignorancji sprawcy.

Ostatecznie o przemocy rozstrzygają trzy podstawowe warunki:

a) po pierwsze sprawca może sobie na nią pozwolić, bo czuje się

bezkarny;

b) po drugie zachowanie to narusza dobro i prawa ofiary;

c) po trzecie przemoc realizuje potrzeby sprawcy, a nie ofiary.

Przyczyny przemocy domowej – c. d.



K. Browne i M. Herbert uważają, że przy

wyjaśnianiu przyczyn przemocy w rodzinie należy

skorzystać z kilku modeli teoretycznych. Autorzy

ci dzielą modele te na takie, które wyjaśniają

przyczyny przemocy na gruncie socjologii, i

te, które opierają się na psychologii*.

* Browne K., Herbert M., Zapobieganie przemocy w rodzinie, Warszawa 1999, s. 39-41 .

Przyczyny przemocy domowej – c. d.



Przyczyny socjologiczne łączą przemoc ze społecznym

stresem, który oddziałuje na rodzinę, za powstawanie tego stresu

odpowiedzialne jest społeczeństwo, w którym żyjemy.

Społeczeństwo to powoduje stany frustracji, które mogą prowadzić

do stosowania przemocy, owe stany wynikają np. z niskich zarobków,

bezrobocia,

złych

warunków

mieszkaniowych,

zatłoczonych

mieszkań, izolacji, trudnych warunków pracy.

Według teorii zasobów Goode'a rodzina, aby utrzymać porządek, w

pewnym stopniu opiera się na stosowaniu siły i sankcji. Im więcej

sytuacji (zasobów) dana jednostka może kontrolować, tym rzadziej

otwarcie stosuje siłę. Goode uważa, że rodziny pochodzące z klas

średnich mogą dysponować większymi zasobami (wynika to z ich

prestiżu i sytuacji ekonomicznej), dlatego rzadziej będą odwoływać

się do przemocy i gróźb.

Przyczyny socjologiczne



Straus i Giles-Sims wyjaśniają występowanie przemocy domowej w ogólnym ujęciu

systemowym, posługując się terminami „dewiacyjnej struktury rodziny”, twierdzą

przez to, że poziom przemocy zwiększa się wtedy, gdy żona dominuje

w procesie podejmowania decyzji, w szczególności w sytuacjach, gdy mężczyzna

posiada niską samoocenę i negatywnie postrzega samego siebie.

Innym podejściem w ujęciu socjologicznym jako przyczyny powstawania przemocy

jest model kulturowy. Podejście to wyjaśnia przemoc na gruncie relacji

sił w społeczeństwie. Rozważając przyczyny kulturowe stosowania przemocy

w rodzinie, uwaga nasza skupia się przede wszystkim wokół problemu

dominacji jednej płci. Prawdopodobnie najbardziej znaczącym faktem w przypadku

bicia żony jest układ ról w rodzinie, wyznaczony przez płeć. Jest to kwestia norm

obyczajowych, które pozwalają mężowi na znęcanie się nad żoną, niekiedy też wręcz

zachęcają go do stosowania przemocy.

Przyczyny socjologiczne – c. d.



Według I. Pospiszyl najprostszym, a zarazem najpewniejszym źródłem dominacji

jest przewaga fizyczna mężczyzn, co jednak nie zawsze znajduje odzwierciedlenie w

różnych przecież sytuacjach konfliktowych, ponieważ udział kobiet w przemocy w

rodzinie jest porównywalny z udziałem mężczyzn, ostatecznie jednak to kobieta

ponosi większe szkody, wynikające z przemocy, ze względu na

przewagę sił. Do tego dochodzi jeszcze dyskryminacja zawodowa kobiet, które

zarabiają na ogół mniej niż mężczyźni, a to czyni je jeszcze bardziej zależnymi

od mężczyzn. Oczywiście bywa, że kobieta wcale nie zarabia mniej od

swojego męża, czasem zdarza się tak, że ma lepiej płatną pracę, ale model rodziny w

obecnej kulturze kreuje jej rolę tak, że nie może ona opuścić rodziny bez społecznego

potępienia. Wszystko to sprawia, że pomimo narastających nieporozumień czy

doświadczanej przemocy kobieta ciągle tkwi w takim nieudanym związku.

