Programy rekultywacji,

renaturyzacji i rewitalizacji

obszarów zdegradowanych

przez różnorodną działalność

człowieka: miejskich,

poprzemysłowych i

powojskowych.

Mateusz Klimczak

Ochrona Środowiska gr. II

Likwidacja obszarów zagrożenia

środowiskowego na przykładzie

„zielonego Zakrzówka”

W 2006 roku portugalski developer odkupił od miasta część
terenów na Zakrzówku i ogłosił, że chcę zbudować tam osiedle
willowe – rozproszoną zabudowe jednorodzinną.

W kwietniu 2008 roku opublikowano nowy plan, na mocy którego
na Zakrzówku miało powstać intensywne osiedle wielorodzinne
wspomagane zagęszczoną siecią dróg – osiedle na 10 tysięcy
mieszkańców oraz drogi których ruch szacuje się na  4-6 tysięcy
samochodów dziennie.  Intensywna zabudowa zrujnuje kompletnie
to miejsce.

Pojawiły się liczne głosy i postulaty sprzeciwu proponujące aby
miasto wykupiło pozostające w rękach prywatnych właścicieli
działki i dołączyło je do działek, stanowiących własność miasta tak
aby stworzyć na Zakrzówku park.

Zakrzówek oczami:

Developera:

Krakowian

Otulina Ojcowskiego Parku

Narodowe

Na przełomie 2005/2006 roku

planowano na terenie Ojcowskiego
Parku Nardowego budowe 200 willi,
kompleksu handlowego o powierzchni
1000 m

2 ,

parkingów i obiektów

sportowych. Urzędnicy gminy Skała
witali pomysł z dużymi nadziejami.
Rada Naukowa OPN oraz Dyrektor
Ojcowskiego Parku Narodowego
zdecydowanie sprzeciwili się
projektowi zabudowy. Osiedle miało
powstać przy samej ścianie lasu i
miało zamieszkać tam ok. 1000 osób.
Jeżeli projekt ten doszedłby do skutku,
byłby to znak dla następnych
deweloperów że wokół Ojcowskiego
Parku Narodowego można budować.

 

Plan zagospodarowania obszaru otuliny Ojcowskiego

Parku Narodowego

Rekultywacja

Rekultywacja to przywracanie wartości użytkowych i przyrodniczych

terenom zdewastowanym i zdegradowanym przez działalność
człowieka.

Kryspinów

•  Kryspinów to pozostałość po kopalni wydobywającej piasek

budowlany i jedno z najbardziej znanych i najlepiej przygotowanych
kąpielisk Krakowa. Zalew ten nazywany jest często tzw. krakowskim
Balatonem. Zalew co roku staje się miejscem docelowym nie tylko
mieszkańców miasta, ale również sąsiadujących miejscowości.

• To idealny teren dla poszukujących ucieczki od rozgrzanych,

miejskich budynków. Zbiornik wodny odznacza się małą głębokością
(8-9 m), słabą przezroczystością wody – na głębokości 6-8 m
zapadają zupełne ciemności, a widoczność znacznie spada.

Do głębokości 6 m występuje roślinność, głównie wywłócznik i

moczarka kanadyjska

Bonarka

Kamieniołom „Bonarka”, w którym do 1929 r. eksploatowano

margle kredowe na potrzeby przemysłu cementowego, stanowi
przykład zagospodarowania obszaru pogórniczego w sposób w

pełni wykorzystujący jego wartości

.  

W północnej części

kamieniołomu, ze względu na interesujące odsłonięcia skalne,
charakterystyczne dla budowy geologicznej regionu krakowskiego,
utworzono Rezerwat Przyrody Nieożywionej „Bonarka” – teren
dawnego wyrobiska kamieniołomu.  Teren rezerwatu jest dobrze
utrzymany i służy jako miejsce zajęć terenowych dla geologów
oraz studentów kierunków geologicznych i pokrewnych.

W listopadzie 2009 zostało otworzone centrum handlowe

Bonarka City Center.

 Zalew Bagry

 Zbiornik Bagry położony jest w dzielnicy Podgórze, w bliskiej

odległości od centrum miasta. Zbiornik powstał w wyniku
naturalnego wypełnienia wodą wyrobiska po eksploatacji
kruszyw naturalnych i gliny. Jego linia brzegowa
ukształtowana jest w charakterystyczny sposób, występują
liczne cyple, półwyspy i zatoczki . Dno zbiornika jest raczej
nieregularne, co wynika z budowy złoża i sposobu
prowadzonej eksploatacji. Średnia głębokość zbiornika nie
przekracza sześciu metrów. Zalew Bagry posiada
stosunkowo dużą powierzchnię – ok. 31,4 ha i jest drugim
co do wielkości pojedynczym akwenem w aglomeracji
krakowskiej i zarazem największym w granicach miasta
Krakowa.

