Opis dzieła

Jacka

Malczewskiego

*

Najsłynniejszym obrazem Jacka
Malczewskiego jest uważana za manifest
polskiego symbolizmu – „Melancholia”
(pełny tytuł: „Melancholia. Prolog.
Widzenie. Wiek ostatni w Polsce”).
Malczewski tworzył swój obraz w latach
1890-1894. „Melancholia” dostępna jest
w zbiorach Muzeum Narodowego w
Poznaniu.

*

MELANCHOLIA

*

Autor

*

Jacek Malczewski herbu
Tarnawa, (ur. 15 lipca
1854 w Radomiu, zm. 8
października 1929 w
Krakowie) – polski malarz,
jeden z głównych
przedstawicieli
symbolizmu przełomu XIX
i XX wieku.

*

Przyczyna

Powstania

*

To dzieło Malczewskiego uznawane jest
za manifest nie tylko polskiego
symbolizmu, ale także epoki Młodej
Polski. „Melancholia” oddaje również
nastrój epoki „fin de siecle” (koniec
wieku, koniec pewnej ery) w Polsce.

*

Przyczyna

Powstania

*

Ten obraz Malczewskiego interpretuje się jako
alegoryczne przedstawienie tragicznego losu polskiego
społeczeństwa w czasie niewoli. Jak wskazuje na to
pełny tytuł dzieła „Melancholia. Prolog. Widzenie. Wiek
ostatni w Polsce” stanowi podsumowanie końca
fatalnego stulecia, które u swego schyłku nie
przyniosło Polakom niczego więcej prócz
beznadziejności położenia i przegranych walk o
niepodległość. Artysta ukazał w swojej pracy także
problem miejsca i roli artysty w społeczeństwie oraz
historii. Jego pragnieniem było odrodzenie się czy jak
sam mawiał „zmartwychwstanie” narodu i ojczyzny
dzięki malarstwu, sztuce.

*

Technika

Malunku

*

Techniką przez niego

zastosowaną był olej
na płótnie. Wymiary
dzieła to: 139×240 cm.

*

Technika

Malunku

*

Dzieło Jacka Malczewskiego jest
dynamiczne, jego niespójna i dwudzielna
kompozycja podkreśla ekspresję
wielowątkowego przekazu.

*

Technika

Malunku

*

Obraz ma charakter dynamiczny. Skłębiony
tłum, najeżony kosami i bagnetami, splecione
ciała, widoczne z kilku różnych punktów
widzenia, zdają się atakować odbiorcę,
przelewają się wręcz przez ramy obrazu.
Tworzą masę, która układa się jakby w krzyż
lub barykadę nad podłogą pracowni. Obok
militarnych rekwizytów pojawiają się postacie
z książką, skrzypcami, klepsydrą czy pędzlem.
Przecież sztuka też może stać się orężem w
walce o wolność.

*

Opis dzieła

*

Obraz Malczewskiego przedstawia pracownię malarską, z lewej strony u
góry widać nikłą postać artysty skupionego podczas pracy przy
sztalugach. Z płótna, przy którym siedzi malarz wypływa i wylewa się w
przestrzeń obrazu bezładny tłum alegorycznych postaci. Poprzez strój i
trzymane w dłoniach rekwizyty skłębiona kolumna nawiązuje do
tragicznej historii Polski w XIX w. Wśród unoszącego się tłumu można
dostrzec przedstawicieli wielu kategorii społecznych, powstańców,
kapłanów, dzieci, zrozpaczone kobiety, skazańców w kajdanach,
kosynierów i żołnierzy napoleońskich. Wśród rekwizytów dominuje
uzbrojenie, kosy osadzone na sztorc, bagnety, szable i strzelby, niektórzy
zamiast oręża trzymają skrzypce, książki, klepsydry i pędzle. Tłum zdaje
się kierować do rozświetlonego okna, jednak tylko nieliczni,
zniedołężniali starcy docierają do jego parapetu i nie są w stanie go
przekroczyć. Po drugiej stronie okna stoi tajemnicza postać kobieca w
czarnych szatach, tytułowa Melancholia, która uniemożliwia
dziesiątkom uczestników korowodu przeniknąć do symbolizującej
wolność przestrzeni.

*

Znaczenie i

Przekaz

*

Najbardziej jednoznaczne i oczywiste dla polskiego odbiorcy
jest alegoryczne przedstawienie tragicznych losów polskiego
społeczeństwa w czasie niewoli. Krytycy podkreślają, że obraz
stanowi podsumowanie końca tragicznego stulecia i
beznadziejności położenia Polaków u jego schyłku. Jednak
płótno Malczewskiego ma również drugą, bardzo osobistą
wymowę, jest refleksją nad rolą sztuki i artysty-Polaka,
ilustracją życia rodaków od dzieciństwa do śmierci i próbą
zgłębienia tajemnicy przyszłości Narodu i Ojczyzny.

*

Artysta pełniąc funkcję profesora krakowskiej Akademii Sztuk
Pięknych powtarzał wielokrotnie do studentów Malujcie tak,
aby Polska zmartwychwstała, tym samym jednoznacznie
wyznaczał sens i cel własnej pracy.

*

Znaczenie i

Przekaz

*

Korowód postaci pojawił się ponownie na obrazie Malczewskiego
Błędne koło w 1897. Motywu tanecznego korowodu,
symbolizującego polskie społeczeństwo użył też Stanisław
Wyspiański w dramacie Wesele w 1901.

*

już na pierwszy rzut oka jest bardzo zrozumiały-przedstawia
tłumienie najprawdopodobniej Powstania Styczniowego którego
młody Malczewski był światkiem. Ukazuje on w nim duch walki
niepodległościowej. Napierający tłum ludzi jest w stanie
przezwyciężyć wszelkie niedogodności. Siła tkwi w narodzie a nie
w pojedynczych jednostkach. Na obrazie po prawej stronie
widoczne jest okno- symbol*4 ukazujący drogę do wolności, wrota
na otaczający, lepszy świat. Bardzo ważne jest, iż wspomniany
obiekt jest uchylony co również ma wartość symboliczną- zawsze
istnieje szansa na uzyskanie własnego ojczystego kraju
ciemiężonego przez wroga. Odwaga i chęć odzyskania własnego
domu-Polski powodują, że powstańcy nie baczą na straty które
muszą ponieść. Niestety z lekcji historii wiemy, iż wszelkie tego
typu działania z góry były skazane na niepowodzenie. Nigdy nic
nie było „zapięte na ostatni guzik” co powodowało klęskę i po
wielu niepowodzeniach-rezygnację z tego typu działań (narodziny
pracy organicznej). Skutkiem tego typu postanowień było
pozbawienie ojczyzny na ponad sto lat.

Dziękuję za

uwagę

Jan Dzedzej