Przyczyny socjologiczne – c. d.



Spośród psychologicznych przyczyn przemocy skoncentrować

należy się głównie na cechach indywidualnych, które prowadzą do

agresywnego zachowania. Istnieją również modele oparte na

interakcjach. Wśród przyczyn psychologicznych wymienić należy:



Koncepcje psychobiologiczne,



Koncepcje psychodynamiczne,



Teoria społecznego uczenia się,



Modele oparte na interakcjach.

Przyczyny psychologiczne



Koncepcje psychobiologiczne – koncentrują się na wrodzonych

cechach osobowości, mają one często charakter psychopatologiczny.

Stosuje się tutaj skale do pomiaru wrogości, agresywności,

temperamentu i ujawniania gniewu, a także analizowanie

zmiennych biologicznych, które są podstawą tendencji do agresywnego

zachowania. Korzenie czynionego zła mogą sięgać trudnego dzieciństwa,

przebytych chorób, odniesionych urazów, być skutkiem uzależnień lub

zaburzeń. Wiele badań poświęcono określeniu czynników odróżniających

agresorów i ofiary od tej części populacji, w której przemoc nie występuje.

Przyczyny psychologiczne – c. d.



Koncepcje psychodynamiczne – to również wskaźnik pomiaru

odchyleń od normy u sprawcy. Podkreślają one występowanie

wewnętrznych, psychologicznych konfliktów i

dysfunkcji u dorosłych sprawców przemocy.

Teoria społecznego uczenia się – łączy koncepcje behawioralne i

psychodynamiczne, wskazuje na zmiany w

zachowaniu jednostki w rezultacie uczenia się, zgodnie z tą teorią

znaczna część uczenia się zachodzi poprzez obserwowanie innych

ludzi i zapamiętywanie ich zachowania. Ten sposób uczenia się

można nazwać modelowaniem lub naśladowaniem.

Przyczyny psychologiczne – c. d.



Modele oparte na interakcjach – w ramach tego podejścia

rozpatrywane są jednocześnie zarówno społeczne relacje

pomiędzy ludźmi, jak i środowisko, w którym one zachodzą.

Różne są przyczyny przemocy w rodzinie, ponieważ powodują

ją różnorakie czynniki. Stąd nasuwa się wniosek, że

przemocy nie można wyjaśnić za pomocą jednego czynnika, jest

ona bowiem zjawiskiem wieloaspektowym.

Przyczyny psychologiczne – c. d.



Objawy przemocy domowej dzielą się na dwie grupy: fizyczne i

psychiczne.

Objawy fizyczne to. m.in.: zgon jako rezultat pobicia, poważne

uszkodzenia ciała, kalectwo, złamania, krwawe wylewy, wybite

zęby, wyrwane włosy, ślady uderzeń, oparzeń, szczypania,

ślady ugryzień, duszenia, wiązania, obrażenia narządów

wewnętrznych; organiczne uszkodzenia mózgu, zaburzenia

gastryczne, choroby psychosomatyczne, potliwość, drżenie,

biegunka, uporczywe bóle i zawroty głowy

; itp.

Objawy i skutki przemocy domowej



Objawy psychiczne: trudności w kontrolowaniu emocji, zaburzenia

w koncentracji uwagi, obniżona samoocena,

nieakceptowanie siebie, poczucie bezsensu, bezradności, depresja,

nieufność, lęk, różnego rodzaju fobie, poczucie winy i krzywdy, nerwice,

zachowania

agresywne,

autodestrukcyjne

(myśli

samobójcze,

samobójstwa), izolacja, perfekcjonizm, alienacja, zaburzenia koncentracji

uwagi, pamięci, całkowita uległość i

podporządkowanie się, gwałtowny unik (kulenie się), w odpowiedzi

na próbę dotknięcia, uzależnienia – alkoholizm, narkomania i in.

Objawy i skutki przemocy domowej – c. d.



