PODATKI I SYSTEM

PODATKOWY

- WPROWADZENIE

mgr Małgorzata Mazurek-Chwiejczak
Katedra Finansów Publicznych
UMCS w Lublinie



PODATEK to świadczenie pieniężne na rzecz podmiotu prawa
publicznego (państwa lub samorządu terytorialnego),
jednostronnie przez ten podmiot ustalonego, o charakterze
ogólnym, zasadniczym, bezzwrotnym, nieodpłatnym i
przymusowym.

W. Wójtowicz



PODATEK to publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz
bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa,
województwa, powiatu lub gminy, które wynika z Ordynacji
podatkowej.

Ordynacja podatkowa, art. 6.

POJĘCIE PODATKU

© Małgorzata Mazurek-Chwiejczak

2

Cechy stałe i zmienne podatku

© Małgorzata Mazurek-Chwiejczak

3

PODATEK

CECHY STAŁE

Pieniężność

Jednostronność ustanowienia

Ogólność

Zasadniczość

Bezzwrotność

Nieodpłatność

Przymusowość

CE

CH

Y ZM

IEN

NE

Podmiot opodatkowania

Przedmiot opodatkowania

Podstawa opodatkowania

Skale i stawki podatkowe

Tryb i warunki płatność



CECHY STAŁE PODATKU:



Za pomocą cech stałych można odróżnić podatek od innych
świadczeń.



Świadczenie musi charakteryzować się wszystkimi siedmioma
cechami stałymi, aby można było uznać je za podatek.



CECHY ZMIENNE PODATKU:



Cechy zmienne podatku to inaczej elementy konstrukcyjne
podatku, elementy struktury podatku lub elementy techniczne
podatku.



Za pomocą cech zmiennych rozróżniamy podatki między
sobą.

CECHY STAŁE I ZMIENNE PODATKU

© Małgorzata Mazurek-Chwiejczak

4



PIENIĘŻNOŚĆ – podatek jest pobierany w pieniądzu; aktualne
rozwiązania prawne nie przewidują pobierania go w naturze.



JEDNOSTRONNOŚĆ USTANOWIENIA – podatek nie jest ustanawiany i
wymierzany w drodze umowy między osobą zobowiązaną do jego
zapłacenia a państwem lub samorządem, na rzecz którego jest on
pobierany; pobór podatku odbywa się na podstawie władczego działania
podmiotu ustanawiającego podatek na swoją rzecz w drodze ustawy
podatkowej.



OGÓLNOŚĆ – zasady poboru i wymiaru podatku odnoszą się do każdego
podmiotu, który spełnia warunki ustalone w prawie podatkowym; nie
ustanawia się żadnych indywidualnych warunków od imiennie wskazanych
podmiotów.



ZASADNICZOŚĆ – podstawowym celem podatku jest cel fiskalny
(dostarczenie państwu lub samorządowi terytorialnemu środków
finansowych niezbędnych do realizacji nałożonych na nie zadań); inne cele
podatku (np. cele stymulacyjne) mają jedynie znaczenie dodatkowe.

CECHY STAŁE PODATKU

© Małgorzata Mazurek-Chwiejczak

5



BEZZWROTNOŚĆ – podatek pobrany zgodnie z prawem nie
podlega zwrotowi; jest to cecha charakterystyczna wszystkich danin
publicznych.



NIEODPŁATNOŚĆ – podmiot uiszczający podatek nie otrzymuje od
państwa lub samorządu terytorialnego żadnego świadczenia
wzajemnego (np. w postaci czynności urzędowej lub usługi); zapłata
podatku nie stanowi zatem podstawy roszczeń w stosunku do
państwa lub samorządu o jakiekolwiek świadczenie wzajemne; ta
cecha różni podatek od opłaty, mającej odpłatny charakter;
społeczeństwo jako całość otrzymuje odpłatność ze strony
podmiotów publicznych z tytułu płaconych podatków w postaci dóbr
publicznych i społecznych, jednak korzystanie z tych dóbr nie jest
proporcjonalne do wysokości płaconych podatków.



