KATA R Z Y N A B E R G I E L

PA U L I N A D ŁU G O S Z

A L E K S A N D R A F I K S

Znaczenie percepcji

wzrokowej w zachowaniu

się zwierząt.

Rodzaje narządów wzroku



Oko złożone



Oko z siatkówką:

-Oko z otworem
-Oko z soczewką

Rodzaje narządów wzroku



Oczy złożone wykształciły stawonogi. Funkcjonalną jednostką
oka złożonego jest ommatidium, które zawiera układ optyczny-
soczewkę i stożek krystaliczny oraz układ receptorowy-
rabdom. Każde ommatidium jest odzielnym elementarnym
kanałem informacyjnym. To powoduje, że owady widzą w
postaci zbiorów kropek przypominających mozaikę.



Ilość ommatidiów jest zależna gatunkowo, np. ważka ma ich aż
kilkadziesiąt tysięcy, a mrówka robotnica zaledwie kilka. Oko
złożone daje niezbyt ostry obraz, jednak jego zaletą jest łatwość
wykrywania ruchu z dalekiej odległości oraz odbieranie
promieniowania świetlnego o dużym zakresie długości fal.

Oko
złożone

Rodzaje narządów wzroku

Budowa oka
złożonego

Rodzaje narządów wzroku



W przypadku oka z otworem światło przechodzi
przez niewielki otwór, tworząc odwrócony
obraz na tylnej ścianie. Wadą takiego narządu
wzroku jest możliwość jego funkcjonowania
tylko w warunkach silnego oświetlenia.



Oko z soczewką skupia światło przechodzące
przez soczewkę na siatkówce i pozwala widzieć
nawet przy słabym oświetleniu.

Oko z
siatkówką

Rodzaje narządów wzroku

Budowa oka z
soczewką

Postrzeganie barw



To co my odbieramy jako światło, zawiera się w bardzo wąskim zakresie
długości fali (380-760 nm), leżącym w szerokim spektrum promieni
elektromagnetycznych.



Zwierzęta wykazują wrażliwość wzroku na długości fal takie same lub
bardzo podobne do odbieranych przez człowieka.

Postrzeganie barw



Postrzeganie barw jest
zdolnością do rozróżniania
długości fal i zależy od
występowania w siatkówce
tzw. czopków.



Np. Psy posiadają w gałce
ocznej dwa rodzaje
czopków odpowiedzialnych
za widzenie barw (brak
czopka „czerwonego”). Ich
świat ma barwy niebiesko
– żółte.

Postrzeganie barw



JEŻ – odcienie szarości i brąz

Postrzeganie barw



Kot – Koty postrzegają kolory mniej

intensywnie niż my. Słabo widzą zieleń i w
ogóle nie dostrzegają czerwieni. Dawniej
naukowcy myśleli, że zwierzęta rozpoznają
tylko dwa kolory, ale okazało się, że kocie
fotoreceptory są bardziej wrażliwe na
promieniowanie filetowo-niebieskie i zielono-
żółte. Innymi słowy koty słabo widzą zieleń i
w ogóle nie dostrzegają czerwieni

Koty- postrzeganie barw w dzień i w nocy

Postrzeganie barw

Postrzeganie barw



PTAKI i OWADY - Zwierzęta
te biją nas na głowę jeśli
chodzi o zmysł wzroku. W
odróżnieniu od psów i
kotów mają niesamowitą
zdolność postrzegania
barw. Prawdopodobnie nasz
świat kolorów w
porównaniu z tym, co widzą
ptaki i owady jest prawie
światem czarno – białym. W
oku mają czopki wrażliwe
na ultrafiolet. Dzięki temu
dostrzegają to, co dla nas
jest niewidoczne.

Postrzeganie barw

• Prawdopodobnie
tak pszczoły
postrzegają kwiaty.

Wrażliwość
na migające
światło

Wyobraźmy sobie
mrugający
flesz. Przy wysokiej
częstotliwości
mrugania, błyski
zaczynają się ze sobą
zlewać w jeden długi
błysk. Oczy
człowieka potrafią
zarejestrować około
50 takich błysków na
sekundę, psy i koty
około 75, a mucha
250.

Postrzeganie
ruchu

Lepiej widać mrugające
światełko, niż takie,
które świeci non-stop.
Zjawisko to odgrywa
ogromną rolę w
przyrodzie. Ofiary
próbując ocalić życie,
często zamierają w
bezruchu, bo jest wtedy
szansa, że drapieżnik
ich nie zauważy. Z
drugiej
strony poruszające się
obiekty wyzwalają u
drapieżników łowcze
instynkty. Co ciekawe
ruch łatwiej dostrzec
przy słabszym
oświetleniu.

Rodzaje ruchów gałek ocznych

Rozróżnia się 5 rodzajów ruchów oczu:



Odruch błędnikowo-oczny- jego zadaniem jest kompensacja
położenia gałek przy ruchach głowy, tak by obraz otoczenia
utrzymywał się stabilnie w tych samych miejscach siatkówek.
Odruch ten funkcjonuje już przy niewielkich ruchach ciała wraz z
głową , np. Podczas chodu. Przy wiekszych zwrotach głowy
pojawia się reakcja dwufazowa zwana oczopląsem.



Reakcja optokinetyczna- występuje, gdy obraz na siatkówce
zmienia położenie wskutek ruchu przedmiotu. Służy
poszukiwaniu przedmiotów w polu widzenia i polega na
podążaniu, zwracaniu głowy lub wodzeniu oczami za
przesuwającą się scenerią. W przypadku osiągnięcia przez gałki
oczne skrajnego położenia, pojawia się tzw. oczopląs „kolejowy” i
następuje szybki powrót gałek to pozycji wyjściowej.

