MALARSTWO W POZYTYWIZMIE

MALARSTWO REALISTYCZNE



Realizm to styl w malarstwie europejskim
drugiej połowy XIX wieku; zapoczątkowany we
Francji, szybko został podchwycony na całym
kontynencie. Obrazy realistyczne to głównie
sceny rodzajowe z życia prostych ludzi,
namalowane przy pomocy uproszczonych
środków wyrazu, o spokojnej palecie i
kompozycji.



Najważniejszą postacią realizmu był Francuz
Gustave Courbet. Po francuskiej rewolucji w
1848 roku, gdy coraz więcej malarzy odwróciło
się od romantyzmu i akademizmu, objął
nieformalne przywództwo nad grupą tych
artystów. On też użył po raz pierwszy terminu
"realizm" w odniesieniu do współczesnego mu
prądu artystycznego.

GŁÓWNE ZAŁOŻENIA NURTU



przedstawienie prawdziwej
niezakłamanej rzeczywistości dostępnej
każdemu człowiekowi



rezygnacja z jakichkolwiek ozdobników
płótna, przesadnie żywych kolorów oraz
jasnych promiennych świateł



prezentowanie głównie życia zwykłych
ludzi, problemy życia codziennego,
pracy i trosk

CZOŁOWI PRZEDSTAWICIELE

Hiszpania

Hiszpania

• Jose

Dominguez,

• Valeriano

• Gustavo

Adolfo

Rosja

Rosja

• Ilja Riepin

• Towarzystwo

Objazdowych

Wystaw

Artystycznych

, tzw.

Pieridwiżnicy

Francja

Francja

• Honoré

Victoryn

Daumier

• Jean-

Francois

Millet

• Gustave

Courbet

Polska

Polska

• Aleksander

Gierymski

• Józef

Chełomoński

SZKOŁY MALARSKIE

Macchiaioli

• Artyści łamiąc konwencje,

malowali w plenerze, by w

najwierniejszy sposób

odtworzyć naturalne

światło i kolory.

Szkoła haska

• Malarze ze szkoły haskiej

tworzyli pod wpływem

francuskiej Szkoły z

Barbizon, malowali w

plenerze realistyczne i

naturalistyczne sceny

rodzajowe, które łączyli z

pejzażem. Wiodącym

tematem ich prac były

pejzaże, martwe natury i

sceny rodzajowe z życia

prostych ludzi: mieszczan,

chłopów i rybaków.

• Początkowo artyści

stosowali ciemną, mroczną

kolorystykę, dopiero później

pod wpływem

impresjonizmu ich prace

stały się lżejsze i jaśniejsze.

Ostatecznie wykształcili styl

będący kompilacją tradycji

barbizończyków i

impresjonistów.

NATURALIZM



Malarze próbowali w swych pracach uniknąć
romantycznego sentymentalizmu oraz klasycystyczno-
akademickiego podejścia do tworzenia obrazów.
Jednym z artystów naturalistycznych był Camilie Corot.
Stworzył nowy rodzaj pejzażu – pejzaż intymny, gdzie
przedstawiał krajobraz, ukazujący jego miłość i
uwielbienie do natury. Wraz z innymi, malował pejzaże
pod gołym niebem, by móc uchwycić wszelkie zjawiska
zachodzące w przyrodzie oraz zależność ich wyglądu
od pory dnia i padającego światła. W ten sposób
narodziło się malarstwo plenerowe. Główną rolę w
pracach malarzy odgrywały światło i to, jaki nastrój
ono wywołuje. Udało się im uzyskać subtelne formy
wyrazu jak powietrze, które staje się delikatnym
woalem czy światło wypełniające całą przestrzeń
obrazu. Rezygnowali ze schematycznego i starannego
stylu obowiązującego na akademiach.



Artyści szukali tematów do malowania w
życiu codziennym np. Millet, który znalazł
zamiłowanie w ukazywaniu pracujących
ludzi. W dziełach naturalizmu i realizmu
dominującymi cechami obrazów były:
wyrazistość formy, zachowanie perspektywy
oraz zamknięta kompozycja.
Podejście obu nurtów w XIX wieku polegało
nie na odnajdywaniu piękna w codziennych
czynnościach i naturze, lecz na poszukiwaniu
prawdy i ukazywaniu rzeczywistości takiej
jaka ona jest. Nie upiększali jej i nie szukali
wzniosłych momentów. Nie bali malować
rzeczywistości brzydkiej i ponury, jeśli to
tylko było zgodne z prawdą.

