Zarządzanie Środowiskiem

Wykład 3

Normy serii ISO 14000

Ocena aspektów środowiskowych

Politechnika Opolska

Wydział Mechaniczny

Istotność oceny aspektów środowiskowych

2

O

d

w

o

ła

n

ia

d

o

o

ce

n

y

a

sp

e

kt

ó

w

śr

o

d

o

w

is

ko

w

y

ch

w

s

y

st

e

m

ie

z

a

rz

ą

d

za

n

ia

śr

o

d

o

w

is

ko

w

e

g

o

O

d

w

o

ła

n

ia

d

o

o

ce

n

y

a

sp

e

kt

ó

w

śr

o

d

o

w

is

ko

w

y

ch

w

s

y

st

e

m

ie

z

a

rz

ą

d

za

n

ia

śr

o

d

o

w

is

ko

w

e

g

o

Ustalenie polityki środowiskowej

Ustalenie polityki środowiskowej

Identyfikacja wymagań prawnych i innych

Identyfikacja wymagań prawnych i innych

Identyfikacja potrzeb szkoleniowych i wykazu

personelu, którego praca może mieć wpływ na

środowisko

Identyfikacja potrzeb szkoleniowych i wykazu

personelu, którego praca może mieć wpływ na

środowisko

Ustalenie procedur przepływu informacji

Ustalenie procedur przepływu informacji

Weryfikacja zasad sterowania operacyjnego

Weryfikacja zasad sterowania operacyjnego

Monitorowanie samych aspektów oraz operacji z

nimi związanych

Monitorowanie samych aspektów oraz operacji z

nimi związanych

Ustalenie programu auditów środowiskowych

Ustalenie programu auditów środowiskowych

Ocena aspektów środowiskowych

6

Norma PN-ISO 14004 (Ogólne wytyczne dotyczące zasad, systemów i technik
wspomagających)

4.4.2 Identyfikacja i ocena aspektów środowiskowych

Z punktu widzenia środowiskowego, należy rozważyć następujące zagadnienia:

skalę wpływu,
dotkliwość wpływu,
prawdopodobieństwo wystąpienia wpływu,
czas trwania wpływu.

Istotne jest również, aby z punktu widzenia organizacji określić:
możliwe oddziaływanie przepisów prawnych,
trudności dokonania zmiany wpływu,
koszty dokonania zmiany wpływu,
wpływ zmiany na inne działania i procesy,
sprawy dotyczące zainteresowanych stron,
wpływ na społeczny odbiór organizacji.

Norma PN-ISO 14001

Ocena aspektów środowiskowych

3

Przegląd

środowisko

wy

Przegląd

środowisko

wy

Ocena kryterialna

1. Kryteria zasadnicze

(konieczne do rozpatrzenie

niezależnie od rodzaju

prowadzonej działalności)

2. Kryteria indywidualne

(bezpośrednio wynikające

z charakteru prowadzonej

działalności)

Ocena kryterialna

1. Kryteria zasadnicze

(konieczne do rozpatrzenie

niezależnie od rodzaju

prowadzonej działalności)

2. Kryteria indywidualne

(bezpośrednio wynikające

z charakteru prowadzonej

działalności)

Przegląd środowiskowy

4

Zakres przeglądu /zgodnie z Ustawą Prawo Ochrony Środowiska/

1. Opis stanu faktycznego obejmujący:
rodzaj, wielkość i usytuowanie instalacji wraz z informacją o jej stanie
technicznym, powierzchnię zajmowanego terenu lub obiektu
budowlanego, rodzaj technologii, istniejące w sąsiedztwie lub
bezpośrednim zasięgu oddziaływania instalacji obiekty mieszkalne i
użyteczności publicznej oraz zabytki i obszary chronione.
2. Określenie oddziaływania na środowisko instalacji, w tym
również w przypadku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej.
3. Opis działań mających na celu zapobieganie i ograniczanie
oddziaływania na środowisko.
4. Porównanie wykorzystywanej technologii z technologią
spełniającą wymagania określone w artykule 143 ustawy POŚ. Czy
uwzględniono?:
- stosowanie substancji o małym potencjale zagrożeń;
- efektywne wytwarzanie oraz wykorzystanie energii;
- zapewnienie racjonalnego zużycia wody, paliw i innych surowców oraz
materiałów;
- stosowanie technologii bezodpadowych i małoodpadowych oraz
możliwość odzysku powstających odpadów;
- rodzaj, zasięg oraz wielkość emisji;
- wykorzystywanie porównywalnych procesów i metod, które zostały
skutecznie zastosowane w skali przemysłowej;
- postęp naukowo-techniczny.

