Działania zmniejszające

promieniowanie

jonizujące

Jak zmniejszyć
promieniowanie jonizujące.



Osłona przed promieniowaniem –to konstrukcja mająca na celu zmniejszenie natężenia
promieniowania przenikliwego (jonizującego, niejonizującego bądź obojga na raz) docierającego
do danego miejsca, zazwyczaj do wartości mniejszej niż maksymalna dopuszczalna.
Wykonywana jest z odpowiednio dobranego i ukształtowanego materiału osłonnego, w postaci
osłony stałej (jak np. ściana z betonu czy okno ze szkła ołowiowego) lub nadającej się do
przenoszenia lub przewożenia (jak np. pojemnik ochronny na źródło promieniotwórcze).



Ze względu na zastosowanie osłony można podzielić na dwie kategorie:
-osłony biologiczne
-osłony przyrządów pomiarowych

Jak zmniejszyć
promieniowanie jonizujące.



Osłony biologiczne, tj. chroniące personel obsługujący źródła
promieniotwórcze lub urządzenia jądrowe przed promieniowaniem, ich
zadaniem jest zmniejszenie mocy dawki promieniowania w miejscu pracy
personelu na tyle, aby otrzymywane przezeń dawki nie przekroczyły
dawek granicznych.



Ze względu na nierzadko występujący mieszany rodzaj promieniowania
(np. personel obsługujący reaktor jądrowy) osłona taka może być złożoną
konstrukcją, zapewniającą ochronę przed promieniowaniem gamma
(ekrany z ołowiu) jak i przed silnym strumieniem neutronów (moderatory
oraz pochłaniacze, patrz niżej).



Oprócz osłon stałych i ruchomych stosowane są również osłony osobiste
w formie fartuchów, płaszczy, rękawic i okularów ochronnych.

Jak zmniejszyć
promieniowanie jonizujące.



Osłony przyrządów pomiarowych, tak małych detektorów
obsługujących konkretne próbki jak i dużych systemów jak licznik całego
ciała. W takich przypadkach stosuje się również tzw. osłony czynne,
nazwane tak dla odróżnienia od osłony biernej po prostu pochłaniającej
promieniowanie - są to różne detektory promieniowania pracujące z
właściwym przyrządem w układzie antykoincydencyjnym.



Jej działanie polega na krótkotrwałym (czas rzędu mikrosekund)
wyłączaniu procesu rejestracji promieniowania przez właściwy
("ochraniany") przyrząd pomiarowy w chwilach, gdy pojawia się
promieniowanie z otoczenia, mogące podnieść tło widma. W ten sposób
można eliminować tło pochodzące np. z promieniowania kosmicznego.

Osłony przed
promieniowaniem jonizującym.



Biorąc na osłonę materiał dwa razy grubszy niż ta warstwa połówkowa zmniejszymy
promieniowanie czterokrotnie, trzykrotnie grubszy materiał zmniejszy promieniowanie
ośmiokrotnie, itd.



Zdolność osłonowa materiału zależy od rodzaju promieniowania.



Cząstki alfa (pochodzące ze znanych rozpadów promieniotwórczych) dają się zatrzymać
już przez kartkę papieru lub zewnętrzną warstwę naskórka naszej skóry.



Cząstki beta (pochodzące ze znanych rozpadów promieniotwórczych) są bardziej
przenikliwe. Mogą one przeniknąć przez około 3 cm warstwę wody czy ciała ludzkiego,
ale zatrzymać je można już przy pomocy 1 mm blachy aluminiowej.



Najbardziej przenikliwe są cząstki gamma. Wymagają użycia materiałów o dużej gęstości
np.: ołów, beton.

Ołów

Blacha

aluminium

Kartka

papieru

Wpływ napromieniowania
na organizmy żywe.



Najczulsze są organy krwiotwórcze i tkanki rozrodcze, najmniej czułymi są
mózg i mięśnie.