ARTUR GROTTGER

CECHY STYLISTYCZNE PRAC GROTTGERA



Intencją Grottgera było ukazanie tragedii wspólnoty poprzez
przedstawienie wydarzeń jednostkowych, a w nich przede
wszystkim wydarzeń konkretnych, choć anonimowych,
pojedynczych jej przedstawicieli. Zindywidualizowanie i
bezpośredniość wyraża poprzez koncentrację na jednostce i jej
uczuciach, np. w pracy Branka z 1863 roku gestowi kobiety
nadaje Grottger wymiar uniwersalnego przeżycia. Stałym
elementem, który sam artysta od początku uważał za
należący do istoty powstającego obrazu, był wyraz uczuć,
ekspresji. Niezależnie od zmian nastrój pozostawał ten sam,
konstytuowany przez emocjonalno-psychologiczną
charakterystykę postaci. Ważnym elementem prac jest zawsze
czytelnie zarysowany psychologiczno-emocjonalny wymiar
wydarzeń a dramaturgii, a w głównej mierze opiera się na
ekspresji uczuć bohaterów. Ludzkie twarze mają tu specjalny
status. Artysta łączył perfekcyjny iluzjonizm z subtelną
psychologiczną analizą portretowanej osoby, ale też twarze,
jako modele służyły mu za nośniki istniejącego uprzednio i
przygotowanego dla nich wyrazu (nie jak w portrecie jako
samodzielnym gatunku, gdzie celem było oddanie istoty danej
postaci). Czynnikiem nadrzędnym jest tu wyraz, który
przekraczał granice tożsamości modeli.

RYSUNEK I TECHNIKA



Cykle Grottgera powstawały na
ciemnożółtym kartonie, rysowane
czarną kredką i uzupełniane o białe
bliki. Nastrój sceny wynikał przede
wszystkim z ekspresji uczuć bohaterów
dramatu, dlatego jasność i
natychmiastowa zrozumiałość
zobrazowanej sytuacji narracyjnej,
budowanej w dużym stopniu przez
mowę gestów i mimiki postaci,
wymagała iluzjonistycznej
rzeczywistości przedstawionej.

UNIWERSALNE PRZESŁANIE CYKLÓW
GROTTGERA



Grottger nadaje nawet czysto dokumentalnym scenom z historii
współczesnej egzemplarycznego sensu (będzie tak robił we
wszystkich swoich cyklach). Zupełnie świadomie stale pogłębia
jednostkowy charakter swych utworów, dąży ku coraz dalej
posuniętemu uniwersalizmowi. Intencją Grottgera było od
samego początku nobilitowanie tematu współczesnego do rangi
malarstwa historycznego poprzez wpisanie przedstawień w
gatunkową konwencję egzemplaryczności czy uniwersalizmu
przesłania.



Autor stosuje klamrę alegoryczną, której celem jest nadanie
wydarzeniom uniwersalnego wymiaru, np. cykl Polonia w sposób
alegoryczny przedstawia walkę narodu o niepodległość ojczyzny.
Kostium antyczny jest tutaj znakiem ponadczasowości.
Następujące po karcie tytułowej sceny z powstania
styczniowego zyskują dzięki temu syntetyzującą moc nie tylko
wobec procesu historycznego, ale i wobec ogólnoludzkiego
dążenia do wolności i tragicznego końca owego dążenia.

CYKLE

•

Warszawa I (1861) – Błogosławieństwo, Lud w kościele, Chłop i
szlachta, Żydzi warszawscy, Pierwsza ofiara, Wdowa, Zamknięcie
kościołów

•

Warszawa II (1862) – Plac Zamkowy, Chłop i szlachta, Lud w
kościele, Wdowa, Zamknięcie kościołów, Więzienie księdza, Sybir

•

Polonia (1863) – Karta tytułowa, Branka, Kucie kos, Bitwa,
Schronisko, Obrona dworu, Po odejściu wroga, Żałobne wieści, Na
pobojowisku

•

Lithuania (1864-1866) – Puszcza, Znak, Przysięga, Bój, Duch,
Widzenie

•

Bór litewski (1864) – ?

•

Wojna (1866-1867) – Pójdź ze mną przez padół płaczu, Kometa,
Losowanie rekrutów, Pożegnanie, Pożoga, Głód, Zdrada i kara, Ludzie
czy szakale, Już tylko nędza, Świętokradztwo, Ludzkość, rodzie Kaina

JÓZEF CHEŁMOŃSKI

CECHY TWÓRCZOŚCI



Malował sceny rodzajowe, ukazując z
dużym autentyzmem życie wsi polskiej
i ukraińskiej oraz sceny myśliwskie. W
realistycznych, nastrojowych pejzażach
z wielką wrażliwością odtwarzał koloryt
przyrody. Rzadziej malował portrety. Był
doskonałym malarzem koni, sławę
przyniosły mu rozpędzone Czwórki i
Trójki.

GUSTAW COURBERT

TWÓRCZOŚĆ



Gustave Courbet zajmował się głównie malarstwem
rodzajowym, portretowym, pejzażowym oraz martwą
naturą. Pierwsze jego kompozycje (np. Lot i jego córki),
wykonywane były pod wpływem dzieł literackich,
zdradzając wyraźnie wpływ romantyzmu. W 1844 r.
wystawił na Salonie swoją pierwszą pracę - Autoportret z
psem (1842 r.), która należy do serii dzieł ukazujących
malarza w różnych etapach życia; Autoportret z lat
1850-53, Człowiek z fajką (1849), Człowiek w skórzanym
pasie (1845-46). Rok później jury Międzynarodowej
Wystawy w Paryżu odmówiła Courbert’owi wystawienia
dwóch prac: Pogrzebu w Ornans i Atelier. Malarz
postanowił zorganizować indywidualną wystawę pod
szyldem Le Réalisme, na której zaprezentował 34 płótna.

Prezentację przygotowała