MAPA I JEJ PODSTAWOWE ELEMENTY

POJĘCIE MAPY
Mapą nazywamy dwuwymiarowy
rysunek posiadający cechy
kartometryczne,

- przedstawiający zgeneralizowany i
zmniejszony
obraz powierzchni Ziemi lub jej części,

- wykonany według przyjętych zasad
matematycznych,
tj. w odpowiedniej skali oraz
odwzorowania
kartograficznym,

- prezentujący za pomocą
symbolicznych znaków
umownych rozmieszczenie i stan
różnych obiektów
oraz zjawisk geograficznych.

Cechy mapy:
• zgeneralizowany obraz – tzn.
uproszczony do
szczegółów, które ze względu na
zmniejszenie obrazu
dadzą się jeszcze narysować w skali,
• kartometryczność – oznacza możliwość
wykonywania
na mapie pomiarów liniowych i
powierzchni,
• dwuwymiarowa – wskazuje na
przekształcenie
niepłaskiej przestrzeni w obraz na
płaszczyźnie,
• obraz zmniejszony – według przyjętej
skali co
prezentowane jest na mapie za pomocą
podziałki
• obraz symboliczny – tzn. prezentujący
zjawiska
i przedmioty na powierzchni Ziemi za
pomocą
określonych środków graficznych
(sygnaturami,
literami, barwnymi liniami i plamami)

.

Mapy geograficzne

I Mapy

ogólnogeograficzne

II Mapy tematyczne

topograficzn

e

wielkoskalo

we

topograficzne

średnioskalo

we

topograficz

ne

małoskalow

e

społeczno-

gospodarcz

e

przyrodnicz

e

Mapy tematyczne

Społeczno gospodarcze

przyrodnicze

gospodarcz

e

społeczne

fizjograficz

ne

sozologiczn

e

mapa

zasadnicz

a

demografic

zne

geologiczn

e

zagrożenie

środowiska

rzeźby

terenu

ochrony

środowiska

Podstawowym elementem mapy jest jej
skala.
Definiuje się ją jako stosunek dwóch
wielkości liniowych: tej na mapie i
odpowiadającej jej terenowej długości
zredukowanej do poziomu !!!.
Znajomość tej definicji ma znaczenie przy
mierzeniu odcinków na powierzchniach
nachylonych (stokach) !

Skala mapy wyrażona jest zależnością
1:M, gzie M to mianownik skali mapy
określający zmniejszenie obrazu
D

terenowe

= d

mapowe

∙ M

skąd dla wielkości dwuwymiarowych,
np. powierzchni działki: P

terenowa

=

p

mapowa

∙ M

2

a przestrzennych: V

rzeczywiste

= v

w skali

∙

M

3

PODZIAŁ MAP I ICH

PRZEZNACZENIE

Powszechnie stosowanym odwzorowaniem

przy opracowaniu map jest odwzorowanie
Gaussa – Krügera. Jest to odwzorowanie
konforemne walcowe, poprzeczne, w którym
punkty kolejnych pasów południkowych o
różnicy długości geograficznej 3

o

lub 6

o

rzutuje się na pobocznicę
walca o osi prostopadłej
do osi obrotu Ziemi
i stycznego do południka
środkowego takiego pasa.

Z kierunkiem południka środkowego
każdego pasa w takim odwzorowaniu
związane są mapowe układy współrzędnych
prostokątnych x,y. Os x-ów skierowana jest
na północ, a oś y-ów na wschód. Wynika z
tego, że tyle ile wybrano pasów tyle mamy
układów współrzędnych x,y.

Dla map w skalach 1:10 000 i mniejszych,
obejmujących jednolitym układem
współrzędnych cały kraj – przyjęto jeden pas
10-cio stopniowy; układ na nim utworzony
oznaczono symbolem „1992”,
Dla mapy zasadniczej, stanowiącej
podstawowy dokument geodezyjny
gospodarczego życia kraju, przyjęto cztery
pasy południkowe 3-stopniowe, co
spowodowało wystąpienie czterech
niezależnych układów współrzędnych,
oznaczonych wspólnym symbolem „2000”.
Dla ich rozróżnienia wprowadzono numerację
odpowiadającą wynikowi dzielenia długości
geograficznej południka osiowego przez 3

o

.