PRZYMUSOWOŚĆ – państwo dysponuje środkami przymusu wobec
osób niepłacących podatków w należnej wysokości i może
wyegzekwować zobowiązanie podatkowe w drodze egzekucji
administracyjnej.

CECHY STAŁE PODATKU

© Małgorzata Mazurek-Chwiejczak

6

Wyróżniamy dwie kategorie przedmiotu opodatkowania:



PODMIOT CZYNNY – ustanawia podatki, pobiera je na swoją rzecz i je
egzekwuje; obecnie podmiotem czynnym w Polsce jest państwo oraz
jednostki samorządu terytorialnego (gminy i miasta na prawach
powiatu);



PODMIOT BIERNY – poddaje się ustanowionemu obowiązkowi
podatkowemu; najczęściej w prawie podatkowym używa się w stosunku
do niego określenia podatnik;



PODATNIK to osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka
organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, która ma mocy
ustaw podatkowych podlega obowiązkowi podatkowemu.



PODATNIK FORMALNY – ten, kto na mocy konkretnej ustawy
podatkowej jest zobowiązany do zapłacenia podatku i rozliczenia się
z tego tytułu z właściwym organem podatkowym



PODATNIK RZECZYWISTY – podmiot, który ponosi faktyczny ciężar
ekonomiczny opodatkowania; jego dochód lub majątek ulega
uszczupleniu w wyniku obowiązku podatkowego.

PODMIOT OPODATKOWANIA

© Małgorzata Mazurek-Chwiejczak

7

Zazwyczaj podatnik formalny i podatnik rzeczywisty to ten sam
podmiot. Inaczej jednak dzieje się w przypadku zjawiska
PRZERZUCALNOŚCI PODATKOWEJ, polegającego na rozczepieniu
osoby podatnika formalnego i rzeczywistego i przerzuceniu
ekonomicznego ciężaru opodatkowania z podatnika formalnego na inny
podmiot, który staje się przez to podatnikiem rzeczywistym.

Wyróżniamy następujące rodzaje przerzucalności podatkowej:



przerzucalność „w przód” – polega na przerzuceniu ekonomicznego
ciężaru podatku na kolejne ogniwo obrotu gospodarczego, aż po
odbiorcę finalnego (kosumenta); odbywa się poprzez podwyższenie
ceny towaru lub usługi o wartość podatku; jest to najczęściej
spotykamy typ przerzucalności, stosunkowo łatwy w realizacji
zwłaszcza w przypadku podatków pośrednich;



przerzucalność „w tył” – polega przerzuceniu ekonomicznego
ciężaru podatku na poprzednie ogniwo obrotu gospodarczego – na
dostawcę (poprzez obniżenie ceny dostaw) lub pracownika (poprzez
obniżenie wysokości jego płacy); jest trudniejsza w realizacji.

PRZERZUCALNOŚĆ PODATKOWA

© Małgorzata Mazurek-Chwiejczak

8

Poza podatnikiem za podmiot bierny podatku można uznać także dwa
podmioty pełniące funkcję pośrednika pomiędzy podatnikiem a podmiotem
czynnym podatku. Są nimi:



PŁATNIK – jego obowiązki sprowadzają się do trzech czynności:



obliczenia podatku,



pobrania podatku od podatnika,



wpłacenia go na rachunek organu podatkowego we właściwym terminie;



instytucja płatnika pojawia się wówczas, gdy podmiot czynny nie dokonuje
sam obliczenia podatku, ale „zleca” tę czynność innej osobie (płatnikowi);



przykłady płatników: zakłady pracy (płatnicy podatku PIT w od
wypłacanych wynagrodzeń), ZUS lub KRUS (płatnicy podatku PIT od
wypłacanych rent lub emerytur), notariusze (płatnik podatku od spadków i
darowizn oraz podatku od czynności cywilnoprawnych przy zawieraniu
umów w formie aktu notarialnego);



INKASENT - jego obowiązki obejmują dwie czynności:



pobranie podatku od podatnika,



wpłacenie go na rachunek organu podatkowego we właściwym terminie;



przykład inkasenta: sołtys w przypadku poboru podatku rolnego i leśnego.

