ZASADY 

ORGANIZACJI 

PRACY

Istota organizacji pracy

     Podstawowymi czynnikami procesu pracy są: ziemia, 

praca i kapitał. Praca, określana również siłą 
roboczą, występuje w postaci sensownie 
wydatkowanego wysiłku fizycznego lub 
intelektualnego człowieka. Ziemia i kapitał to 
czynniki rzeczowe produkcji, praca zaś jest 
czynnikiem osobowym. Warunkiem sprawnego 
przebiegu procesu gospodarczego jest takie scalenie 
tych wszystkich czynników, by współdziałając w 
sposób racjonalny i celowy zmierzały do osiągnięcia 
wytyczonego zadania. Elementem, który wiąże 
czynniki procesu gospodarczego jest organizacja 
pracy.

Istota organizacji pracy

Istota organizacji pracy wynika z jej zasadniczej treści, 

jaką jest łączenie czynnika osobowego i czynników 
rzeczowych procesu pracy w dążeniu do osiągnięcia 
zamierzonego celu.

Rola organizacji pracy polega głównie na wiązaniu i 

wzajemnym dostosowaniu indywidualnych działań 
poszczególnych wykonawców w celu wykonania 
wyznaczonych działań. Osiąga się to głównie w wyniku 
takiego podziału miedzy wykonawców, który prowadzi do 
uproszczenia i zharmonizowania procesu pracy, 
określenia najlepszych metod i środków wykonywania 
pracy oraz stworzenia warunków zgodnych z zasadami 
ergonomii (jak najlepsze wykorzystanie pracowników i 
ich kwalifikacji oraz maszyn/urządzeń i racjonalne 
spożytkowanie surowców/materiałów).

Istota organizacji pracy

Praca zorganizowana – odbywa się zgodnie z 

określonymi zasadami i metodami. Uwzględnia 
właściwe przygotowanie i rozmieszczenie 
pracowników, stworzenie należytych warunków 
miejsca pracy, racjonalne sposoby wykonywania 
pracy oraz odpowiedni dobór i doskonalenie 
wyposażenia technicznego. Wpływa ona na 
uzyskanie większej sprawności ludzkiego 
działania, wyrażającej się w podnoszeniu 
wydajności pracy dzięki zmniejszeniu 
wydatkowania czasu pracy na jednostkę wyrobu.

Zasady organizacji pracy

Do podstawowych zasad w procesie 

organizacyjnym, których stosowanie zapewnia 
skuteczność działania organizacyjnego należą 
zasady:

 Podziału pracy,
 Koncentracji pracy,
 Harmonizacji pracy,
 Ekonomizacji działania,
 Optymalnego wyniku działania,
 Ciągłości działania,
 Indywidualizacji,
 Intensyfikacji.

ZASADA PODZIAŁU PRACY (Adam 

Smith)

Jeżeli powtarzająca się praca jakiejś jednostki lub zespołu 

zostanie podzielona w ten sposób, że każdą czynność 
składową oddzielimy i będziemy wykonywać seriami, na 
określonym poziomie specjalizacji, to ogólny nakład 
pracy i środków wytwórczych zmniejszy się.

Pisząc prościej  zasada ta polega na podzieleniu zadania, 

które ma być wykonane na czynności proste. Podział 
pracy złożonej na części składowe i przydzielenie 
wykonania zadań cząstkowych oddzielnym stanowiskom 
pracy, prowadzi do wzrostu ilości i jakości produktów. 
Łatwiej można opanować wykonywanie zadań prostych i 
szybciej specjalizować w ich wykonywaniu. Do 
wykonania prostych i powtarzających się czynności 
można wykorzystać nieskomplikowane maszyny 
znacznie zwiększając wzrost produkcji.

R.W.Griffin wymienia 4 korzyści jakie specjalizacja 

przynosi organizacji:

 Osiągnięcie wprawy przez pracowników,
 Skrócenie czasu przechodzenia z jednego zadania do 

drugiego,

 Łatwe opracowanie wyspecjalizowanych narzędzi
 Niewielki koszt przyuczenia pracownika.

