Zarządzanie Środowiskiem

Wykład 2

Normy serii ISO 14000

Identyfikacja aspektów środowiskowych

Politechnika Opolska

Wydział Mechaniczny

Terminologia

2

Aspekt środowiskowy - element działań organizacji jej wyrobów lub
usług, który

może wzajemnie oddziaływać na środowisko

Znaczący aspekt środowiskowy – może mieć znaczący wpływ na
środowisko

Wpływ środowiskowy – każda zmiana w środowisku w którym działa
organizacja, zarówno niekorzystna jak i korzystna, która w całości lub
częściowo jest spowodowana aspektami środowiskowymi
przedsiębiorstwa

Środowisko – otoczenie w którym działa

organizacja z uwzględnieniem

powietrza, ziemi, zasobów

naturalnych, flory,

fauny, ludzi

i ich wzajemnych zależności

Aspektem środowiskowym nie

jest część procesu

technologicznego

Aspekt środowiskowy = zagadnienie

środowiskowe

Terminologia

2

PN-EN ISO 14004: Ogólne wytyczne dotyczące zasad, systemów i technik

wspomagających

A

sp

e

kt

y

śr

o

d

o

w

is

ko

w

e

A

sp

e

kt

y

śr

o

d

o

w

is

ko

w

e

Aspekty

bezpośrednie

Aspekty

bezpośrednie

Firma sprawuje nad nimi bezpośrednią

kontrolę

np. emisje do komponentów środowiska,

zużycie energii czy surowców itp.

Firma sprawuje nad nimi bezpośrednią

kontrolę

np. emisje do komponentów środowiska,

zużycie energii czy surowców itp.