PODMIOT OPODATKOWANIA

© Małgorzata Mazurek-Chwiejczak

9

PRZYKŁADY PODMIOTÓW OPODATKOWANIA

W POLSKICH PODATKACH

© Małgorzata Mazurek-Chwiejczak

10

Podatek

Podmiot opodatkowania

PODATEK PIT

osoby fizyczne osiągające dochody podlegające

opodatkowaniu

PODATEK CIT

osoby prawne i jednostki organizacyjne nie

posiadające osobowości prawnej

PODATEK VAT

jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości

prawnej, osoby prawne, oraz osoby fizyczne, które

wykonują samodzielnie działalność gospodarczą

PODATEK OD

NIERUCHOMOŚCI

osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki

organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej,

które są właścicielami lub samoistnymi

posiadaczami nieruchomości

PODATEK OD SPADKÓW

I DAROWIZN

osoby fizyczne nabywające własność rzeczy lub

praw majątkowych w sposób określony w ustawie



to stan faktyczny lub prawny, który podlega opodatkowaniu;



pozwala na udzielenie odpowiedzi na pytanie od czego płaci
się podatek.

PRZEDMIOT OPODATKOWANIA

© Małgorzata Mazurek-Chwiejczak

11

Podatek

Przedmiot opodatkowania

PODATEK PIT

wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem

przychodów wyłączonych z opodatkowania oraz

dochodów zwolnionych z podatku

PODATEK CIT

dochód, rozumiany jako nadwyżka przychodów nad

kosztami ich uzyskania

PODATEK VAT

odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie

usług na terytorium kraju, wewnątrzwspólnotowa

dostawa towarów, wewnątrzwspólnotowe nabycie

towarów, eksport towarów, import towarów

PODATEK OD

NIERUCHOMOŚCI

budynki lub ich części (lokale);

budowle lub ich części związanie z prowadzeniem

działalności gospodarczej;

grunty



to konkretyzacja przedmiotu opodatkowania, jego
ilościowe lub wartościowe ujęcie;



w zależności od tego w jakich jednostkach
wyrażona jest podstawa opodatkowania,
wyróżniamy:



podstawę opodatkowania o charakterze ilościowym
(wyrażona w jednostkach naturalnych, np. w metrach
kwadratowych, w hektarach fizycznych lub
przeliczeniowych);



podstawę opodatkowania o charakterze wartościowym
(wyrażona w złotych).

PODSTAWA OPODATKOWANIA

© Małgorzata Mazurek-Chwiejczak

12

PRZYKŁADY PODSTAW OPODATKOWANIA

W POLSKICH PODATKACH

© Małgorzata Mazurek-Chwiejczak

13

Podatek

Podstawa opodatkowania

PODATEK PIT

dochód, rozumiany jako nadwyżka przychodów nad

kosztami ich uzyskania

PODATEK CIT

dochód, rozumiany jako nadwyżka przychodów nad

kosztami ich uzyskania

PODATEK VAT

obrót, tzn. kwota należna z tytułu sprzedaży

pomniejszona o kwotę podatku należnego

PODATEK OD

NIERUCHOMOŚCI

dla budynków: powierzchnia użytkowa wyrażona w

metrach kwadratowych;

dla gruntów: powierzchnia wyrażona w metrach

kwadratowych

PODATEK OD SPADKÓW

I DAROWIZN

wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po

potrąceniu długów i ciężarów- tzw. czysta wartość.

PODATEK ROLNY

powierzchnia użytków rolnych gospodarstwa rolnego

wyrażona w tzw. hektarach przeliczeniowych



Określa jaką część podstawy opodatkowania stanowi kwota podatku.



Rodzaje stawek podatkowych:



kwotowe – wyrażona w ustalonej kwocie; jest stosowana wtedy, gdy podstawa
opodatkowania przybiera postać ilościową;



procentowe - wyrażona w postaci procentowej; jest stosowana wtedy, gdy
podstawa opodatkowania przybiera postać wartościową;



ułamkowe – wyrażone w ułamku zwykłym, którego nie da się przedstawić w
postaci dziesiętnej (np. 1/3);



wielokrotnościowe – występuje wtedy, gdy podatek stanowi wielokrotność
podstawy opodatkowania, a więc jest od niej większy; ma charakter sankcji.