Alternatywą dla negatywnych stron specjalizacji mogą 

być:

• Rotacja miedzy stanowiskami pracy,
• Rozszerzenie i wzbogacenie stanowiska pracy(więcej 

zadań),

• Zespoły robocze(grupa pracowników projektuje system 

pracy dla celów realizacji działania), 

• Uwzględnienie systemu pracy i preferencji pracy.

ZASADA PODZIAŁU PRACY (Adam 

Smith)

ZASADA PODZIAŁU PRACY (Adam Smith)

W praktyce rozróżnia się poziomy podział pracy, który 

polega na rozłożeniu czynności pomiędzy 
wykonawców tego samego szczebla, oraz pionowy 
podział pracy, którego istota jest oddzielanie funkcji 
kierowniczych od wykonawczych.

Korzyści wynikające z podziału pracy oprócz wzrostu 

wydajności to miedzy innymi:

• Lepsze wykorzystanie surowców/materiałów,
• Wyższa jakość wytwarzanych wyrobów,
• Ograniczenie nakładów środków 

produkcji(narzędzia),

• Zmniejszenie powierzchni do wykonywania 

działalności,

• Zmniejszenie kosztów przeszkolenia pracowników,
• Dostęp do potencjału ludzkiego

ZASADA KONCENTRACJI PRACY 

(Friderick W. Taylor)

Jeżeli kilka elementów wykonywujących czynności 

jednakowe(podobne) połączymy w jeden zespół 
działający razem lub zastąpimy jednym większym 
organem wykonywującym tę samą czynność w ilości 
równej produkcji wszystkich elementów, to ogólny 
nakład pracy i środków wytwórczych się zmniejszy.

Zasada ta prowadzi na ogół do oszczędności nakładów: 

czasu, miejsca, energii, materii, które w praktyce 
prowadzą do oszczędności kosztów wytworzenia, a 
zatem do obniżenia kosztów produkcji.

ZASADA HARMONIZACJI PRACY 

(Karol Adamiecki)

Dokładność doboru elementów wykonujących pracę 

podzieloną polega na maksymalnym wyrównaniu 
czasów działania, przy czym wielkość skutku 
użytecznego zespołu zależy od tego elementu, 
którego wydajność jest najmniejsza.

Zasada harmonizacji nakazuje odpowiedni dobór 

czynnika ludzkiego i czynników rzeczowych pod 
względem ilościowym i jakościowym oraz właściwe 
skoordynowanie działania tych czynników w czasie. 
Adamiecki stwierdził, że wydajność całego zespołu 
jest zależna od najmniej wydajnego ogniwa. 

ZASADA HARMONIZACJI PRACY 

(Karol Adamiecki)

O konieczności harmonizacji pracy używając słowa koordynacja 

pisze także Griffin: „…podstawowym argumentem za potrzebą 
koordynacji jest fakt istnienia niezależnych wydziałów i grup 
roboczych, które do wykonywania swoich funkcji wymagają 
zarówno informacji jak i zasobów z innych jednostek. Im 
większa jest współzależność pomiędzy wydziałami, tym 
większy jest zakres niezbędnej koordynacji.”

Istnieją 3 formy współzależności:
 Sumująca się – produkcja jednostek sumuje się, zyski lub 

straty są integrowane. Sukces lub porażka jednego wpływa na 
inne.

 Sekwencyjna – produkt jednej jednostki staje się elementem 

nakładów dla innej. Współzależność jednokierunkowa. 

 Wzajemna – dwustronny przepływ działalności między 

jednostkami. Działania wpływają na pozostałych.

ZASADA HARMONIZACJI PRACY 

(Karol Adamiecki)

Korzyści płynące z zastosowania zasady harmonizacji pracy:
• Wyeliminowanie przestojów czasowych (tzw. Wąskich 

gardeł),

• Wyeliminowanie przeciążeń i niedociążeń organizacyjnych,
• Wyrównanie czasów działania elementów wykonujących 

pracę podzieloną,

• Wzrost wydajności, skrócenie cyklu produkcyjnego,
• Ograniczenia powierzchni magazynowych,
• Właściwe projektowanie organizacji:
 Prawidłowy podział pracy (jednakowa wydajność w tej samej 

jednostce czasu w poszczególnych jednostkach),

 Zwiększenie zatrudnienia na mniej wydajnych stanowiskach,
 Przesunięcia między stanowiskami pracy.

