Poznawanie i 

dokumentowanie 

rozwoju dziecka w 

pracy nauczyciela 

przedszkola

Pytania

 Komu i czemu ma służyć poznawanie i 

dokumentowanie rozwoju dziecka?

 Jak można ten proces rozpatrywać?
 Jakie są obszary poznawania dziecka i jego 

rozwoju?

 Za pomocą jakich metod możemy 

poznawać dziecko i jego rozwój?

 Czemu służy ocenianie w procesie 

gromadzenia wiedzy o dziecku?

 Czym jest norma/standard rozwojowy i 

jaka jest jego funkcja w procesie 
poznawania dziecka?

 Jakie metody dokumentowania stosowane 

są w przedszkolu?

Na czym polega proces 

poznawania i komu służy?

• Polega na gromadzeniu danych istotnych 

dla planowania i prowadzenia pracy 
dydaktycznej, wychowawczej i 
opiekuńczej  w przedszkolu i  w środowisku  
pozaprzedszkolnym.

Służy przede wszystkim samemu dziecku oraz 

nauczycielowi, rodzicom i innym 
instytucjom uczestniczącym w procesie 
opieki i wychowania.

Jak można ten proces 

rozpatrywać?

w wymiarze teoretycznym: 

• gromadzenie danych zgodnie z przyjętą 

metodologią, stawianie hipotez i ich 
weryfikowanie, tworzenie analiz 
porównawczych, konstruowanie modeli 
teoretycznych;

w wymiarze praktycznym:

• bezpośrednie podporządkowanie celom 

wychowawczym i dydaktycznym, 
natychmiastowe działanie, zaangażowanie 
w obserwowaną sytuację;

W jakim zakresie poznawanie 

dziecka ma służyć nauczycielowi?

• Ma mu umożliwić i ułatwić sprawne 

prowadzenie procesów wychowania i 
kształcenia opartego na racjonalnych 
podstawach.

• Gromadzenie danych nie może być 

celem samym w sobie i nie może 
zastępować działań nauczyciela.

Kogo i czego dotyczą działania 

rozpoznawcze nauczyciela?

• pojedynczego dziecka,
• zespołu wychowanków,
• stosunku dzieci do przedszkola i jego 

wymagań,

• pozaprzedszkolnej aktywności 

dziecka.

Jakie są edukacyjne cele poznawania 

dziecka przez nauczyciela?

Wykorzystanie wiedzy o dziecku/dzieciach 

w praktyce ma służyć:

• doskonaleniu jakości procesu nauczania,
• modyfikowaniu programów nauczania,
• podejmowaniu specjalnych/dodatkowych 

działań i zadań edukacyjnych, rozwiązywaniu 
problemów,

• projektowaniu sytuacji dydaktycznych,
• motywowaniu dzieci do działania i uczenia się,
• doskonaleniu własnych metod pracy,
• tworzeniu klimatu przedszkola.

Jakie są warunki dobrego poznania 

dziecka/dzieci przez nauczyciela? (wg 

A.Janowskiego)

 szczerość we wzajemnych kontaktach,
 zmniejszenie dystansu,
 umiejętność odczytywania zachowań 

pozawerbalnych (mowa ciała),

 empatia,
 właściwe warunki do prowadzenia obserwacji,
 niedemonstrowanie nadmiernej władzy w 

kontaktach z dzieckiem lub grupą,

 korygowania własnego „nauczycielskiego 

widzenia świata” w  rozpoznawaniu i 
rozwiązywaniu problemów dziecka.

Co może być przedmiotem poznania i 

rozpoznania w gromadzeniu informacji?

• różne rodzaje aktywności dziecka (fizyczne, 

poznawcze, społeczne, emocjonalne),

• stosunek dziecka do otoczenia ( do rodziców, 

rówieśników, nauczycieli, zwierząt i roślin, do 
przedmiotów własnych i cudzych), sposób bycia, 
wrażliwość,

• uzdolnienia, wady, umiejętność komunikowania się 

za pomocą mowy i innych środków wyrazu,

• inteligencja poznawcza, strategie uczenia się, 

odporność na sytuacje trudne, 

• umiejętność współpracy i współdziałania z dorosłymi 

i rówieśnikami i inne.

Na jakim etapie może odbywać się 

gromadzenie wiedzy o dziecku?

• na początku kontaktu/ów z 

dzieckiem/dziećmi,

• w trakcie procesu wychowania i 

nauczania,

• pod koniec, na podsumowanie 

rezultatów i formułowania wniosków.