Stawki podatkowe możemy również podzielić na:



stałe – relacja kwoty podatku do podstawy opodatkowania nie zmienia się (jest
stała); kwota podatku zmienia się proporcjonalnie (liniowo) w stosunku do
podstawy opodatkowania;



zmienne - relacja kwoty podatku do podstawy opodatkowania nie jest stała.

STAWKA PODATKOWA

© Małgorzata Mazurek-Chwiejczak

14

nia

opodatkowa

podstawa

podatek

podatkowa

stawka

.

.





To zbiór stawek podatkowych obowiązujących w danym
podatku; inaczej zestawienie podstaw opodatkowania i
stawek podatkowych.



Wyróżniamy następujące rodzaje skal podatkowych:



skala liniowa (proporcjonalna) – charakteryzuje się stałą stawką
podatkową, stawka podatkowa jest taka sama dla każdej podstawy
opodatkowania, a wysokość podatku zmienia się proporcjonalnie do
podstawy opodatkowania; występuje w przypadku większości
polskich podatków – m.in. w przypadku podatków CIT i VAT;



skala nieproporcjonalna – charakteryzuje się zmienną stawką
podatkową; stawka podatkowa zmienia się wraz ze zmianami
podstawy opodatkowania:



skala progresywna,



skala regresywna,



skala degresywna.

SKALA PODATKOWA (TARYFA PODATKOWA)

© Małgorzata Mazurek-Chwiejczak

15



Wyróżniamy następujące rodzaje skal nieporcjonalnych:



skala progresywna – wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania
rośnie stawka podatkowa; może występować w dwóch postaciach:

•

progresja globalna – polega na zastosowaniu jednej stawki wynikającej
ze skali do całej podstawy opodatkowania; jej istotnym mankamentem jest
to, że powoduje bardzo duży, niejako skokowy wzrost kwoty podatku przy
przejściu podstawy opodatkowania z jednego szczebla na drugi;

•

progresja szczeblowana – podstawę opodatkowania dzieli się na odcinki
(szczeble) i do każdego z nich stosuje się inną, wynikającą ze skali stawkę;

uważa się, że skala progresywna uwzględnia subiektywny ciężar
podatku i w tym sensie zapewnia równość opodatkowania



skala regresywna - wraz ze wzrostem podstawy opodatkowania
maleje stawka podatkowa;



skala degresywna - wraz ze spadkiem podstawy opodatkowania
maleje stawka podatkowa, ale tylko do pewnego poziomu, poniżej
którego zmienia się w stawkę stałą.

SKALA PODATKOWA (TARYFA PODATKOWA)

© Małgorzata Mazurek-Chwiejczak

16



PODATEK OD NIERUCHOMOŚCI:



dla gruntów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej:

0,74 zł za 1 m

2



dla budynków mieszkalnych

:

0,62 zł za 1 m

2



PODATEK ROLNY:

równowartość pieniężna 2,5 q żyta za 1 ha przeliczeniowy



PODATEK OD TOWARÓW I USŁUG:

5%, 8%, 23%



PODATEK CIT:

19%



PODATEK PIT:

PRZYKŁADY SKAL I STAWEK PODATKOWYCH

W POLSKICH PODATKACH

© Małgorzata Mazurek-Chwiejczak

17



Obejmują elementy formalne takie jak:

•

terminy zapłaty podatków,

•

sposób zapłaty,

•

wzory deklaracji podatkowych,

•

zasady prowadzenia ewidencji podatkowych,

•

możliwość częściowej zapłaty zobowiązań podatkowych w
formie ratalnej lub zaliczkowej.