Składowisko odpadów komunalnych Barycz

Składowisko odpadów komunalnych Barycz w Krakowie jest

miejscem składowania odpadów komunalnych dla miast
Krakowa i Wieliczki oraz gmin powiatu krakowskiego.
Ustalona w latach 70-tych lokalizacja składowiska była
wynikiem porozumienia pomiędzy Kopalnią Soli w Wieliczce,
na której spoczywał obowiązek zrekultywowania terenów
zdegradowanych podczas eksploatacji kopalni, a Miejskim
Przedsiębiorstwem Oczyszczania w Krakowie poszukującym
miejsca na składowanie odpadów komunalnych.
Uzgodniono, że powstałe podczas eksploatacji kopalni soli
zapadliska zostaną wypełnione odpadami komunalnymi.
Całość terenu przeznaczonego pod ten cel została
podzielona na trzy etapy i w roku 1974 przystąpiono do
składowania odpadów na terenie I etapu przesuwając się w
kolejnych latach na zachód.

Rewitalizacja

•  

Działanie skupione na ożywieniu zdegradowanych obszarów miast,

np. poprzemysłowych, którego celem jest znalezienie dla nich
nowego zastosowania i doprowadzenie do stanu, w którym obszary
zmieniają swoją funkcję.

• Rewitalizacji nie można mylić z rekultywacją, rewaloryzacją. Są to

elementy, które składają się na rewitalizację.

• Rewitalizacja jest pojęciem stosowanym najczęściej w odniesieniu

do części miasta lub zespołu obiektów budowlanych, które w
wyniku przemian gospodarczych, społecznych, ekonomicznych i
innych, utraciły częściowo swoją pierwotną funkcję i przeznaczenie.
Rewitalizacja jest w tym znaczeniu zespołem działań z
zakresu budownictwa, planowania przestrzennego, ekonomii i
polityki społecznej, których celem jest doprowadzenie do
ożywienia, poprawy funkcjonalności, estetyki, wygody użytkowania
i jakości życia w rewitalizowanym zespole.

Cele rewitalizacji:

• Celem strategicznym jest stworzenie przestrzennych warunków do

jakościowego i zrównoważonego rozwoju miasta oraz poprawy jakości
życia mieszkańców. Proces rewitalizacyjny ma więc na celu
wyprowadzenie danego obszaru ze stanu kryzysowego poprzez
usunięcie zjawisk, które spowodowały jego degradację.
Rewitalizacja obejmuje przemiany zdegradowanych terenów w trzech
głównych aspektach: 
a) rozwój gospodarczy - tworzenie nowych miejsc pracy,
rozpowszechnianie aktywności gospodarczej, 
b) rozwój społeczny - zapobieganie patologiom społecznym
(przestępczości, marginalizacji,wykluczeniom...),
c) rozwój infrastrukturalno - przestrzenny - zachowanie dziedzictwa
kulturowego poprzez remonty, modernizację i konserwację
zabytkowych obiektów i przestrzeni publicznej oraz poprawę
środowiska naturalnego. 

Struktura terenów zdegradowanych i

zdewastowanych w wyniku działalności

górniczej według jej rodzaju w Polsce w 2006

r.

Rewitalizacja na przykładzie Nowej

Huty

• W Miejskim Programie

Rewitalizacji Krakowa
przeprowadzono dogłębne
analizy ośmiu potencjalnych
zespołów rewitalizacji. Na tej
podstawie stworzono
hierarchię podejmowania
działań rewitalizacji w
kontekście całego miasta.

• Jako obszar o drugim co do

ważności priorytecie
określono teren „starej”
Nowej Huty wraz z obszarem
użytku ekologicznego Łąki
Nowohuckie.

Nowa Huta

• Jest to obszar, na którym

występuje spiętrzenie
zjawisk kryzysowych w
sferach środowiskowej,
gospodarczej, społecznej i
funkcjonalno-
przestrzennej, a który
jednocześnie dysponuje
potencjałami
pozwalającymi oczekiwać
najlepszych efektów
realizowanych działań
rewitalizacji, również w
skali całego miasta.

Dlaczego warto rewitalizować Nową

Hutę?

• wysoka ranga historyczno-kulturowa jako

reprezentatywny przykład urbanistyki socrealizmu w
Polsce

• centrum dzielnicowe o ponadlokalnym znaczeniu
• duży potencjał pod względem rozwoju usług, turystyki

i kultury

• prężnie działające instytucje kultury o zasięgu

ponadlokalnym

• stowarzyszenia aktywnie działające na rzecz rozwoju

dzielnicy

• gotowość mieszkańców do partycypacji w procesie

rewitalizacji

• Deficyty:
• poważne zanieczyszczenie środowiska
• nadmierne obciążenie poprzez ruch tranzytowy
• wysoki stopień dekapitalizacji starej zabudowy

oraz zużycia technicznego i zestarzenia
funkcjonalnego infrastruktury całego obszaru

• niski standard przestrzeni publicznych
• niewystarczające wykorzystanie walorów miejsca

do rozwoju funkcji turystyki i kultury

• odpływ mieszkańców
• wysoki odsetek mieszkańców w wieku

poprodukcyjnym

• zły stan poczucia bezpieczeństwa mieszkańców

Szczególnie wartościowym elementem zieleni są

leżące w pradolinie Wisły Łąki Nowohuckie – jeden
z czterech użytków ekologicznych na terenie całego
Krakowa, o powierzchni 57,17 ha. Na obszarze tym
znajduje się również udokumentowane złoże
kruszywa naturalnego „Nowa Huta-Zalew”,
posiadające dokumentacje geologiczną zatwierdzoną
decyzją Prezesa Centralnego Urzędu Geologii.