Rodzaje ruchów gałek ocznych



Ruchy skokowe- polegają na szybkim „przeskakiwaniu” wzroku na
kolejny fragment, gdy poprzedni został już sprawdzony lub
poznany. Występują przy oglądaniu dużych obrazów, złożonych z
wielu fragmentów, np. przy czytaniu książki.



Ruchy podążania i wodzenia- występują, gdy śledzi się przedmiot
poruszający się z nieregularną prędkością albo nieoczekiwanie
zmieniający kierunek ruchu. Kiedy przedmiot porusza się szybko
jest to ruch podążania, a przy wolno poruszających się obiektach
mamy ruch wodzenia. Ruchy te nie występują, gdy sami
przesuwamy przedmiot.



Ruchy ustawienia gałek ocznych- występują , kiedy w pole
widzenia wchodzi interesujący nas przedmiot. Oczy ustawiają się
w jego kierunku w wyniku reakcji nazywanej odruchem
wpatrywania się lub odruchem fiksacji gałek ocznych. Odruchowi
temu towarzyszy akomodacja oka.

Widzenie w dzień a widzenie w nocy



Środowisko życia zwierząt charakteryzuje się
ogromnym zakresem natężenia oświetlenia (od 1000
luksów- 0,2 luksa). Konieczność przystosowania się
do tych warunków spowodowała zmiany
autonomiczne i funkcjonalne narządu wzroku w
procesie ewolucji i doprowadziły do powstania
gatunków o dziennym i nocnym trybie życia



Zwierzęta aktywne w dzień mają z reguły ostry wzrok
i zdolność do rozróżniania barw.



Zwierzęta o nocnym trybie życia dysponują
mechanizmami umożliwiającymi orientację w
środowisku słabo oświetlonym.

Widzenie w dzień a widzenie w nocy

Przykładowo:



Sowy mają dużą
soczewkę i szeroką
źrenicę.



Kotowate i wilki pod
siatkówką, w obrębie
naczyniówki
posiadają błonę
odblaskową- makatę,
od której odbija się
światło.

Pole widzenia



Polem widzenia nazywa
się obszar przestrzeni,
którego obraz pada na
całą siatkówkę.



U niektórych zwierząt
występują obszary ślepe,
na przykład u konia są to
miejsca za głową, pod
nosem i tuż nad czołem.



Wyróżniamy dwa typy
widzenia: stereoskopowy
i panoramiczny.

Widzenie
panoramiczn
e

Występuje u kręgowców
niższych (ryb, płazy
gady ptaki) o bocznym
położeniu gałek
ocznych. Każde oko ma
odrębne pole widzenia,
co sprawia, że zwierze
posługując się obojgiem
oczu może objąć
wzrokiem znaczny
obszar otaczającej je
przestrzeni. Widzenie
panoramiczne jest
korzystne dla orientacji
w dużych
przestrzeniach, kiedy
precyzyjna ocena
odległości nie jest
potrzebna.

Widzenie
stereoskopow
e

Pole widzenia obojga
oczu, z wyjątkiem
części skrajnie
bocznych, zachodzą
na siebie, wskutek
czego przedmioty
znajdujące się we
wspólnej części
rzucają obrazy na
obie siatkówki. Taka
właściwość narządu
wzroku jest postawą
widzenia
przestrzennego.

Akomodacja

Akomodacja - zjawisko dostosowywania się oka do

ostrego oglądania przedmiotów znajdujących się
w różnych odległościach. Istnieją dwa
mechanizmy akomodacji:



- zmiana kształtu soczewki oka, a wskutek tego
zmiana jej ogniskowej i co za tym idzie zmiana jej
zdolności skupiającej (ssaki)



- zmiana odległości soczewki od siatkówki (ryby)



U ptaków występują oba typu akomodacji, dzięki
temu ptaki drapieżne mogą "przybliżać" obraz i
ich zasięg wzroku mierzony jest w kilometrach.

Światło spolaryzowane



Jedną z właściwości światła jest płaszczyzna polaryzacji światła. Jej
znaczenia dla zwierząt odkrył zoolog Karl von Frisch (1948 r.)
badając pszczoły. Zwykle owady te wskazują kierunek źródła
pokarmu względem położenia słońca, jednak Von Frish zauważył, że
pszczoły świetnie orientują się nawet gdy słońce jest niewidoczne,
pod warunkiem, że widoczny jest choć mały skrawek błękitnego
nieba. Światło docierające z tego skrawka jest spolaryzowane w
stopniu umożliwiającym określenie aktualnego położenia słońca.



W póżniejszych latach wykazano, że wrażliwość na światło
spolaryzowane jest powszechne u owadów i niektórych zwierząt
wodnych.



Obecnie istnieje wiele dowodów przemawiających za tym, że
zdolność percepcji płaszczyzny polaryzacji ma istotne znaczenia w
orienacji i nawigacji wielu gatunków zwierząt, zarówno lądowych
(np. Gołębie pocztowe), jak i wodnych.

Ź R Ó D Ł O :

B O G D A N S A D O W S K I „ B I O L O G I C Z N E M E C H A N I Z M Y Z A C H O W A N I A S I Ę L U D Z I I

Z W I E R Z Ą T ”

K N U T S C H M I G T - N I E L S E N „ F I Z J O L O G I A Z W I E R Z Ą T . A D A P T A C J A D O Ś R O D O W I S K A ”

Dziękujemy za uwagę 