Aspekty pośrednie

Aspekty pośrednie

Firma ma lub może mieć nad nimi jedynie

ograniczoną kontrolę

np. wycieki substancji toksycznych podczas

transportu, aspekty środowiskowe

działalności niezbędnych do dostarczenia

surowców, emisji wynikających z

użytkowania produktów

Firma ma lub może mieć nad nimi jedynie

ograniczoną kontrolę

np. wycieki substancji toksycznych podczas

transportu, aspekty środowiskowe

działalności niezbędnych do dostarczenia

surowców, emisji wynikających z

użytkowania produktów

Aspekty awaryjne

Aspekty awaryjne

Istnieją wyłącznie w wyniku wystąpienia

awarii,

w normalnych warunkach prowadzenia

działalności nie występują

np. wyciek substancji niebezpiecznej w

wyniku rozszczelnienia zbiornika, emisja do

powietrza związana z korzystaniem z

zastępczego źródła energii

Istnieją wyłącznie w wyniku wystąpienia

awarii,

w normalnych warunkach prowadzenia

działalności nie występują

np. wyciek substancji niebezpiecznej w

wyniku rozszczelnienia zbiornika, emisja do

powietrza związana z korzystaniem z

zastępczego źródła energii

Aspekty przeszłe

i przyszłe

Aspekty przeszłe

i przyszłe

Związane z byłą i planowaną działalnością

firmy

np. zmiany miejsca magazynowania

surowców lub produktów, wprowadzenie

nowych technologii czy inwestycji, emisja

wynikająca z rekultywacji obszarów

zdewastowanych

Związane z byłą i planowaną działalnością

firmy

np. zmiany miejsca magazynowania

surowców lub produktów, wprowadzenie

nowych technologii czy inwestycji, emisja

wynikająca z rekultywacji obszarów

zdewastowanych

Terminologia

2

Zakres

aspektó

w

środowi-

skowych

Zakres

aspektó

w

środowi-

skowych

Emisje do

powietrza

Emisje do

powietrza

Zrzuty do

wody

Zrzuty do

wody

Postępo-

wanie

z

odpadami

Postępo-

wanie

z

odpadami

Zanieczy-

szczenie

gruntu

Zanieczy-

szczenie

gruntu

Wykorzy-

stanie

surowców

i zasobów

naturalny

ch

Wykorzy-

stanie

surowców

i zasobów

naturalny

ch

Inne

kwestie

związane

ze

środowi-

skiem

i

społeczeń

-stwem

Inne

kwestie

związane

ze

środowi-

skiem

i

społeczeń

-stwem

Etapy identyfikacji aspektów środowiskowych

2

Identyfikacja działań, wyrobów

i usług

Identyfikacja działań, wyrobów

i usług

Identyfikacja aspektów dla

poszczególnych działań, wyrobów

i usług

Identyfikacja aspektów dla

poszczególnych działań, wyrobów

i usług

Identyfikacja wpływów na środowisko

związanych

z poszczególnymi aspektami

Identyfikacja wpływów na środowisko

związanych

z poszczególnymi aspektami

Ocena istotności wpływów na

środowiska poszczególnych aspektów

środowiskowych

Ocena istotności wpływów na

środowiska poszczególnych aspektów

środowiskowych

A

n

a

li

z

a

s

c

h

e

m

a

tó

w

te

c

h

n

o

lo

g

ic

z

n

y

c

h i

o

rg

a

n

iz

a

c

y

jn

y

c

h

A

n

a

li

z

a

s

c

h

e

m

a

tó

w

te

c

h

n

o

lo

g

ic

z

n

y

c

h i

o

rg

a

n

iz

a

c

y

jn

y

c

h

O

c

e

n

a

o

d

d

zi

a

ły

w

a

n

ia

a

s

p

e

k

tó

w

o

ra

z

o

p

ra

c

o

w

a

n

ie

i

a

n

a

li

za

k

ry

te

ri

ó

w

is

to

tn

o

ś

c

i

O

c

e

n

a

o

d

d

zi

a

ły

w

a

n

ia

a

s

p

e

k

tó

w

o

ra

z

o

p

ra

c

o

w

a

n

ie

i

a

n

a

li

za

k

ry

te

ri

ó

w

is

to

tn

o

ś

c

i

Postępowanie wynikająca z punktu 4.4.6 Sterowanie operacyjne
normy PN-EN ISO 14001:

Organizacja powinna określić te operacji i działania, które są związane ze
zidentyfikowaniem aspektów środowiskowych

Identyfikacja działań wyrobów/usług

2

M

e

to

d

y

id

e

n

ty

fi

ka

cj

i

M

e

to

d

y

id

e

n

ty

fi

ka

cj

i

Metoda

rozdrabniania

procesów

Metoda

rozdrabniania

procesów

Wydzielenie głównych

etapów technologicznych

Wydzielenie głównych

etapów technologicznych

Podział etapów głównych

na działania elementarne

Podział etapów głównych

na działania elementarne

Metoda przypisania

środowiskowego

Metoda przypisania

środowiskowego

Przegląd technologii pod

kątem jej oddziaływania na

dane komponenty

środowiska

Przegląd technologii pod

kątem jej oddziaływania na

dane komponenty

środowiska

Identyfikacja działań wyrobów/usług

2

Plan identyfikacji działań metodą „rozdrabniania
procesów”:

1. Znajomość procesów, działań, wyrobów i usług

2. Ustalenie granic systemu zarządzania środowiskowego

- Granice fizyczne zajmowanego terenu
(pomocne: tytuły własności, zakres odpowiedzialności prawnej,

zawarte umowy, zobowiązania wobec społeczności)

- Zakres sprawowanego nadzoru nad procesami
(norma oczekuje że organizacja ma również wpływ na:

dostawców wyrobów, usług, materiałów;
współużytkowników/dzierżawców terenu; podwykonawców;
serwis, eksploatację i likwidację wyrobów; zachowania
klienta)

3. Ustalenie obszarów funkcjonowania organizacji

- Podział działalności firmy na logiczne części
(najwygodniejszym jest kryterium funkcjonalno-obszarowe
np. projektowanie – rozwój – produkcja – zasilanie w surowce i

energię – – logistyka – utrzymanie maszyn i urządzeń –
utrzymanie terenu

Tak zaproponowany podział poddawany jest następnie

uszczegółowieniu

Identyfikacja działań wyrobów/usług

2

Plan identyfikacji działań metodą „przypisania

środowiskowego”

1. Działalność oddziaływująca na powietrze
2. Działalność oddziaływująca na wodę
3. Działalność oddziaływująca na ziemię
4. Działalność oddziaływująca na krajobraz
5. Działalność oddziaływująca na obciążenie środowiska

odpadami

6. Działalność oddziaływująca na uwalnianie energii do

środowiska (hałas, ciepło/chłód, pole elektromagnetyczne,
drgania)