Przegląd środowiskowy

5

5. Wskazanie, czy dla instalacji konieczne jest:

- ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania, określenie granic

takiego obszaru,

- ograniczeń w zakresie przeznaczenia terenu,

- wymagań technicznych dotyczących obiektów budowlanych i

sposobów korzystania z nich;

6. Zwięzłe streszczenie w języku niespecjalistycznym informacji
zawartych w przeglądzie;

7. Nazwisko osoby lub osób sporządzających przegląd.

Przegląd środowiskowy

5

Można również dokonać przeglądu

środowiskowego

w formie listy kontrolnej

Przegląd środowiskowy

5

Przegląd środowiskowy

5

Przegląd środowiskowy

5

Przegląd środowiskowy

5

Przegląd środowiskowy

5

Przegląd środowiskowy

5

Przegląd środowiskowy

5

Przegląd środowiskowy

5

Przegląd środowiskowy

5

Przegląd środowiskowy

5

Przegląd środowiskowy

5

Ocena kryterialna

7

Ilość i rodzaj emitowanych do środowiska zanieczyszczeń i wytwarzanych

odpadów

• Porównanie ze wskaźnikami branżowymi zawartymi w dokumentach referencyjnych
• Zakwalifikowanie do grup substancji czy odpadów niebezpiecznych

Wymagania prawne i inne

• Wynika dwóch punktów normy ISO 14001 (4.2 Polityka środowiskowa i 4.3.2 Wymagania prawne i

inne)

• Kontrowersyjna interpretacja: „skoro ustalono prawnie wymóg związany z danym aspektem bądź

wpływem środowiskowym to jest on już z tego powodu znaczący”

Miejsce występowania wpływów środowiskowych

• Wskazanie wagi miejsca uwolnienia substancji oraz sposobu jej uwalniania
• Zależność poziomu trudności ograniczania emisji od miejsca jej wystąpienia (rozszczelnienie cysterny

na drodze jest bardziej niebezpieczne niż w hali przeładunkowej)

Częstotliwość występowania emisji do środowiska

• Określenie współczynników periodyczności i ciągłości emisji

Rodzaje awarii i incydentów środowiskowych

• Wskazanie istotności miejsc potencjalnych awarii i incydentów oraz poziomu trudności usuwania

powstałych aspektów środowiskowych

Zużycie surowców i energii

• Porównanie ze wskaźnikami branżowymi zawartymi w dokumentach referencyjnych
• Określenie stopnia oddziaływania surowców i sposobów konwersji energii na środowisko

Koszty związane z aspektami środowiskowymi

• Całkowite koszty wynikające z istnienia aspektów środowiskowych
• Konieczne określenie dopuszczalnej kwoty kosztów podczas normalnej pracy instalacji
• Np. opłaty za korzystanie ze środowiska, koszty postępowania z odpadami, koszty eksploatacji

urządzeń ochrony środowiska, monitoringu środowiska i zużycia energii, szkoleń personelu

Kryteria zasadnicze

Ocena kryterialna

8

Czynniki związane z zainteresowanymi stronami

• Uwzględnienie: wymagań pracowników, klientów, sąsiadów (w tym skarg,

reklamacji, zgłoszeń, itp), strategii zarządu firmy, wiedzy na temat

otoczenia

Kolejność występowania czynnika

• Analiza możliwości transferu uwolnień zanieczyszczeń
• Rozszerzenie kryterium zasadniczego o parametr zmiany czasu emisji i

miejsca emisji

Krotność emisji

• Stosunek ilości emitowanych zanieczyszczeń lub wytwarzanych odpadów do

ilości określonej w wymaganiach prawnych i innych

Prawdopodobieństwo wystąpienia awarii i czas reakcji na zaistniałe

incydenty

• Zastosowanie metod szacowania ryzyka wystąpienia awarii
• Opracowanie scenariuszy awarii dla każdego prawdopodobnego incydentu

wraz z określeniem stopnia trudności wykonania procedury przypisanej

danemu incydentowi

• Charakterystyka czasowa awarii (wskaźnik /czas reakcji , czas identyfikacji

źródła awarii, czas usunięcia przyczyn, czas usunięcie wpływów

środowiskowych)

Kryteria indywidualne

Ocena kryterialna – metody oceny ryzyka

9

Prawdopodobieństw

o wystąpienia

zdarzenia (w

niektórych

przypadkach

częstotliwość

wystąpienia)

Prawdopodobieństw

o wystąpienia

zdarzenia (w

niektórych

przypadkach

częstotliwość

wystąpienia)

Prawdopodobne

skutki lub

dotkliwość

zdarzenia

Prawdopodobne

skutki lub

dotkliwość

zdarzenia

O

ce

n

a

ry

zy

ka

O

ce

n

a

ry

zy

ka

Przy analizie oceny ryzyka pomocne są informacje zawarte w

normach serii PN-N-18000 „Systemy zarządzania

bezpieczeństwem i higieną pracy”

a w szczególności PN-N-18002 „Ocena ryzyka zawodowego”

