UWARUNKOWANIA ZDROWIA.
CHOROBY ZAKAŹNE I PASOŻYTNICZE.

FIZY

CZNE

(pro

cesy

f

zjo

lo

gicz

ne

prz

ebie

gają

ce p

ra

wid

ło

wo

w

cały

m o

rga

nizm

ie

, po

czą

wsz

y o

d

poje

dyn

cze

j k

om

órk

i do

u

kładu

na

rzą

dó

w. Sp

ra

wn

e dzi

ała

nie

pro

cesu

h

ome

ost

azy

).

PSYCHICZNE

(zdolność logicznego myślenia,

rozpoznawania uczuć i

wyrażania ich w odpowiedni

sposób, umiejętność radzenia

sobie ze stresem).

SPOŁECZNE

(umiejętność nawiązywania,

podtrzymywania i rozwijania

prawidłowych relacji z ludźmi).

DUCH

OW

E

(zw

ią

za

ne

z

wia

rą

i

pra

kty

ka

mi

re

ligi

jn

ymi

lu

b o

sob

ist

ym

syst

em

em w

art

ości

).

ZDROWI

E

UWARUNKOWANIA
ZDROWIA



styl życia

(sposób odżywiania się, aktywność

fzyczna, umiejętność radzenia sobie ze stresem,
stosowanie alkoholu, papierosów, narkotyków,
zachowania seksualne)



środowisko życia

(rodzina, warunki pracy,

mieszkanie, znajomi)



czynniki genetyczne

(biologiczne funkcjonowanie

organizmu, dziedziczenie predyspozycji do
wystąpienia określonych chorób)



opieka

zdrowotna

(dostęp

do

świadczeń

medycznych)

Środowisko fzyczne-21%

Środowisko fzyczne-21%

Czynniki genetyczne-16%

Czynniki genetyczne-16%

Opieka zdrowotna-10%

Opieka zdrowotna-10%

Styl życia-53%

Styl życia-53%

CHOROBA

Dynamiczny stan organizmu, w którym dochodzi

do nieprawidłowej reakcji narządów na bodźce
pochodzące ze środowiska zewnętrznego lub
wewnętrznego. Prowadzi to do zaburzenia
homeostazy i zmian anatomicznych.

Etiologia

- określa czynniki powodujące chorobę

i związek między nimi a swoistą reakcją organizmu

Patogeneza

- ustala miejsca przenikania lub

usytuowania

czynnika

chorobotwórczego,

śledzenie rozwoju procesu chorobowego oraz
określenie drogi jego szerzenia się.

Czynniki

chorobotwórcze

Zewnętrzne

Biologiczne

(wirusy,

bakterie,

grzyby,

protisty,

zwierzęta)

Niebiologiczne

(fzyczne,

chemiczne,

społeczne)

Wewnętrz

ne

genetyczne

Choroby cywilizacyjne a

społeczne

Choroby

cywilizacyjne-

schodzenia

wyraźnie

związane z rozwojem
cywilizacji.

Ich

przyczynami mogą być
zmiany w środowisku,
mała

aktywność

fzyczna,

niewłaściwa

dieta i szybkie tempo
życia.

Są

to

np.

cukrzyca,

alergia,

nerwica, choroby układu
krążenia.

Choroby społeczne-

choroby
występujące

u

dużej liczby osób,
wymagające
długotrwałego
leczenia,
powodujące duże
straty społeczne.
Do

chorób

społecznych
należą

m.in.

alkoholizm, AIDS.

KLASYFIKACJA CHORÓB



Podział oparty na przyczynach, który dzieli choroby
na

zakaźne i niezakaźne



Podział topografczno-anatomiczny, który wyróżnia
choroby poszczególnych narządów lub układów



Podział oparty na płci i wieku



Podział

wskazujący

na

udział

czynnika

genetycznego

(czynnik

dzieli

choroby

na

dziedziczne
i niedziedziczne, wrodzone i nabyty)



Podział oparty na mechanizmach powstawania
chorób

Grupa chorób wywołanych przez drobnoustroje chorobotwórcze (wirusy,
bakterie, grzyby). Zalicza się do nich również choroby pasożytnicze,
wywołane przez protisty pasożytnicze i pasożyty zwierzęce.