Ideologia nauczycielska a 

sposób patrzenia na dziecko

Ideologiczna orientacja i preferowana 

teoria pedagogiczna 

• nauczyciel behawiorysta : min. dążenie do 

wyrównywania poziomów osiągnięć dzieci, 
ujednolicenia wyników nauczania, oddzielanie 
wyników nauczania od wychowania;

• nauczyciel konstruktywista: 

wykorzystywanie różnic indywidualnych w 
projektowaniu sytuacji dydaktycznych, 
poszanowanie wiedzy osobistej dziecka.

Negatywne skutki przyjęcia 

określonej ideologii dla 

postrzegania dziecka

• widzenie dziecka poprzez przyjęty 

określony idealny wzorzec ,

• tworzenie listy braków i odstępstw od 

normy

• błędne zaszufladkowanie dziecka 

(etykietowanie),

• podporządkowywanie swoich działań 

pod przyjęty wzorzec.

Metody gromadzenia 

informacji o dziecku/dzieciach

• Obserwacja
• Studium przypadku
• Wywiad i rozmowa
• Triangulacja – rozpatrywanie różnych 

punktów widzenia, zestawianie 
obserwacji i porównywanie różnych 
interpretacji,

• Analiza wytworów
• Socjometria i inne

Ocenianie w procesie 

poznawania 

funkcje oceny:
 informacyjna 
 wartościująca
 wzmacniająca
wymiary oceny:
 indywidualny (jest informacją o i dla dziecka)
  społeczny (służy rodzicom, władzom 

oświatowym, społeczeństwu);

Rodzaje oceniania: sumujące, kształtujące
Pojecie  normy i standardu (funkcja w ocenianiu)

Sposoby dokumentowania 

wiedzy o dziecku

Popularne formy to:
• notatki  na podstawie własnych spostrzeżeń i 

obserwacji,

• karty obserwacyjne,
• dzienniki obserwacji,
• karty pracy i wytwory dziecięcej działalności,
• zdjęcia, nagrania,  filmy video.
Dokumentowanie: treści, wytworów, procesu
Interpretacja  zebranych danych i informacji 

(refleksja nauczyciela nad własnym działaniem, 
uwrażliwienie na potrzeby dziecka, umiejętność ich 
rozpoznawania i zaspakajania.

Teoretyczne założenia dokumentowania

• Teoria konstruktywizmu społeczno-

kulturowego – wiedza konstruowana w 
kontekście społeczno-kulturowym, ustalana w 
procesie negocjacji znaczeń.

• Uczenie się jest nielinearnym, 

nieprzewidywalnym i nieuporządkowanym 
procesem.

• Postrzeganie instytucji edukacyjnej jako 

forum dialogu obywatelskiego, 
demokratycznych interakcji, wymiany 
doświadczeń, stałej rekonstrukcji wiedzy o 
dziecku, o misji instytucji i nauczyciela, wiązania 
tych działań z całą społecznością.

• Postrzeganie dokumentacji jako jednej z form 

tego dialogu.

• Negacja przekonania, że nauczyciel ma wcielać w 

życie programy, pomysły, projekty stworzone  dla 
innych dzieci z innych kontekstów kulturowych.
(M.Karwowska-Sruczyk)

Po co i dlaczego dokumentować proces 

uczenia się i rozwoju dzieci? (L.Katz)

• Aby pogłębić i poszerzyć proces uczenia się, 

umiejętności, wiedzy i  doświadczeń, jakie 
dzieci nabywają w trakcie działania.

• Aby umożliwić rodzicom zapoznanie się z 

doświadczeniami dzieci w instytucji.

• Dokumentacja jest rodzajem badań, które 

pozwalają nauczycielowi zrozumieć jego 
rolę w dziecięcych doświadczeniach.

• Dokumentacja dostarcza wiedzy o procesie 

uczenia się dzieci, ich postępach. (za 
M.Karwowska-Struczyk)

Literatura

M.Karwowska-Struczyk Dokumentacja narzędziem 

uczenia się/nauczania dziecka i nauczyciela 
w:Pedagogika małego dziecka red.M.Karwowska-
Struczyk, E.Słodownik-Rycaj, Warszawa2007

G.Szyling, D.Bronk Poznawanie ucznia w: D.Klus-

Stańska, M.Szczepska-Pustkowska (red), 
Warszawa 2009