Miażdżyca tętnic

kończyn dolnych u

kobiet

– niedoceniany problem

kliniczny

Arkadiusz Jawień, Paweł Wierzchowski, Arkadiusz Migdalski, Maria

Szewczyk

Katedra i Klinika Chirurgii Naczyniowej i Angiologii

Bydgoszcz 2012r.

PAD – peripheral arterial disease

•

Według TASC II - rozpoznanie gdy ABI <0,90

•

20-50% - asymptomatyczna

•

30-40% - niespecyficzne bóle kończyny

•

10-30% - typowe chromanie przestankowe

•

1-3% - CLI (krytyczne niedokrwienie kończyny)

•

Czynniki ryzyka:

 Wiek
 Palenie tytoniu
 Cukrzyca
 NT
 Dyslipidemia
 Hiperhomocystyinemia
 PCHN
 Zwiększona lepkość krwi

PŁEĆ ???

Klinika Chirurgii Naczyniowej i

Angiologii

2

•

Edinburgh Artery
Study

•

PARTNERS

•

The National
Health and
Nutritional
Examination Study

wg

Higgins’a

PAD występuje z częstością

3-29%

u kobiet w wieku pomiędzy 45-93rż

Polska – brak danych

3

Klinika Chirurgii Naczyniowej i

Angiologii

PAD – epidemiologia

Dane demograficzne w Polsce –

liczba kobiet

•

19. 748. 000

(51,7%) - Polska

•

1. 071. 498

(51,7%) - woj. kujawsko-pomorskie

•

189. 700

(53,3%) - Bydgoszcz

[współczynnik feminizacji =113,9]

4

Klinika Chirurgii Naczyniowej i

Angiologii

Dane demograficzne

– struktura

społeczeństwa według

wieku i płci

5

Klinika Chirurgii Naczyniowej i

Angiologii

GUS. Rocznik statystyczny 2011

Dane demograficzne

– struktura

społeczeństwa według

wieku i płci

6

Klinika Chirurgii Naczyniowej i

Angiologii

GUS. Rocznik statystyczny 2011

44%

populacji

żeńskiej

Dane demograficzne

– struktura

społeczeństwa według

wieku i płci

7

Klinika Chirurgii Naczyniowej i

Angiologii

GUS. Rocznik statystyczny 2011

44%

populacji

żeńskiej

•

PAD może więc dotyczyć:

od 2,5 tys. do 25 tys. kobiet w Bydgoszczy
od 14 tys. do 137 tys. kobiet w woj. kujawsko-
pomorskim
od 260 tys. do 2,5 mln kobiet w Polsce

8

Klinika Chirurgii Naczyniowej i

Angiologii

PAD – epidemiologia

•

Dla porównania:

ok. 5 tys. ludzi ginie rocznie na drogach w wypadkach
komunikacyjnych
ok. 700 tys. było na Przystanku Woodstock w 2011
ok. 3 mln ludzi było na krakowskich Błoniach podczas VIII
pielgrzymki Jana Pawła II do Polski w 2002r.

9

Klinika Chirurgii Naczyniowej i

Angiologii

PAD – zapadalność

Obciążenie populacji
występowaniem PAD jest
wyższe u kobiet

Ryzyko PAD rośnie z wiekiem u obu
płci

Ryzyko PAD jest wyższe u rasy
czarnej i latynosów

Am J Prev Med. 2007 Apr;32(4):328-33.
Ethnic-specific prevalence of peripheral arterial
disease in the United States. Allison MA, Ho
E, Denenberg JO, Langer RD, Newman AB, Fabsitz
RR, Criqui MH.
Department of Family and Preventive Medicine,
University of California San Diego, California, USA.

10

Klinika Chirurgii Naczyniowej i

Angiologii

PAD – śmiertelność

JAMA. 2008 Jul 9;300(2):197-208.
Ankle brachial index combined with Framingham
Risk Score to predict cardiovascular events and
mortality: a meta-analysis.
Ankle Brachial Index Collaboration, Fowkes FG et al.

11

Klinika Chirurgii Naczyniowej i

Angiologii

PAD – śmiertelność

JAMA. 2008 Jul 9;300(2):197-208.
Ankle brachial index combined with Framingham
Risk Score to predict cardiovascular events and
mortality: a meta-analysis.
Ankle Brachial Index Collaboration, Fowkes FG et al.

PAD – implikacje kliniczne u

kobiet

•

80% - pacjentki asymptomatyczne lub z nietypowym
bólem kończyn

•

W badaniu WHAS

(Women’s Health and Aging Study)

u kobiet

powyżej 65 rż. ze wskaźnikiem ABI <0,9 - 63% nie
miało objawów klinicznych

(Circulation. 2000;101:1007–1012)

•

Badanie WALCS: kobiety 2 x częściej prezentowały
nietypowe objawy PAD

(J Am Geriatr Soc. 2003;51:222–228.)

