Centrum odpowiedzialności

za koszty

Opracował: Stanisław Pacyński

Przedmiot: Podstawy Kontrolingu
Prowadząca: dr inż. Mazur Anna

Centrum kosztów jest najmniejszym segmentem zakresu
odpowiedzialności.
Tworzy się je w celu dostarczenia informacji potrzebnej do
sterowania gospodarnością pojedynczego miejsca powstawania
kosztów (MPK) lub grupy tych miejsc. Jego istotą jest
ponoszenie odpowiedzialności za koszty, a nie tylko ewidencja
według miejsc powstawania.
Kolejną przyczyną budowania centrów kosztów jest możliwość
szacowania wielkości kosztów, które niekoniecznie dadzą się
planować na podstawie wielkości sprzedaży czy produkcji
wyrobów (np. koszty remontów). Centra kosztów stają się
ośrodkami planowania, kontroli i odpowiedzialności.

Idea Centrum odpowiedzialności

za koszty

Do podstawowych kryteriów wyodrębniania centrów kosztów należą:

1. Miejsca powstawania kosztów – jeśli głównym celem ich tworzenia jest
sterowanie gospodarnością, a nie rachunkowe przeliczanie kosztów
wspólnych, koszty kontroluje się tam, gdzie one powstają.
Osoba odpowiedzialna za dane centrum, a następnie reaguje na odchylenie
rzeczywiście poniesionych kosztów od kosztów planowanych. Jedno centrum
kosztów powinno podlegać jednej osobie, a nie kilku. Odpowiedzialność np. za
wydział oznacza także odpowiedzialność za koszty tego wydziału. Dla potrzeb
planowania i kontroli centrum kosztów może składać się także z kilku MPK,
choć w skrajnym przypadku każde MPK może mieć własnego przełożonego.

2. Funkcje przedsiębiorstwa – chodzi tu o połączenie takich samych czynności w jedno
centrum kosztów; te same typy czynności generują bowiem podobne koszty
bezpośrednie
i pośrednie.

Kryteria wyodrębniania centrów

kosztów

3.

Organizacja przestrzenna – nie jest możliwa do wzięcia pod uwagę, jeżeli różne
czynności wykonywane są w jednym pomieszczeniu (spawanie, wiercenie,
montaż i kilka innych czynności w jednej hali fabrycznej – różnorodna kombinacja
pracowników i maszyn o różnym poziomie technicznym wywołuje różnorodne
koszty pośrednie, które ukrywa taka kombinacja).

4.

Wymagania techniczno- obrachunkowe – produkty generujące jednolitą

strukturę kosztów wymagają mniejszej liczby centrów niż produkty o zmiennej
strukturze kosztów (analogia od wpływu typu produkcji na liczbę i rodzaj
centrów). Przekłada się to później na nakład obrachunkowy relacji pomiędzy
centrami, który
może być kryterium dokładności przypisania kosztów.

Tworzone centra kosztów muszą ponadto spełniać trzy kryteria:

1. Umożliwiać wyrażenie efektu rzeczywistego (rezultatu) centrum w postaci
miernika, odzwierciedlającego powstawanie kosztów w centrum (pomiar input-
output).
2. Być wyraźnie wyodrębnionymi obszarami odpowiedzialności.
3. Ułatwiać sporządzanie dowodów księgowych (a przynajmniej nie utrudniać).

Na tworzenie centrów ma także wpływ typ produkcji wykorzystywany w danym
przedsiębiorstwie. W organizacji produkcji wykonywanej w warsztatach one same mogą
stanowić podstawę ich wyodrębnienia. Jeśli zaś na warsztat składają się różnorodne
czynności
obróbcze, to można je na podstawie tych czynności podzielić na kolejne centra, (kolejne
MPK). W przypadku produkcji taśmowej tworzy się centra, wykorzystując przestrzenne
rozmieszczenie; polega to na tym, że jeśli produkty stanowiące nośnik kosztów
w jednakowym stopniu przyczyniają się do powstawania kosztów wzdłuż taśmy, to
wówczas
ta linia produkcyjna może stanowić jedno centrum kosztów. W przypadku gniazda
produkcyjnego (elastyczny system wytwórczy), na którym wytwarzany jest produkt,
nośnik
kosztów i miejsce powstania kosztów są „jednością” – gniazdo staje się centrum kosztów.
Należy dodać, że im więcej rodzajów produktów i im więcej stopni ich produkcji,
tym większa liczba centrów kosztów i MPK. Wielkość przedsiębiorstwa nie jest
decydującym
kryterium liczby centrów.

Struktura organizacyjna

Prezes zarządu

Dyrektor

produkcji

Dyrektor
personalny

Dyrektor

Jakości

Montaż kadłuba
silnika

Montaż końcowy

Dział personalny

Dział
jakości

Gr I

Gr II

Gr
III

Gr I

Gr II

Gr
III

MPK lub

centrum

kosztów

Źródła kosztów danego
MPK

Liczba centrów kosztów wynika ze znalezienia optimum pomiędzy
jednym centrum
kosztów w postaci całego przedsiębiorstwa a tyloma centrami, ilu jest
w nim np.
pracowników.

Liczba centrów kosztów zależna jest według H. Vollmutha od:
• wielkość danej gałęzi gospodarki,
• programu produkcji,
• rozgraniczenia obszarów odpowiedzialności,
• dokładności ujęcia kosztów,
• możliwości kontroli kosztów.

Wyodrębnienie i funkcja centrum kosztów.

W dużych przedsiębiorstwach możliwe jest w celu uzyskania większej przejrzystości,
ujmowanie centrów kosztów w grupy, a nawet w obszary kosztów. Najczęściej
centra
te grupuje się według kryterium przynależności do poszczególnych stopni procesu
wytwórczego. Wyróżnia się zatem:

• centra kosztów ogólnych – całą swą produkcję przekazują innym centrom kosztów,
• centra kosztów produkcji podstawowej – odbywa się w nich produkcja
podstawowych produktów,
• centra kosztów produkcji pomocniczej – najczęściej cała ich produkcja trafia
do centrów produkcji podstawowej,
• centra materiałowe – centra kosztów zakupów, magazynowania, wydawania
materiałów i ich kontroli,
• centra kosztów zarządu – centra kosztów administracji służące kierowaniu
przedsiębiorstwem,
• centra kosztów sprzedaży – centra kosztów związanych ze zbytem produktów,
• centra kosztów badań i rozwoju – centra kosztów ponoszonych na zapewnienie
przyszłej egzystencji przedsiębiorstwa.

Dziękuję za
uwagę

Koniec