Skala zjawiska w Polsce i na świecie

Przestępstwa przeciwko rodzinie należą do najczęściej

popełnianych, a równocześnie stosunkowo trudno wykrywanych i

rzadko ujawnianych. Ofiarami przemocy w rodzinie pozostają

przede wszystkim dzieci oraz kobiety, ze względu na przewagę

męskiej siły fizycznej. Mężczyźni natomiast o wiele rzadziej

występują w roli ofiary. Przestępstwa przeciw rodzinie zajmują

trzecie miejsce w ogólnej światowej skali przestępczości. Przemoc

rodzinna występuje najczęściej w dużych aglomeracjach miejskich,

a znaczącą rolę w nasileniu zjawiska odgrywa uzależnienie od

alkoholu. Przemoc stosowana wobec żony występuje częściej niż

wobec dziecka. W słynącej z równouprawnienia Szwecji

co dwadzieścia minut mężczyzna bije „swoją” kobietę.



Według badań przeprowadzonych przez OBOP w 1996 roku

w Polsce 18% kobiet, pozostających w związkach małżeńskich przyznało,

że doznały przemocy fizycznej ze strony swoich mężów. I tu okazuje

się, że wbrew powszechnemu przekonaniu sprawcami większości

zabójstw, zgwałceń i ciężkich uszkodzeń ciała nie są kryjący się w ciemnych

zaułkach bandyci, lecz członkowie najbliższej rodziny – 87% aktów przemocy,

jakiej doświadczają kobiety stanowi przemoc popełniana przez mężów i

partnerów. Fizyczna agresja ze strony mężczyzn jest częściej przyczyną

zranień i innych uszkodzeń ciała kobiet niż wypadki samochodowe, napady i

zgwałcenia ze strony obcych napastników razem wzięte*.

* Źródło: http://uciekamdoprzodu.blogspot.com/p/swiat-dla-kobiety.html

Skala zjawiska w Polsce i na świecie – c.d.



Wśród 1.051 przypadków przemocy domowej zarejestrowanych

przez policję, bicie żony stanowiło 76,8%, bicie dziecka – 10,5%, a

bicie męża – 1,2%. Podczas gdy 97,4% stosujących przemoc

członków rodziny stanowili mężczyźni, to 94,4% ofiar to kobiety .

Powyższe statystyki są zatrważające, wychodzi na to, że

współczesnym światem rządzi przemoc, i to taka ze strony najbliższej

osoby. Co za tym idzie, bardziej niż potencjalnego bandyty, czającego

się w ciemnym rogu, kobiety powinny się bać własnego męża,

siedzącego przed wspólnym telewizorem, na wspólnej kanapie.

Skala zjawiska w Polsce i na świecie – c.d.

We wrześniu 2007 roku TNS OBOP przeprowadził na zlecenie

Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej badanie, dotyczące przemocy

w rodzinie. Jego celem było rozpoznanie postaw

Polaków wobec problemu przemocy w rodzinie, pośrednich lub

bezpośrednich kontaktów z sytuacjami przemocy w rodzinie,

okoliczności temu towarzyszących oraz identyfikacja ofiar oraz

sprawców, także w rozróżnieniu na różne formy przemocy. Badanie

zostało przeprowadzone na ogólnopolskiej, losowej, reprezentatywnej

próbie Polaków w wieku 18 i więcej lat. Zrealizowano 3000 wywiadów

za pośrednictwem wywiadów telefonicznych.

Uzyskane w badaniu wyniki pozwoliły na oszacowanie liczby ofiar

oraz sprawców przemocy, ich charakterystykę,

zmierzenie częstotliwości występowania przemocy oraz oszacowanie

okresu, kiedy podobna sytuacja miała miejsce ostatnio. Ponadto,

celem badania była kwestia przemocy dokonywanej pod wpływem

alkoholu.





Wciąż panuje w społeczeństwie przekonanie, że ofiary przemocy akceptują

swoją sytuację (49%), co może wpływać na obojętność wobec przypadków

przemocy w rodzinie obserwowanych w otoczeniu.