Ocena kryterialna – metody oceny ryzyka

10

Prawdopodobie

ństwo

wystąpienia

małe

małe

wysokie

wysokie

małe

małe

wysokie

wysokie

Konsekwencje

zdarzenia

małe

małe

małe

małe

poważne

poważne

poważne

poważne

Poziom istotności

ryzyka

niski

niski

średni

średni

duży

duży

bardzo

duży

bardzo

duży

Opisowa metoda oceny ryzyka

Opisowa metoda oceny ryzyka

Ocena kryterialna – metody oceny ryzyka

11

Punktowa metoda oceny ryzyka

Wprowadzony klucz punktowy dotyczący istotności poziomu zdarzenia

Punktowa metoda oceny ryzyka

Wprowadzony klucz punktowy dotyczący istotności poziomu zdarzenia

1

pun

kt

mał

a

1

pun

kt

mał

a

2 punkty

średnia

2 punkty

średnia

3 punkty

duża

3 punkty

duża

4 punkty

bardzo duża

4 punkty

bardzo duża

Ocena kryterialna – metody oceny ryzyka

12

Ryzyko wystąpienia/częstotliwość

• 1 – małe
• 2 – średnie
• 3 – duże

Dotkliwość wpływu

• 1 – mała
• 2 – duża
• 5 – wpływ bezpośredni na zdrowie ludzi, faunę i florę
• 10 – zagrożenia dla życia

Skala oddziaływania

• 1 – mała (lokalna)
• 2 – średnia (regionalna)
• 3 – duża (globalna)

Uciążliwość dla otoczenia

• 1 – mała
• 2 – średnia
• 3 – duża

Zgodność z prawem

• 0 – brak uregulowań
• 2 – istnieje uregulowanie i jest spełnione
• 3 – istnieje uregulowanie i jest ryzyko przekroczeń
• 10 – istnieje uregulowanie i nie jest spełnione

Ocena kryterialna – metody oceny ryzyka

12

Wynik oceny

aspektów środowiskowych

Określenie sposobu

wyznaczania progu istotności

dla aspektów środowiskowych

- wybór typu oceny

- opis metodyki oceny

Określenie wartości progu

istotności dla znaczącego

aspektu środowiskowego

- uzależniony od typu oceny

(opisowy lub liczbowy)

Aspekt środowiskowy

ZNACZĄCY

Przekracza/osiąga

poziom graniczny

Aspekt środowiskowy

NIEZNACZĄCY

Nie przekracza/osiąga

poziomu granicznego

Ocena aspektów środowiskowych – Przykłady

14

Ocena aspektów środowiskowych – Przykłady

15

Ocena aspektów środowiskowych – Przykłady

16

Ocena aspektów środowiskowych – Przykłady

17

Ocena aspektów środowiskowych – Przykłady

18

Ocena aspektów środowiskowych – Przykłady

18

Ocena aspektów środowiskowych – Przykłady

20

Ocena aspektów środowiskowych – Przykłady

21

Ocena aspektów środowiskowych – Przykłady

22

Ocena aspektów środowiskowych – Przykłady

23

Ocena aspektów środowiskowych – Przykłady

24

Ocena aspektów środowiskowych – Przykłady

25

Ocena aspektów środowiskowych – Przykłady

26

Ocena aspektów środowiskowych – Przykłady

27

Ocena aspektów środowiskowych – Przykłady

28

Ocena aspektów środowiskowych – Przykłady

30

Ocena aspektów środowiskowych – Przykłady

29

Procedura systemowa

2

Procedura oceny

aspektów

środowiskowych

Algorytmu

postępowania

(szczegółowy opis

sposobu oceny

aspektów

środowiskowych)

Formularza

uzyskanych wyników

(np. rejestr aspektów

środowiskowych)

Procedura systemowa

2

• Nazwa procedury

• Dane zakładu (organizacji), którego procedura dotyczy

• Ilość stron/numer strony

• Nr wydania/Nr zmiany

• Data wydania/data zmiany

Tabela nagłówkowa

Spis treści

• Objęte procedurą komórki organizacyjne

• Osoba odpowiedzialna za egzemplarz procedury

• Nr egzemplarza

Rozdzielnik dokumentu

• Nr zmiany/modyfikacji

• Data zmiany/modyfikacji

• Opis zmiany/modyfikacji

• Lokalizacja zmiany/modyfikacji w procedurze (strona, punkt)

Tabela zmian/modyfikacji

Procedura systemowa

2

• Działania jakie mają być podjęte

w ramach procedury

• Efekty jakie mają być uzyskane

po wykonaniu procedury

Cel procedury

• Wskazany obszar zakładu

(organizacji) – cały, część, dział,

łącznie z kooperantami, wyłącznie

zakład i dostawcy, itp.