Uzyskana z tego dzielenia liczba umieszczana
jest na początku każdej współrzędnej y,
natomiast sama współrzędna y powiększana
jest o wartość 500 km.

Obraz równika jest linią o równaniu x = 0 m, a
obraz południka osiowego linią o równaniu:
y = 5 500 000 m dla L

o

= 15

o

,

y = 6 500 000 m dla L

o

= 18

o

,

y = 7 500 000 m dla L

o

= 21

o

,

y = 8 500 000 m dla L

o

= 24

o

.

Wyróżniamy mapy:

-

wielkoskalowe,

do których zalicza się mapy w

skalach od 1:250 do 1:5000 (w geodezji nie opracowuje się
map w większych skalach).
UWAGA: mniejszy mianownik to większa skala) ,

-

średnioskalowe,

do których zalicza się mapy w

skalach od 1:10000 do 1:50000,

-

drobnoskalowe,

do których zalicza się mapy w

skalach od 1:100000 do 1:1000000.

W procesie inwestycyjnym - dla opracowania założeń
techniczno-ekonomicznych - mają zastosowanie mapy
średnioskalowe, natomiast dla rozwiązań szczegółowych stosuje
się mapy wielkoskalowe, w tym przede wszystkim mapę
zasadniczą.

Znaki umowne (legenda mapy)

stanowią

rodzaj słownika objaśniającego poszczególne
znaki i napisy zastosowane w redakcji mapy.

Istnieją różne formy znaków umownych.

Ich znaczenie (legenda) umieszczane jest
na

każdej

mapie

przeznaczonej

do

użytkowania jednostkowego. Jeżeli mapa
jest częścią albumu, np. atlasów, to
legenda drukowana jest oddzielnie, jedna
dla wszystkich map w tym albumie. Jeżeli
mapa jest częścią systemu mapowego, jak
to jest w przypadku „podstawowej mapy
kraju – nazywanej mapą zasadniczą”, to
legenda wydrukowana jest w formie
oddzielnej książki, np. dla mapy zasadniczej
– instrukcja kartograficzna K1.

Jednostki miar stosowane w

obliczeniach

i pomiarach wielkości na mapach

Jednostki długości:

-

metr (m)

– podstawowa jednostka układu SI i

jej części:
milimetr (mm), centymetr (cm), hektometr
(hm), kilometr (km).

Jednostki kąta:

podstawowa jednostka układu

SI:

- radian (Rad)

- podstawowa jednostka układu

SI – kąt pełny zawiera 2π radianów

Pomocnicze jednostki kątowe dopuszczone do
użytkowania:

- stopień (

o

)

-

kąt pełny zawiera 360 stopni;

-

minuta

kątowa

(‘)

– 1/60 stopnia;

-

sekunda

kątowa

(”)

– 1/60 minuty;

-

grad

kątowy

(

g

)

– kąt pełny zawiera 400

gradów,

-

centygrad (

c

)

– 1/100 grada,

-

centycentygrad (

cc

)

– 1/100 centygrada,

Jednostki pola

– pochodne jednostki układu

SI:

-

milimetr kwadratowy (mm

2

),

-

centymetr kwadratowy (cm

2

),

- metr kwadratowy (m

2

),

-

ar (a) = 100 m

2

,

- hektar (ha) = 100 arów = 10 000 m

2

,

- kilometr kwadratowy (km

2

), = 100

hektarów = 1 000 000 m

2

.

MAPA

ZASADNICZA

I JEJ

CECHY

PRACA KONTROLNA nr 1

Na załączonym wyrysie mapy zasadniczej, w
granicach wkreślonego wielokąta,
przedstawić w kolorach występującą
infrastrukturę techniczną oraz określić pole
tego wielokąta.