TRYB I WARUNKI PŁATNOŚCI PODATKÓW

© Małgorzata Mazurek-Chwiejczak

18

TRYB I WARUNKI PŁATNOŚCI

W POLSKICH PODATKACH

© Małgorzata Mazurek-Chwiejczak

19

Podatek

Tryb i warunki płatności

PODATEK PIT

Opłacany w formie miesięcznych zaliczek; do 30

kwietnia następnego roku należy złożyć zeznanie o

wysokości osiągniętego dochodu i rozliczyć podatek

PODATEK CIT

Opłacany w postaci miesięcznych lub kwartalnych

zaliczek; ostateczne rozliczenie związane jest ze

złożeniem w urzędzie skarbowym rocznego zeznania

podatkowego

PODTAEK OD

NIERUCHOMOŚCI,

PODATEK ROLNY,

PODATEK LEŚNY

W przypadku osób fizycznych podatek płacony jest w

czterech ratach w terminach do 15 marca, 15 maja,

15 września i 15 listopada roku podatkowego

PODATEK OD

CZYNNOŚCI

CYWILNOPRAWNYCH

W terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku

podatkowego



SYSTEM PODATKOWY to ogół podatków pobieranych w danym czasie i
w danym państwie.



O systemie podatkowym możemy mówić wtedy, gdy zespół podatków ma
charakter uporządkowany i stanowi pewną liczbę podatków, które można
w określony sposób sklasyfikować przy uwzględnieniu różnych kryteriów.



Klasyfikacje podatków ze względu na:

1.

kryterium podmiotu czynnego,

2.

kryterium podmiotu biernego,

3.

okoliczności wprowadzenia,

4.

sposób wprowadzenia,

5.

charakter podatków (opcja społeczna kształtowania s.p.),

6.

źródło poboru podatków (opcja ekonomiczna kształtowania s.p.)

7.

tożsamość podatnika formalnego i rzeczywistego (opcja prawna
kształtowania s.p.)

SYSTEM PODATKOWY

© Małgorzata Mazurek-Chwiejczak

20

S YSTEM PODATKOWY W POLSCE

- klasyfikacja ze względu na rodzaj podmiotu czynnego

S YSTEM PODATKOWY W POLSCE

- klasyfikacja ze względu na rodzaj podmiotu czynnego

PODSYSTEM PODATKÓW

PAŃSTWOWYCH

PODSYSTEM PODATKÓW

PAŃSTWOWYCH

- podatek od towarów i usług

(VAT);
- podatek akcyzowy;
- podatek dochodowy od osób

fizycznych (PIT) – 48,81% wpływów

z CIT trafia do budżetu państwa, zaś

51,19% do budżetów JST;
- podatek dochodowy od osób

prawnych (CIT) – 77,14% wpływów

z CIT trafia do budżetu państwa, zaś

22,86% do budżetów JST;
- podatek od gier;
- podatek tonażowy;
- podatek od wydobycia

niektórych kopalin (od 2012 r.)

- podatek od towarów i usług

(VAT);
- podatek akcyzowy;
- podatek dochodowy od osób

fizycznych (PIT) – 48,81% wpływów

z CIT trafia do budżetu państwa, zaś

51,19% do budżetów JST;
- podatek dochodowy od osób

prawnych (CIT) – 77,14% wpływów

z CIT trafia do budżetu państwa, zaś

22,86% do budżetów JST;
- podatek od gier;
- podatek tonażowy;
- podatek od wydobycia

niektórych kopalin (od 2012 r.)

PODSYSTEM PODATKÓW

SAMORZĄDOWYCH

PODSYSTEM PODATKÓW

SAMORZĄDOWYCH

- podatek od nieruchomości;
- podatek rolny;
- podatek leśny;
- podatek od środków

transportu;
- podatek od spadków i

darowizn;
- podatek od czynności

cywilnoprawnych;
- karta podatkowa (uproszczona

forma PIT).

- podatek od nieruchomości;
- podatek rolny;
- podatek leśny;
- podatek od środków

transportu;
- podatek od spadków i

darowizn;
- podatek od czynności

cywilnoprawnych;
- karta podatkowa (uproszczona

forma PIT).

© Małgorzata Mazurek-Chwiejczak

21

Dochody podatkowe budżetu państwa

w latach 2000-2011

© Małgorzata Mazurek-Chwiejczak

22

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

0

50 000 000

100 000 000

150 000 000

200 000 000

250 000 000

300 000 000

65%

70%

75%

80%

85%

90%

95%

wielkość

wpływów

podatkowych

zasilających

budżet państwa

w tys. zł

udział wpływów

podatkowych w

dochodach

budżetu państwa

Struktura dochodów podatkowych

budżetu państwa w 2011 r.