Zakażenie

(infekcja)-

wnikanie

do

organizmu

drobnoustrojów

chorobotwórczych
Zarażenie (inwazja)- wnikanie do organizmu pasożytów

Choroby zakaźne

Czynniki biologiczne

Czynniki

biologiczne

powodujące

choroby

pochodzą głównie ze środowiska zewnętrznego.
Zdarza się jednak, że patogenami zostają
drobnoustroje wchodzące w skład naturalnej
mikroflory człowieka. Znanym przykładem jest
bytująca w jelicie grubym pałeczka okrężnicy
która po dostaniu się np. do dróg moczowych
wywołuje ich stan zapalny.

Jeśli drobnoustroje chorobotwórcze przebywają
w organizmie nazywa się on

nosicielem.

Źródła zakażenia

Zarażenie następuje

poprzez

przeniesienie

czynnika zakaźnego z
jednego organizmu na
drugi.



chorzy ludzie



chore zwierzęta



nosiciele

Drogi rozprzestrzeniania się
czynników zakaźnych:



Bezpośrednie:



Kontakt z chorym lub nosicielem- podczas stosunków
płciowych, a także pielęgnacji i leczenia osób chorych. W
przypadku zwierząt przez ugryzienie lub zadrapanie



Kontakt przez łożysko lub w trakcie porodu



Zakażenie własnymi pasożytami



Pośrednie:



Droga powietrzna- najczęściej droga kropelkowa w czasie
kichania lub kaszlu. Rzadziej z płynem zawartym w powietrzu



Droga pokarmowa



Zakażenie przez glebie



Przenoszenie za pośrednictwem przedmiotów np. zakażona
bielizna, pościel

Wrota zakażenia

Są to miejsca przez które patogeny wnikają do
organizmu.



Górne drogi oddechowe są wrotami zakażenia
chorób przenoszonych droga powietrzna.



Przewód pokarmowy jest miejscem przez które
wnikają patogeny szerzące się droga pokarmowa

Okres wylegania to czas który upływa od

momentu zakażenia do wystąpienia objawów
choroby.

Zwalczanie, leczenie i proflaktyka



W zwalczaniu chorób zakaźnych istotne
jest wczesne i prawidłowe rozpoznanie
choroby, wykrycie źródła zakażenia i
unieszkodliwienie go oraz przerwanie dróg
przenoszenia patogenów. Ważna jest
również ochrona osób które maja kontakt
z chorym.



Leczenie

polega na hamowaniu rozwoju

patogenów. W tym celu stosuje się
antybiotyki i antytoksyny, a także leki
przeciwwirusowe i zwalczające pasożyty.



Zapobieganie

polega na przestrzeganiu

zasad higieny oraz stosowaniu szczepień
ochronnych

Wybór niektórych chorób zakaźnych

Choroby zakaźne człowieka

Powodowane przez wirusy

Nazwa

Czynnik
chorobotwórcz
y

Droga
rozprzestrzeniani
a się

Wrota
zakażenia

Sposób
nabywania
odporności

WZW typu

A

HAV

Droga pokarmowa

i wodna

Układ

pokarmowy

• Po przebytej

chorobie

• Szczepienie

WZW typu

B

HBV

• kontakt

seksualny z

nosicielem

• kontakt z

przedmiotami

•Przez łożysko

• Uszkodzona

skóra

•błona śluzowa

dróg moczowo-

płciowych

• po przebytej

chorobie

• szczepienie

WZW typu

C

HCV

Bezpośredni

kontakt z

zakażoną krwią

Uszkodzona

skóra

Brak

szczepionki (!)

Rak szyjki

macicy

HPV

Bezpośredni

kontakt z chorym

lub nosicielem-

skóra lub kontakty

seksualne

• uszkodzona

skóra

• błona

śluzowa dróg

moczowo-

płciowych

Szczepienie

WZW typu A i typu B

Nazwa choroby

Droga

rozprzestrzenia

nia się

Wrota

zakażenia

Sposób

nabywania

odporności

Grypa

• droga kropelkowa

• Bezpośredni

kontakt z chorym

Układ oddechowy

Szczepienia (niska

skuteczność)