Częste jest zrzucanie na ofiary odpowiedzialności za doświadczaną przemoc

– co czwarty respondent sądzi, że sprawca zaprzestanie przemocy,

gdy nie będzie prowokowany (24%), tyle samo uważa, że strach przed

poruszaniem pewnych problemów w rozmowie z mężem jest problemem żony.



Wciąż znaczna część społeczeństwa uważa za normalne podczas kłótni w

rodzinie obrażanie i wyzwiska (24%) oraz szarpanie i popychanie (18%).

Powodem do niepokoju mogą być dopiero siniaki i rany na ciele

ofiary (16%), a więc przemoc kojarzy się przede wszystkim z przemocą fizyczną.

Najważniejsze wyniki i wnioski

z przeprowadzonego

badania.





Co trzeci Polak (34%) wydzielanie pieniędzy i kontrolowanie

wydatków współmałżonka uważa za przejaw gospodarności.



Mężczyźni częściej od kobiet zgadzają się z obiegowymi opiniami,

dotyczącymi

przemocy

seksualnej,

co

znajduje

swoje

odzwierciedlenie

w

wynikach

dotyczących

częstszego

występowania tego rodzaju zachowań wśród mężczyzn.



Z uzyskanych odpowiedzi wynika, że problem przemocy

w rodzinie jest zjawiskiem, które dotyczy średnio połowy

rodzin

.

Najważniejsze wyniki i wnioski

z przeprowadzonego

badania – c. d.





Znaczny odsetek, bo prawie dwie trzecie (64%) Polaków zna w swoim

otoczeniu, sąsiedztwie takie rodziny, o których słyszeli lub wiedzą,

że dochodzi w nich do różnych form przemocy.



Wśród znanych sobie rodzin najczęściej badani dostrzegają występowanie

przemocy psychicznej (52%) oraz fizycznej (44%), ekonomicznej (26%),

a także seksualnej (9%).



Kiedykolwiek jakiejkolwiek formy przemocy od członka rodziny

doświadczył więcej niż co trzeci Polak (36%). Większość z tych osób było

ofiarami przemocy co najwyżej kilkukrotnie i wcześniej niż przed

12 miesiącami. Osób wielokrotnie krzywdzonych przez członków

rodziny jest 11%. Deklarowane zarówno przez sprawców, jak i przez ofiary

przypadki przemocy w większości dotyczą zdarzeń sprzed 5 lub więcej lat.

Najważniejsze wyniki i wnioski

z przeprowadzonego

badania – c. d.





Najbardziej rozpowszechnioną formą przemocy jest przemoc

psychiczna (31%). Rzadziej badani doświadczali przemocy

fizycznej (17%), ekonomicznej (8%) oraz seksualnej (3%).



Ogólnie ponad dwie piąte (42%) Polaków zamieszkuje lub

zamieszkiwało w gospodarstwie domowym, w którym dochodziło

do przemocy (byli ofiarą przemocy, jej sprawcą lub świadkiem

stosowania jej wobec innego członka rodziny).



Do bycia ofiarami przemocy najczęściej przyznają się kobiety

(39%), mieszkańcy miast powyżej 500 tyś. mieszkańców (42%).

Najważniejsze wyniki i wnioski

z przeprowadzonego

badania – c. d.





Doświadczanie przemocy w rodzinie wpływa na jej stosowanie wobec członków

rodziny (13% Polaków to jednocześnie ofiary i sprawcy przemocy).



Spożywanie alkoholu ma duży wpływ na występowanie przemocy

w rodzinach. Okazuje się, że 46% ofiar stwierdziło, że przynajmniej raz sprawca

był w momencie zdarzenia pod wpływem alkoholu.



Przemoc wobec dzieci jest zjawiskiem występującym stosunkowo często.

14% respondentów żyje w gospodarstwie, w którym ofiarą przemocy było

dziecko. Dzieci najczęściej padały ofiarą przemocy psychicznej (10% badanych

deklarowało, że zamieszkiwanym gospodarstwie domowym ofiara przemocy

emocjonalnej była osobą małoletnią) i fizycznej (7%), rzadziej ekonomicznej

(3%) i seksualnej (mniej niż co setny)*.