Zakres obowiązywania

Procedura systemowa

2

• Opis wszystkich pojęć z zakresu systemu

zarządzania oraz stosowanej technologii dot.

Procedury

• Pojęcia z zakresu technologii ograniczają się do

terminów swoistych dla technologii (nie opisuje

się np. czym jest i do czego służy kocioł,

sprężarka, kontener)

Terminologia, definicje

• Wykaz wg stanowisk, których dotyczy

procedura w zakresie: zapewnienia środków

finansowych, oceny aspektów i wyznaczania

aspektów znaczących, zatwierdzania procedury,

sporządzania rejestru ocenionych aspektów

środowiskowych i nadzoru nad oceną

• Ustalenie grup i hierarchii zadaniowej (co

ma robić kto wspólnie z kim, kto co komu

zgłasza)

Kompetencje i odpowiedzialność

Procedura systemowa

2

• Kto dokonuje oceny aspektów środowiskowych

(stanowisko, stanowiska, zespół roboczy)

• W jakich przypadkach dokonuje się oceny aspektów

środowiskowych (okresowo, przy wdrażaniu systemu,

zmiany technologii, zmianach w prawie, zaistnieniu

warunków szczególnych mogących mieć wpływ na

środowisko, awarii, w przypadku identyfikacji nowego

aspektu środowiskowego, w przypadku zmiany kryterium

oceny lub stanu wiedzy dot. oceny…)

• Zakres oceny aspektów środowiskowych (jakie

kryteria rozpatrujemy: skala wpływu, stopień

szkodliwości, częstotliwość, czas trwania itp.)

• Źródła informacji w oparciu o które należy dokonać i

realizować procedurę: wymagania prawne i inne

związane z ochroną środowiska, informacje na temat

procesów i stosowanej technologii, zapisy dotyczące

realizowanego programu produkcji, zlecenia, wytyczne i

uwagi urzędów oraz instytucji zewnętrznych, ewidencje

wcześniejszych awarii/zdarzeń mających wpływ na

środowisko, opinie, głosy stron zainteresowanych

• Gdzie zapisywane są wyniki realizacji procedury (np.

w rejestrze aspektów środowiskowych, kartach oceny

aspektów środowiskowych …)

• Aktualność oceny aspektów środowiskowych (kiedy i

kto kontroluje poprawność zapisów, audyty wewnętrzne

zewnętrzne)

Opis procedury

Procedura systemowa

2

• Wykaz dokumentów, na które

wpływa procedura i które

zawierają informacje niezbędne

do jej realizacji (nazwa, gdzie się

znajdują, to za nie odpowiada)

Dokumenty związane

• Wykaz dokumentów będących

efektem realizacji procedury (np.

rejestr aspektów środowiskowych)

Załączniki

Procedura systemowa

2

• Tabela nagłówkowa jak dla procedury

• Tabela oceny aspektów

środowiskowych zgodna

z zakresem określonym w procedurze

oceny aspektów środowiskowych i

aspektami wymienionymi w procedurze

identyfikacji aspektów środowiskowych

• Możliwość bezpośredniego powiązania

z procedurą identyfikacji aspektów

środowiskowych (wspólna procedura i

tabela rejestru zawierająca

jednoczesną identyfikację i ocenę

wszystkich aspektów środowiskowych)

Rejestr aspektów

środowiskowych

Procedura systemowa

13

Skala wpływu

Stopień

szkodliwości

Częstotliwość lub

prawdopodobieństw

o występowania

Czas trwania

wpływu

1 – mała

1 – niski

1 – bardzo rzadko

1 – krótkotrwały

2 – znacząca

2 – odczuwalny

2 – rzadko

2 – okresowy

3 – duża

3 – znaczny

3 – często

3 – długotrwały

4 – bardzo duża

4 – wysoki

4 – bardzo często

4 – ciągły

Lp

Proc

es

Nazwa aspektu

Mie

jsc

e

po

wst

ani

a/w

yst
ąpi
eni

a

asp

ekt

u

Dz
iał

/

W

yd

zi

ał

Warunki

występo

wania

Aspekt wpływu na

środowisko

(bieżące,

potencjalne,

dodatnie, ujemne)

Rodzaj
aspekt

u

Kryteria

As
pe

kt

zn
ac
zą
cy

(T

A

K/

NI

E)

N

o

r

m

a

l

n

e

S

z
c
z

e

g
ó

l

n

e

A

w

a

r

y

j

n
e

B

e

z

p
o

ś

r

e
d
n

i

P

oś

re

d

ni

Skala

wpły

wu

Stopi

eń

szko

dliwo

ści

Częs

totli

wość

lub

praw
dopo

dobi
eńst

wo

wyst

ąpie

nia

Czas
trwa

nia

wpły

wu

Wy
nik

1.