Napromienienie oznacza pochłonięcie energii promieniowania, i co za tym
idzie- otrzymanie dawki promieniowania. W zależności od usytuowania
źródła względem organizmu może to być napromienienie zewnętrzne lub
wewnętrzne. Natomiast przy pracy ze źródłami promieniotwórczymi mogą
powstać skażenia promieniotwórcze.



Różne narządy i tkanki mają różną wrażliwość na promieniowanie. Z kolei
różne izotopy gromadzą się w różnych narządach i tkankach. I tak np.
izotopy jodu gromadzą się przede wszystkim w tarczycy, a radu i strontu -
w kościach. W związku z tym wprowadzono pojęcie narządu krytycznego.

Uszkodzenia somatyczne



Typowym skutkiem poważnych uszkodzeń somatycznych jest ostra choroba
popromienna. Składają się na nią m.in. mdłości, bóle i zawroty głowy, ogólne osłabienia,
zmiany we krwi, a następnie biegunki, czasami krwawe z powodu owrzodzeń jelit,
skłonności do krwawych wybroczyn w tkankach, niedokrwistość, wrzodziejące zapalenie
gardła, obniżenie odporności organizmu i wypadanie włosów.



W zależności od stopnia uszkodzeń choroba popromienna może zakończyć się śmiercią
lub przejść w fazę przewlekłą ze stopniowym wyniszczeniem organizmu zakończonym
najczęściej białaczką lub anemią aplastyczną i ostatecznie śmiercią. W wypadku
mniejszych uszkodzeń jest szansa na powrót do zdrowia. Możemy pomóc organizmowi
poprzez przeszczep szpiku kostnego.



Jednakże nawet po bardzo słabych objawach choroby popromiennej mogą po wielu
latach wystąpić tzw. skutki opóźnione. Są to:

- przedwczesne starzenie
- skrócenie życia
- niedokrwistość
- białaczka
- nowotwory
- zaćma

Uszkodzenia genetyczne



Uszkodzenia genetyczne polegają na zmianie struktury chromosomów
wchodzących w skład komórek rozrodczych. Ich następstwem są mutację
przejawiające się w zmianie dziedziczonych przez potomstwo cech
ustroju. Uszkodzenia chromosomów, a właściwie zmiany w składających
się na nie genach, są kopiowane przez następne generację komórek.

Zmieniony nieprawidłowy kod genetyczny może być tak samo stabilny i
czynny jak jego poprawny odpowiednik. Powoduje to różnego rodzaju
wady dziedziczne potomstwa w kolejnych pokoleniach.

Wpływ na komórki żywe



Jeśli promieniowanie dotrze do cząsteczek istotnych z punktu widzenia
funkcji życiowych, jak np. cząsteczki DNA, uszkodzenie komórki będzie z
reguły większe niż w przypadku, gdy będzie oddziaływało z mniej istotnymi
cząsteczkami, jak np. cząsteczki wody. Najbardziej podatne na wpływ
promieniowania są te komórki, które się szybko rozmnażają. Komórki mają
pewną zdolność regeneracji uszkodzeń, którą nabyły poprzez wieki
obcowania z tłem naturalnego promieniowania. Jednakże, jeśli komórka
podzieli się zanim zdoła zregenerować swe uszkodzenia popromienne,
nowe komórki mogą nie być identycznymi kopiami komórki wyjściowej.

Wpływ promieniowania na
płód ludzki



wodogłowie,



mongolizm czy zaburzenia w prawidłowym rozwoju rdzenia

kręgowego,



uszkodzenia układu kostnego ( wady rozwojowe kończyn,

rozczepienie podniebienia, zmiany w ogólnej budowie

kośćca ),



uszkodzenia gruczołów rozrodczych czy wady narządu wzroku

( zaćma ),



zmiany w tempie rozwoju płodu lub całkowite go

wstrzymanie Poddanie promieniowaniu kobiety ciężarnej

wywołuje mutacje w komórkach płodu jak również w

komórkach jej ciała.