*Źródło: http://www.niebieskalinia.pl/spaw/docs/wyniki_badan_20071113_obop.pdf

Najważniejsze wyniki i wnioski

z przeprowadzonego

badania – c. d.



Reakcja na stosowanie przemocy w rodzinie powinna

być dwutorowa i adekwatna do problemu, zatwardziałości

i świadomości jej sprawcy. Za popełnienie

przestępstwa powinna być nałożona na sprawcę przemocy w rodzinie

odpowiednia kara. Oddziaływania interwencyjne i

prawne wobec sprawcy przemocy w rodzinie powinny być

uruchomione stosunkowo szybko i sprawnie zarówno ze względu na

zapewnienie bezpieczeństwa osób poszkodowanych, jak i ze względu

na skuteczność oddziaływania wobec sprawcy.

Leczenie i resocjalizacja osób stosujących

przemoc w rodzinie



W celu umożliwienia sprawcy przemocy w rodzinie poprawy

zachowania, jednocześnie obok oddziaływań karnych wobec sprawcy

przemocy w rodzinie niezbędne jest zastosowanie

oddziaływań specjalistycznych i programów

oddziaływań korekcyjnoedukacyjnych. Szybka i zdecydowana reakcja

na przemoc w rodzinie jest niezbędna. Powinna być połączona

z przedstawieniem sprawcy przemocy w rodzinie konsekwencji

i alternatywy. Nieuchronność kary powinna przyczyniać się do zmiany

zachowań sprawcy przemocy w rodzinie. Zagrożenie nałożenia kary lub

zagrożenie jej wykonania są odpowiednim środkiem

oddziaływania na sprawców przemocy w rodzinie – poprzez możliwość

uruchomienia sankcji w sytuacji braku poprawy.

Leczenie i resocjalizacja osób stosujących

przemoc w rodzinie – c. d.



Kara dla sprawcy przemocy w rodzinie powinna umożliwiać

mu zmianę postępowania (przeciwdziałać recydywie). W

trakcie oddziaływań interwencyjnych i prawnych wobec sprawców

przemocy w rodzinie należy także dbać o bezpieczeństwo i pomoc dla

ofiar przemocy w rodzinie. Programy oddziaływań korekcyjno-

edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie to zajęcia

edukacyjne, mające ukazać uczestnikom alternatywne sposoby

myślenia i zachowania oraz umożliwić im korektę zachowania poprzez

nabycie umiejętności i technik radzenia sobie z emocjami i agresją,

konstruktywnego rozwiązywania konfliktów i komunikacji.

Leczenie i resocjalizacja osób stosujących

przemoc w rodzinie – c. d.



1. Pospiszyl I., Przemoc w rodzinie, Warszawa 1994.

2. Mellibruda J., Polska przemoc domowa - problemy, wyzwania i poszukiwanie rozwiązań, „Niebieska Linia” 2005,

nr 6.

3.

Pełnomocnik Rządu RP ds. Równego Statusu Kobiet i Mężczyzn; Krajowy Program Działań na Rzecz Kobiet (II

etap – lata 2003 – 2005), Warszawa 2003.

4. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2005 r., nr 180, poz. 1493 z

późn. zm.).

5. Ackerman R.J., Pickering S.E., Zanim będzie za późno. Przemoc i kontrola w rodzinie, Gdańsk 2004.

6.

Mellibruda J., Durda R., Sasal H. D., Przemoc domowa, [w:] O przemocy domowej. Poradnik dla lekarza pediatry,

Warszawa 1998.

7. Jaszczak – Kuźmińska D., Michalska K., Przemoc w rodzinie wobec osób starszych i niepełnosprawnych. Poradnik

dla pracowników pierwszego kontaktu, Warszawa 2010.

8. Browne K., Herbert M., Zapobieganie przemocy w rodzinie, Warszawa 1999.

9. Źródło:

http://uciekamdoprzodu.blogspot.com/p/swiat-dla-kobiety.html

10. Źródło:

http://

www.niebieskalinia.pl/spaw/docs/wyniki_badan_20071113_obop.pdf

Bibliografia