ZALETA:

Identyfikowanie wspólnych lub podobnych aspektów

środowiskowych które następnie łatwiej poddać ocenie

ROZWIĄZANIE IDEALNE:
Zastosowanie obu metod jednocześnie

Metoda 1

Jednoznaczna informacja dla kierownictwa danego procesu

technologicznego o jego oddziaływaniu na środowisko

Metoda 2

Jednoznaczna informacja opisująca całościowo charakter

oddziaływania technologii na środowisko

Ident. aspektów środ. poszczególnych działań

2

Norma jednoznacznie wskazuje, iż konieczne jest zidentyfikowanie
wszystkich aspektów środowiskowych

Na tym etapie nie wolno dokonywać oceny zidentyfikowanych aspektów
środowiskowych

Częsty błąd:
Istniejący aspekt środowiskowy nie został ujęty w procedurach, gdyż na
etapie identyfikacji uznano go za nieistotny i pomijalny

•In

fo

rm

acje

te

chn

olo

gic

zn

o-

pro

ceso

we

•Bi

lan

s m

ate

ria

ło

wy i e

ne

rg

ety

czn

y

prz

ed

się

wzię

cia

•O

pin

ie i g

ło

sy

str

on

za

inte

re

so

wan

ych

•In

fo

rm

acje

o

wym

ag

an

iach

pra

wnych

, p

ozwo

le

nia

ch, n

orm

ach

bra

nżo

wych

•O

pra

cowa

nia

n

au

kowe

Informacje

pomocne przy

identyfikacji

aspektów

środowiskowy

ch

Identyfikacja wpływów na środowisko

2

Definicja wynikająca z punktu 3.7 normy PN-EN ISO 14001:

Wpływ na środowisko – każda zmiana w środowisku, zarówno
niekorzystna

jak i korzystna, która w całości lub częściowo jest
spowodowana aspektami środowiskowymi organizacji

Czy wpływ

jest

pozytywny

czy

negatywny

Czy wpływ

jest

pozytywny

czy

negatywny

Z jakimi

elementami

środowiska

wpływ jest

powiązany

Z jakimi

elementami

środowiska

wpływ jest

powiązany

Jaki jest

charakter

wpływu

Jaki jest

charakter

wpływu

Czy wpływ

jest przeszły,

obecny czy

potencjalny

Czy wpływ

jest przeszły,

obecny czy

potencjalny

Ogólna metoda

identyfikacji

wpływów

środowiskowych

Ogólna metoda

identyfikacji

wpływów

środowiskowych

Identyfikacja wpływów na środowisko

2

•R

aport

y o

ce

ny

oddz

iał

ywan

ia

na ś

rodow

isk

o

•A

udy

ty

środow

isk

owe

(prz

egl

ądy

śro

dowis

kowe

)

•Ws

tę

pny

prze

gląd ś

rodo

wisk

owy

•Dan

e t

ech

nic

zn

e pr

odu

któ

w, usł

ug,

su

ro

wców

•K

arty

ch

ara

kte

ry

sty

k s

ubs

ta

ncj

i c

he

mic

zn

ych

•R

aport

y z

in

cy

den

tów

i a

warii

śro

dowis

kowy

ch

•A

na

liz

y z

wią

zan

e z

bezpi

ecze

ńst

wem

i

och

ron

ą z

dro

wia prac

ownik

ów

•U

wagi s

tron

za

in

te

re

so

wany

ch

Informacje

pomocne przy

określaniu

wpływów na

środowisko

aspektów

środowiskowy

ch

Identyfikacja wpływów na środowisko

2

Identyfikacja wpływów na środowisko

2

Identyfikacja wpływów na środowisko

2

Identyfikacja wpływów na środowisko

2

Procedura systemowa

2

Procedura

identyfikacji

aspektów

środowiskowych

Algorytmu

postępowania

(szczegółowy opis

sposobu

identyfikowania

aspektów

środowiskowych)

Formularza

uzyskanych wyników

(np. rejestr aspektów

środowiskowych)