© Małgorzata Mazurek-Chwiejczak

23

49,68%

23,83%

0,61%

15,66%

10,22%

0,00%

podatek VAT
podatek akcyzowy
podatek od gier
podatek dochodowy od
osób fizycznych
podatek dochodowy od
osób prawnych
podatek tonażowy



PODATKI POBIERANE OD OSÓB FIZYCZNYCH –
podatek dochodowy od osób fizycznych, podatek od
spadków i darowizn.



PODATKI POBIERANE OD OSÓB PRAWNYCH I
JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH NIE
POSIADAJĄCYCH OSOBOWOŚCI PRAWNEJ – podatek
dochodowy od osób prawnych.

Pozostałe podatki mogą być pobierane zarówno od osób
fizycznych, osób prawnych, jak i jednostek
organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej.

© Małgorzata Mazurek-Chwiejczak

SYSTEM PODATKOWY

– klasyfikacja ze względu na rodzaj podmiotu

biernego

24



PODATKI ZWYCZAJNE – są wprowadzane na czas
nieokreślone w niejako „normalnych” warunkach;
stanowią stałe, pewne i regularne źródło finansowania
działalności podmiotów publicznych, obecnie wszystkie
podatki w Polsce mają charakter zwyczajny.



PODATKI NADZWYCZAJNE – mają charakter
przejściowy, nieregularny, są wprowadzane w
szczególnych okolicznościach, np. podatek od
nadzwyczajnego wzbogacenia wojennego pobierany w
Polsce po II wojnie światowej, koncepcja podatku
powodziowego w Polsce w 1998 r.

© Małgorzata Mazurek-Chwiejczak

SYSTEM PODATKOWY

– klasyfikacja ze względu na okoliczności

wprowadzenia

25

1)

PODATKI OBLIGATORYJNE – przepisy prawne
nakazują ich pobieranie – nie ma możliwości rezygnacji
z ich pobierania; do ich pobierania nie jest konieczne
spełnienie żadnych dodatkowych warunków
przewidzianych przepisami prawa np. podatki, opłaty;
obecnie wszystkie podatki pobierane w Polsce mają
charakter obligatoryjny.

2)

PODATKI FAKULTATYWNE – przepisy prawne dają
możliwość ich pobierania, przy spełnieniu dodatkowych
warunków przewidzianych w odrębnych ustawach, np.
wpływy z samoopodatkowania mieszkańców gminy.

© Małgorzata Mazurek-Chwiejczak

SYSTEM PODATKOWY

– klasyfikacja ze względu na sposób

wprowadzenia

26



PODATKI RZECZOWE – najistotniejszą pozycję wśród
elementów konstrukcyjnych podatku odgrywa przedmiot
opodatkowania; sytuacja osobista podatnika nie wpływa na
wysokość zobowiązania podatkowego, np. CIT, VAT;



PODATKI OSOBISTE – najistotniejszą pozycję wśród
elementów konstrukcyjnych podatku stanowi podmiot
opodatkowania; okoliczności podmiotowe (sytuacja osobista,
rodzinna, zdrowotna) wpływają w tym przypadku na kwotę
zobowiązania podatkowego; podatkiem osobistym w polskim
systemie podatkowym jest PIT poprzez takie rozwiązania jak:
ulga z tytułu wychowywania dzieci, ulga rehabilitacyjna,
możliwość wspólnego rozliczenia z małżonkiem itd.

SYSTEM PODATKOWY –

klasyfikacja podatków ze względu na charakter

podatków (OPCJA SPOŁECZNA KSZTAŁTOWANIA

S.P.)