ZASADA EKONOMIZACJI 

DZIAŁANIA

Polega na takim zorganizowaniu pracy, by osiągnąć jak 

największą korzyść z określonych środków lub osiągnąć 
określoną z góry korzyść przy jak najmniejszym nakładzie 
środków. W praktyce oznacza to np: osiągnięcie największej 
ilości produkcji odpowiedniej jakości przy niezmienionej 
liczbie zatrudnionych, ilości surowców i materiałów oraz 
stojących do dyspozycji maszyn. Oznacza to również 
osiągnięcie zaplanowanej produkcji (z góry określonej 
korzyści), przy najoszczędniejszym wydatkowaniu siły 
ludzkiej, surowców, materiałów, energii i innych czynników 
produkcji. Efektem stosowania zasady jest obniżenie 
kosztów własnych. Obok tych 2 alternatywnych zasad 
ekonomizacji, najwyższe efekty można osiągnąć stosując 
nie alternatywną formę K. Adamieckiego, polegającą na 
osiągnięciu maksymalnej korzyści przy minimalnym 
nakładzie sił i środków.  

ZASADA WZRASTAJĄCEJ 

PRODUKCJI (Karol Adamiecki)

Zasada ta ma źródło w zaobserwowanym zjawisku 

działalności ludzkiej, gdy w miarę zwiększania środków 
osiąga się coraz korzystniejsze rezultaty, ale tylko do 
pewnej określonej granicy. Po jej przekroczeniu 
zwiększanie środków przynosi coraz mniejsze efekty. 
Chodzi o to, by wydatkowanie środków lub wysiłku 
ludzkiego doprowadzić do punktu optymalnego, w którym 
uzyskuje się najkorzystniejszy wynik. Przykładem może 
być rozmiar czasu pracy:

Wykonując pracę przez określoną liczbę godzin człowiek 

wytwarza pewną liczbę produktów przypadającą na jedną 
godzinę pracy. Po przekroczeniu optymalnego czasu 
pracy na przykład w wyniku pracy w nadgodzinach, 
wydajność robotnika maleje z powodu zmęczenia 
wywołanego praca.

ZASADA CIĄGŁOŚCI DZIAŁANIA

Zasada ta wymaga równomierności tempa pracy, 

gdyż nagła jego zmiana czy przerwanie pracy 
powodują obniżanie wydajności. Praca powinna 
przebiegać rytmicznie i odznaczać się 
jednakowym natężeniem. Zasada ta nie 
eliminuje, co należy podkreślić, przerw w pracy 
wynikających z potrzeb fizjologicznych 
człowieka, tj. przerw na odpoczynek, posiłek oraz 
inne potrzeby naturalne.

ZASADA INTENSYFIKACJI PRACY

Założeniem tej zasady jest stałe dążenie do wzrostu 

wyników ilościowych i jakościowych pracownika 
lub przypadających na określoną wielkość 
nakładów. Intensyfikację zapewniają głównie 
bardziej udoskonalone narzędzia pracy, 
zastąpienie pracy ludzkiej maszynami oraz 
nabycie wprawy w wykonywaniu określonej 
pracy.

ZASADA INDYWIDUALIZACJI

Zasada ta polega na przydzieleniu pracownikowi 

pracy uwzględniając jego umiejętności, 
indywidualne uzdolnienia i zamiłowania. 
Przeprowadzone badania wykazały, że 
przestrzeganie tej zasady wpływa na wzrost 
wydajności pracy, gdyż pracownik wykonujący 
pracę zgodnie ze swoimi kwalifikacjami i 
zainteresowaniami chętniej pracuje i osiąga 
lepsze wyniki. Zasada ta odnosi się też do każdej 
jednostki organizacyjnej i instytucji, ponieważ 
powinno się dążyć do indywidualizowania do 
konkretnych warunków danej jednostki.

KONIEC

Prezentacje przygotowali:

          Witek Mateusz 
  &   Toboła Rafał

Ratownictwo Medyczne stacjonarne 

Bibliografia: 
Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw – 
D. Dębski, S. Dębski     
 
Strategie, plany, organizacja – 
praca zbiorowa