Odra

droga kropelkowa

Układ oddechowy

• przeciwciała

matki

• szczepienia

Świnka

droga kropelkowa

Układ oddechowy

• po przebytej
chorobie

• szczepienia

Różyczka

• droga kropelkowa

• przez łożysko

Układ oddechowy

• po przebytej

chorobie

• szczepienia

Ospa wietrzna

• droga kropelkowa

• Bezpośredni

kontakt z chorym

Układ oddechowy

• po przebytej

chorobie

• szczepienia

Choroba Heinego-

Medina

• droga

kropelkowa

• droga pokarmowa

(brudne ręce)

Układ pokarmowy

szczepienie

Wścieklizna

• bezpośredni

kontakt z chorym

zwierzęciem

(pogryzienie)

Uszkodzona skóra

Brak (szczepienia

wykonywane tylko

po ugryzieniu)

Choroby zakaźne człowieka

Nazwa

Czynnik

chorobotwórczy

Droga

rozprzestrzeniania

się

Sposób

nabywania

odporności

Gruźlica

prątek gruźlicy

• bezpośredni kontakt z

chorym lub nosicielem

• droga powietrzna

•droga pokarmowa (woda

lub mięso i mleko chorych

krów) , przez przedmioty

(jeśli

nie

została

zachowana odpowiednia

higiena - wygotowanie

naczyń , wygotowanie
pościeli

i ręczników)

szczepienie

Czerwonka

bakteryjna

pałeczki z rodzaju

Shigella

• bezpośredni kontakt z

chorym

• droga pokarmowa

•przenoszenie

prze

przedmioty

-

Wywoływane przez bakterie

Nazwa

Czynnik

chorobotwórczy

Droga

rozprzestrzeniania

się

Sposób

nabywania

odporności

Dur

brzuszny

pałeczka

duru

brzusznego

• zakażenie źródła wody,

skażona żywność i mleko

•przez muchy

• kontakt bezpośredni z

chorym lub nosicielem

szczepienie

Cholera

przecinkowiec cholery • droga pokarmowa i

wodna

szczepienie

Wąglik

laseczka wąglika

• bezpośredni kontakt z

chorym zwierzęciem lub

produktami pochodzenia

zwierzęcego ,

• przez muchy

•spożycie surowego lub

niedogotowanego

zakażonego mięsa

-

Borelioza

krętek

Borrelia

burgdorferi

przenoszenie kleszcze

-

Tężec

laseczka tężca

przez glebę

• szczepienie

•w

niektórych

przypadkach

podanie

antytoksyny

Choroby zakaźne człowieka

Nazwa

Czynnik

chorobotwórczy

Droga

rozprzestrzeniania się

i sposób zarażania się

Malaria

Zarodziec

ruchliwy,

pasmowy,

sierpowaty,

owalny

Ukłucie samicy komara

widliszka, w której ślinie

znajdują się sporozoity –

formy inwazyjne pasożyta

Rzęsistkowica

Rzęsistek pochwowy

• kontakt seksualny

•korzystanie ze wspólnych

urządzeń

sanitarnych

i

ręczników

Lambioza

Ogoniastek jelitowy

Spożycie wody skażonej

cystami pasożyta

Toskoplazmoza

Toxoplazma gondii

• zarażenie płodu od matki

przez łożysko

•

przez

ręce

zanieczyszczone oocytami

pochodzącymi z gleby lub

kocich odchodów

Czerwonka pełzakowa

Pełzak czerwonki

Spożycie wody skażonej

fekaliami

i

pokarmów

zawierających

cysty

pasożyta

Choroby zakaźne człowieka

Nazwa

Czynnik

chorobotwórczy

Droga

rozprzestrzeniania się

i sposób zarażenia

Tasiemczyca

Tasiemiec

nieuzbrojony

Tasiemiec

uzbrojony

Spożycie

surowego

lub

niedogotowa

nego mięsa

wołowego

zawierające

go wągry

Spożycie

surowego

lub

niedogotowa

nego mięsa

wieprzoweg

o

zawierające

go wągry

Glistnica

Glista ludzka

Spożywanie

wody

oraz

warzyw

i

owoców

zanieczyszczonych jajami

Włośnica

Włosień kręty

Spożycie

surowego

lub

niedogotowanego

mięsa

zawierającego

cysty

z

larwami włośnia

Owsica

Owsik ludzki

• połknięcie jaj owsika

przeniesionych

z

okolic

odbytu

za

pomocą

brudnych rąk

•połknięcie wraz z kurzem

jaj

unoszących

się

w

powietrzu