•

Często niewłaściwa diagnoza (nerwoból, niedomoga
kręgosłupa, niewydolność żylna, zwyrodnienie stawów,
rzs)

12

Klinika Chirurgii Naczyniowej i

Angiologii

PAD – implikacje kliniczne u

kobiet

•

Większy ubytek sprawności kończyny – krótszy o 33%
dystans chromania przy tym samym co u mężczyzn
wskaźniku ABI

•

Gorsza jakość życia u kobiet z PAD leczonych
ambulatoryjnie

•

U kobiet wskaźnik ABI jest niższy o 0,02

•

Większe ryzyko niewydolności pomostu

•

Większe ryzyko amputacji

•

Większe ryzyko krwawień po leczeniu endowaskularnym

13

J Am Board Fam Med. 2006 Mar-Apr;19(2):132-40.

PAD – implikacje kliniczne u

kobiet

•

Kobiety poddawane zabiegom rewaskularyzacyjnym są
starsze, mają bardziej zaawansowaną chorobę, rzadziej
palą papierosy

•

Mniejsza średnica naczyń goleni – większe trudności
techniczne wykonania zespoleń naczyniowych

•

Większy odsetek hospitalizacji w trybie pilnym

14

Klinika Chirurgii Naczyniowej i

Angiologii

PAD – implikacje kliniczne u

kobiet

•

Większe ryzyko powikłań leczenia operacyjnego:



zakażenie miejsca operowanego



krwiak i surowiczak w ranie pooperacyjnej



dłuższy pobyt w szpitalu



częściej okołooperacyjny zawał serca

•

Gorsza jakość życia po operacji

15

Klinika Chirurgii Naczyniowej i

Angiologii

PAD – wpływ płci na wyniki

rewaskularyzacji

16

Klinika Chirurgii Naczyniowej i

Angiologii

A.

Drożność

Brak pełnej zgodności i różne wyniki badań klinicznych

•

W kilku badaniach zaobserwowano gorszy efekt
rewaskularyzacji po leczeniu zabiegowym i wyższe ryzyko
zakrzepicy pomostu oraz zakrzepicy w stencie (Ballard i wsp.)

•

Nguyen i wsp. stwierdzili gorsze wyniki drożności pomostów
żylnych u kobiet rasy czarnej

•

Kashyap i wsp. nie obserwowali wpływu płci na wynik
drożności po zabiegach endowaskularnych i/lub klasycznych

PAD – wpływ płci na wyniki

rewaskularyzacji

17

Klinika Chirurgii Naczyniowej i

Angiologii

B.

Przeżycie

Brak pełnej zgodności i różne wyniki badań klinicznych

•

Belkin i wsp. podają niższą śmiertelność okołooperacyjną u
kobiet

•

Magnant i wsp. stwierdzili podobny odsetek zgonów
okołooperacyjnych kobiet i mężczyzn ale krótsze przeżycia
odległe u kobiet (3 letnia obserwacja)

•

Egorova i wsp. podają wyższą śmiertelność okołooperacyjną u
kobiet zarówno podczas leczenia endowaskularnego jak i
operacji klasycznych oraz amputacji

PAD – wpływ płci na wyniki

rewaskularyzacji

18

Klinika Chirurgii Naczyniowej i

Angiologii

C.

Przeżycia wolne od amputacji

Podobne lub lepsze wyniki u kobiet

•

Większość badań naukowych podaje podobne wyniki przeżyć
bez amputacji u kobiet i mężczyzn

•

Feinglass i wsp. większy odsetek przeżyć wolnych od
amputacji u kobiet w 61- miesięcznej obserwacji po leczeniu
operacyjnym

•

Malmstedt i wsp. podają lepsze wyniki leczenia chorych z
cukrzycą w przypadku kobiet

Wstępne dane Kliniki

19

Klinika Chirurgii Naczyniowej i

Angiologii

•

styczeń – maj 2012r

•

237 chorych z rozpoznaniem PAD, średnia wieku 66 lat

•

80 kobiet

34%

, średnia wieku 68,7 lat (min 40, max 89, SD 10,5)

•

157 mężczyzn – 66%, średnia wieku 65 lat (min 41, max 91, SD 9,8)

30

40

50

60

70

80

90

KOBIETY

0,0

0,1

0,2

0,3

P

ro

p

o

rtio

n

p

e

r B

a

r

0

5

10

15

20

25

C

o

u

n

t

Rozkład normalny;
p=0,2

40

50

60

70

80

90

100

MEZCZYZNI

0,00

0,02

0,04

0,06

0,08

0,10

0,12

0,14

0,16

0,18

P

ro

p

o

rtio

n

p

e

r B

a

r

0

10

20

30

C

o

u

n

t

Rozkład normalny;
p=0,34

Operowano:

39 kobiet - w tym 10 amputacji
(26%)
93 mężczyzn - w tym 25 amputacji
(27%)

Zmarło:

4 kobiety (2 po amputacji)
6 mężczyzn

Wnioski

•

PAD u kobiet jest niedoszacowanym zjawiskiem klinicznym

•

Wciąż brak wiarygodnych danych w zakresie wpływu płci na
skuteczność leczenia PAD w Polsce

•

Należy opracować rekomendacje diagnostyczne i lecznicze,
które uwzględnią obserwowane odmienności przebiegu
klinicznego PAD u kobiet

20

Klinika Chirurgii Naczyniowej i

Angiologii