Procedura systemowa

2

• Nazwa procedury

• Dane zakładu (organizacji), którego procedura dotyczy

• Ilość stron/numer strony

• Nr wydania/Nr zmiany

• Data wydania/data zmiany

Tabela nagłówkowa

Spis treści

• Objęte procedurą komórki organizacyjne

• Osoba odpowiedzialna za egzemplarz procedury

• Nr egzemplarza

Rozdzielnik dokumentu

• Nr zmiany/modyfikacji

• Data zmiany/modyfikacji

• Opis zmiany/modyfikacji

• Lokalizacja zmiany/modyfikacji w procedurze (strona, punkt)

Tabela zmian/modyfikacji

Procedura systemowa

2

• Działania jakie mają być podjęte

w ramach procedury

• Efekty jakie mają być uzyskane

po wykonaniu procedury

Cel procedury

• Wskazany obszar zakładu

(organizacji) – cały, część, dział,

łącznie z kooperantami, wyłącznie

zakład i dostawcy, itp.

Zakres obowiązywania

Procedura systemowa

2

• Opis wszystkich pojęć z zakresu systemu

zarządzania oraz stosowanej technologii dot.

Procedury

• Pojęcia z zakresu technologii ograniczają się do

terminów swoistych dla technologii (nie opisuje

się np. czym jest i do czego służy kocioł,

sprężarka, kontener)

Terminologia, definicje

• Wykaz wg stanowisk, których dotyczy

procedura w zakresie: zapewnienia środków

finansowych, zgłaszania nowych aspektów

środowiskowych oraz sygnałów i zdarzeń dot.

aspektów zidentyfikowanych, zatwierdzania

procedury, sporządzania rejestru aspektów

środowiskowych i jego nadzoru, ocena aspektów

i wyznaczanie aspektów znaczących

• Ustalenie grup i hierarchii zadaniowej (co

ma robić kto wspólnie z kim, kto co komu

zgłasza)

Kompetencje i odpowiedzialność

Procedura systemowa

2

• Kto dokonuje identyfikacji aspektów środowiskowych

(stanowisko, stanowiska, zespół roboczy)

• W jakich przypadkach dokonuje się identyfikacji

aspektów środowiskowych (okresowo, przy wdrażaniu

systemu, zmiany technologii, zmianach w prawie,

zaistnieniu warunków szczególnych mogących mieć wpływ

na środowisko, awarii)

• Zakres identyfikowania aspektów środowiskowych

(jakie aspekty rozpatrujemy: przeszłe, przyszłe, obecne,

normalne, awaryjne, szczególne, bezpośrednie, pośrednie,

działania podwykonawców, dostawców…)

• Źródła informacji w oparciu o które należy wykonać i

realizować procedurę: wymagania prawne i inne

związane z ochroną środowiska, informacje na temat

procesów i stosowanej technologii, zapisy dotyczące

realizowanego programu produkcji, zlecenia, wytyczne i

uwagi urzędów oraz instytucji zewnętrznych, ewidencje

wcześniejszych awarii/zdarzeń mających wpływ na

środowisko, opinie, głosy stron zainteresowanych

• Gdzie zapisywane są wyniki realizacji procedury (np.

w rejestrze aspektów środowiskowych, tabeli aspektów

środowiskowych …)

• Aktualność aspektów środowiskowych (kiedy i kto

kontroluje poprawność zapisów, audyty wewnętrzne

zewnętrzne)

Opis procedury

Procedura systemowa

2

• Wykaz dokumentów, na które

wpływa procedura i które

zawierają informacje niezbędne

do jej realizacji (nazwa, gdzie się

znajdują, to za nie odpowiada)

Dokumenty związane

• Wykaz dokumentów będących

efektem realizacji procedury (np.

rejestr aspektów środowiskowych)

Załączniki

Procedura systemowa

2

• Tabela nagłówkowa jak dla procedury

• Tabela aspektów środowiskowych

zgodna

z zakresem określonym w procedurze

np.

Rejestr aspektów

środowiskowych

L.p.

Proces

Nazwa aspektu

Miejsc

e

powsta

nia/wy

stąpien

ia

aspekt

u

(lokaliz

acja

ostatec

zna)

Oddz

iał/Dz

iał/

Wydz

iał

Rodzaj

aspektu

Warunki

występowania

Bezp

ośred

ni

Pośre

dni

Nor

mal

ne

Szc

zeg

óln

e

Aw

ary

jne

1.