Obecnie w trakcie opracowania jest projekt

miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego dla obszaru „Dolina Dłubni –
Krzesławice“, którego częścią są tereny nad Zalewem
Nowohuckim.

Osadniki Sodowe Solvay-

Rewitalizacja obszarów przemysłowych

•  to tereny poprzemysłowe Krakowskich Zakładów

Sodowych „Solvay”, położone na pograniczu Borku
Fałęckiego i Łagiewnik  w Dzielnicy XI w Krakowie.

• Po zlikwidowaniu fabryki w 1989 r., obszar

osadników stanowi ważny i bardzo
charakterystyczny element dzielnicy. W wyniku
przeprowadzonej tu rekultywacji terenu i
częściowego zalesienia go, powstało ponad 30 ha
terenów zielonych.

Miejscowy plan
zagospodarowania
przestrzennego obszaru
"Białe Morza" ma na celu
aktywizację terenu, który
w Studium określony
został jako jeden z
kluczowych obszarów
rozwoju kulturowego,
mających odgrywać
decydującą rolę w
kształtowaniu tożsamości
miasta, wpływając na
wzrost jego atrakcyjności
i znaczenia.

Sodowe Solvay

• Mimo, że samych zakładów może być

obecnie wzorowym wręcz przykładem
sukcesu w rewitalizacji terenów
poprzemysłowych, to teren tzw.
białych mórz, mimo przeprowadzonych
zabiegów rekultywacyjnych dopiero w
październiku 2008 r. doczekał się
decyzji o rodzaju swojego przyszłego
zagospodarowania.

Zagospodarowanie terenów

poprzemysłowych – miasto Będzin

• Bez wątpienia dużym wyzwaniem dla śląskich gmin były procesy

restrukturyzacji

• górnictwa węgla kamiennego, którego to tereny były największym w Polsce
• producentem. Stąd też w będącym w fazie rozruchu Śląskim Parku

Technologicznym

• do zagospodarowania przeznaczono ponad 1000 ha m.in. po byłych

kopalniach

• węgla kamiennego Zgoda i Wawel. Skalę problemu z jakim muszą zmagać
• się wysoko uprzemysłowione miasta województwa śląskiego dobrze

odzwierciedla

• przykład działań rewitalizacyjnych jakie przeprowadzono lub zaplanowano

na terenie

• miasta Będzina.
• Całość programu rewitalizacyjnego objęła teren niespełna 190 ha, o

zróżnicowanym

• pod względem genezy charakterze degradacji

Tereny powojskowe- pustynia

Błędowska

• Od wczesnych lat XX w. pustynia wykorzystywana

była jako poligon. Podczas I wojny światowej ćwiczył
tu  batalion pomocniczy piechoty legionowej. W
okresie międzywojennym obszar ten
wykorzystywała do ćwiczeń piechota i artyleria Armii
Kraków, a w czasie II wojny światowej pustynia
służyła jako poligon niemieckiej Afrika Korpos oraz
niemieckim lotnikom. Obecnie część tylko północna
pustyni wykorzystywana jest jako poligon wojskowy.
Od strony Chechła oraz na górze Czubatce
w Kluczach było niegdyś stanowisko dowodzenia,
jednak z powodu groźby zawalenia ruiny usunięto.

Pustynia Błędowska

• Obecnie podejmuje się działanie mające na celu

uchronienie tego unikalnego obszaru poprzez
karczowanie sukcesywnie zarastających drzew

[1]

.

W 2010 roku ma rozpocząć się program "Ochrona
mozaiki siedlisk przyrodniczych w zlewni rzeki
Białej Przemszy" realizowany przez Zespół Parków
Krajobrazowych Województwa Śląskiego, w ramach
którego przez pustynię zostanie wyznaczona
ścieżka przyrodnicza o długości 12 km,
odkrzewione oraz oczyszczone z
niewybuchów zostanie 56 ha, usunięty zostanie
muł z 10 ha Bagien Błędowskich i Stawu Jandy. 

Bibliografia

http://www.zielony.org.pl/
http://www.ojcowskiparknarodowy.pl/
http://pl.wikipedia.org/wiki/Rekultywacja
http://pl.wikipedia.org/wiki/Bonarka_(Krak
%C3%B3w

)

http://

www.ekocentrum.krakow.pl/233,a,skladow
isko-odpadow-komunalnych-barycz.htm