© Małgorzata Mazurek-Chwiejczak

27



PODATKI PRZYCHODOWE – obejmują opodatkowanie dochodów w
toku ich powstawania, podstawą opodatkowania jest przychód bez
uwzględniania kosztów jego uzyskania, np. ryczałt od przychodów
ewidencjonowanych;



PODATKI DOCHODOWE – opodatkowaniu podlega dochód po
potrąceniu o koszty jego uzyskania, np. PIT i CIT;



PODATKI KONSUMPCYJNE – obejmują opodatkowanie wydatków
podatnika ponoszonych w celu nabycia dóbr lub usług, np. podatek
od towarów i usług, podatek akcyzowy;



PODATKI MAJĄTKOWE – obejmują opodatkowanie majątku
podatnika; mogą mieć formę podatku syntetycznego (od całej
substancji majątkowej – np. podatek od spadków) lub analitycznego
(od niektórych elementów majątku – np. podatek od nieruchomości).

SYSTEM PODATKOWY

- klasyfikacja ze względu na źródło poboru

podatku (OPCJA EKONOMICZNA KSZTAŁTOWANIA

S.P.)

© Małgorzata Mazurek-Chwiejczak

28

SYSTEM PODATKOWY

- klasyfikacja ze względu na tożsamość podatnika

formalnego i rzeczywistego

(OPCJA PRAWNA KSZTAŁTOWANIA S.P.)

© Małgorzata Mazurek-Chwiejczak

29

Kryterium

PODATKI

BEZPOŚREDNIE

PODATKI POŚREDNIE

kryterium

ekonomiczne

ze swej natury nie są
przerzucalne i obciążają
wprost podatnika

z założenia łatwo
przerzucalne

kryterium

techniki poboru

płacone przez osoby
bezpośrednio do tego
zobowiązane przez
państwo (tożsamość
podatnika formalnego i
rzeczywistego)

dochodzi do rozszczepienia
osoby formalnie
zobowiązanej do zapłaty
podatku (podatnika
formalnego) i osoby, która
ponosi faktyczny ciężar
podatkowy (podatnika
rzeczywistego)

kryterium

zdolności

płatniczej

podatnika

nakładane wprost na
źródło; odzwierciedlają w
sposób bezpośredni
zdolność płatniczą
podatnika

nakładane na źródło za
pośrednictwem obrotu
ujawniającego zdolność
płatniczą podatnika

SYSTEM PODATKOWY

- klasyfikacja ze względu na tożsamość podatnika

formalnego i rzeczywistego

(OPCJA PRAWNA KSZTAŁTOWANIA S.P.)

© Małgorzata Mazurek-Chwiejczak

30

Kryterium

PODATKI

BEZPOŚREDNIE

PODATKI POŚREDNIE

kryterium

administracyjn

e

pobierane na podstawie

stałych rejestrów

(alfabetycznych spisów)

pobierane bez takiego

rejestru, przy okazji

zaistnienia nie dających

się przewidzieć wydarzeń

czy okoliczności rodzących

obowiązek podatkowy

kryterium

skarbowe

obciążają określone

zdarzenia (np.

osiągnięcie dochodu)

lub rzeczy (np.

posiadanie

nieruchomości)

obciążają określony rodzaj

czynności (np. dokonanie

sprzedaży)



FUNKCJA FISKALNA - ta polega na dostarczeniu dochodów
budżetowych niezbędnych do pokrycia wydatków publicznych; jest
to najstarsza i najważniejsza funkcja przypisywana;



FUNKCJA STYMULACYJNA - polega na sterowaniu procesami
gospodarczymi; obejmuje dwojakiego rodzaju działania -
wywoływanie lub zwiększenie zjawisk pozytywnych dla gospodarki
i społeczeństwa, bądź też eliminowanie lub hamowanie zjawisk
szkodliwych;



FUNKCJA REDYSTRYBUCYJNA – system podatkowy jest narzędziem
wtórnego podziału dochodu narodowego - umożliwia korygowanie
podziału dochodów, który ukształtował się w warunkach rynkowych;



FUNKCJA EWIDENCYJNO-KONTROLNA – pobór podatków dostarcza
informacji o zachodzących zjawiskach gospodarczych i społecznych;
umożliwia jednocześnie formalną kontrolę nad podatnikiem i
prowadzoną przez niego działalnością.

FUNKCJE PODATKÓW

© Małgorzata Mazurek-Chwiejczak

31

Dziękuję za uwagę 

© Małgorzata Mazurek-Chwiejczak

32