ANATOMI
A
UKŁADU
ODDECH
OWEGO

BUDOWA OGÓLNA UKŁADU
ODDECHOWEGO



Najbardziej rozwinięty układ oddechowy (np. u kręgowców wyższych
ewolucyjnie) tworzą:



drogi oddechowe:



-jama nosowa - ogrzewanie powietrza, oczyszczanie (obecność w
nosie włosów i komórek z rzęskami wychwytującymi nieczystości),
nawilżanie (obecność śluzu);



-gardło, krtań, tchawica, oskrzela - stanowią drogę, którą powietrze
dociera do płuc. Tchawica i oskrzela mają dodatkowo chrząstkowe
pierścienie, by się nie zapadać.



narządy oddechowe:



-pęcherzyki płucne - tu zachodzi wymiana gazowa (za pomocą

dyfuzji

). Ich cienkie ścianki pozwalają na sprawną wymianę gazową. Są
również oplecione licznymi naczyniami włosowatymi. W płucach jest
bardzo dużo pęcherzyków, aby zwiększyć wydajność oddechową.



oraz - pośrednio – układ krwionośny transportujący krew do tkanek.



Ważne jest także to że układ oddechowy wyścielony jest przez

nabłonek migawkowy

UKŁAD ODDECHOWY CZŁOWIEKA



Układ oddechowy
(górne i dolne drogi
oddechowe)
[ Uproszczony]

C.D.



Powietrze atmosferyczne przechodzi początkowo przez górne drogi
oddechowe tj. przez nozdrza przednie nosa zewnętrznego, dostaje
się do jamy nosowej (nosa wewnętrznego), a z niej przez nozdrza
tylne do jamy gardła. Z gardła powietrze dostaje się do dolnych
dróg oddechowych, do których zalicza się: krtań, tchawicę,
oskrzela, oskrzeliki oraz właściwe narządy wymiany gazowej -
płuca (ryc. 5-1).
Krtań ku dołowi przechodzi w tchawicę długości 10 - 12 cm, o
średnicy światła od 1,5 do 2,5 cm. Jej część górna leży w obrębie
szyi, część dolna w śródpiersiu tylnym (z tyłu tuż za tchawicą na
całej jej długości znajduje się przełyk). Wewnętrzną powierzchnię
dróg oddechowych tworzy błona śluzowa zawierająca liczne
gruczoły (surowicze i śluzowe). Jest ona pokryta nabłonkiem
oddechowym migawkowym. Zewnętrzną powłokę tchawicy tworzy
błona włóknista, zawierająca 16-20 podkowiastych chrząstek.
Chrząstki te otwarte są ku tyłowi ciała, co powoduje, że w tej części
tchawicy (ścianie błoniastej) znajduje się tylko mięśniówka gładka.

Szczegółowy schemat układu
oddechowego

OD WDECHU DO WYDECH:



WYMIANA GAZOWA (oddychanie)



proces występujący u wszystkich komórek zachodzący w trakcie
oddychania tlenowego, polegający na pobraniu z otoczenia tlenu i
wydaleniu dwutlenku węgla.



WYMIANA GAZOWA U CZŁOWIEKA -



Wymiana gazowa w płucach: Powietrze jest mieszaniną gazów.
Najważniejszymi składnikami są: azot ok. 78%, tlen ok. 21%,
dwutlenek węgla ok. 0,03% i inne gazy. Z powietrza wciągniętego
do wnętrza pęcherzyków płucnych tlen przechodzi do naczyń
włosowatych, a dwutlenek węgla, przetransportowany przez krew,
w odwrotnym kierunku, do wnętrza pęcherzyka płucnego, a
następnie do oskrzeli, tchawicy, krtani - na zewnątrz.



Jest to zjawisko fizyczne oparte na zasadach dyfuzji. Każdy gaz
przechodzi z miejsca, gdzie znajduje się w wyższym stężeniu, do
miejsca o niższym stężeniu. Tlen pobrany w pęcherzykach
płucnych łączy się z hemoglobiną. Proces ten nazywamy
zewnętrzną wymianą gazową.



Mechanizm wentylacji płuc:

# Wdech:



mięśnie międzyżebrowe kurczą się,



żebra unoszą się do góry,



zwiększa się objętość klatki piersiowej,



przepona spłaszcza się.

# Wydech:



mięśnie międzyżebrowe rozluźniają się,



żebra wracają do pierwotnego położenia,



zmniejsza się objętość klatki piersiowej.

# Ilość wydychanego powietrza zależy od:



tempa oddychania,



głębokości oddychania.

Mechanizm oddychania zachodzi niezależnie od naszej

woli. Kieruje nim układ nerwowy, którego ośrodki
znajdują się w rdzeniu przedłużonym.



Skład powietrza



Wdychanego:



azot: 78,4 %,



tlen: 20,3 %,



dwutlenek węgla: 0,04 %,



para wodna: 0,76 %,



pozostałe gazy: 0,5%,



Wydychanego:



azot: 74,3 %,



tlen: 15,3 %,



dwutlenek węgla: 4,2 %,



para wodna: 5,2% ,



pozostałe gazy: 1%.

DROGA POWIETRZA I NARZĄDY
PRZEZ JAKIE PRZEPŁYWA:



Jama nosowa



Przegrodą nosową, którą jest chrząstka, jama nosowa została
podzielona na dwie części. Zbudowana jest z małżowiny
nosowej: górnej, środkowej i dolnej oraz z kości szczęki. Łączy
się ona z wypełnionymi powietrzem - zatokami
przynosowymi. Należą do nich: zatoki klinowe, szczękowe,
sitowe oraz czołowe. W dolnej części jama nosowa łączy się z
gardzielą. Czynność tej części układu oddechowego polega na
wciąganiu powietrza. Właściwie spełnia funkcję
oczyszczającą, ogrzewającą i nawilżającą w stosunku do
powietrza, które przedostaje się do organizmu. Rzęskowy
nabłonek zatrzymuje pyły, a zwężenie jamy nosowej w górnej
części powoduje nawilżenie. Dodatkowo znajduje się w niej
narząd węchu, który umożliwia rejestrację bodźców
chemicznych w postaci zapachów. W momencie, gdy
pojawiają się problemy z drożnością jamy nosowej, jej funkcje
przejmuje jama ustna.

Gardziel
Odcinek układu oddechowego o ok.
13 - centymetrowej długości.
Stanowi skrzyżowanie dróg
oddechowych oraz dróg
pokarmowych. Można w niej
wyróżnić trzy części: górną - nosową,
środkową - ustną oraz dolną -
krtaniową.. Ponadto do gardzieli
uchodzą trąbki słuchowe.



Krtań



Jest zarówno narządem oddechowym, jak i głosowym. Jest zbudowana z
dziewięciu chrząstek, połączonych za pomocą mięśni i wiązadeł. Do
chrząstek nieparzystych należą: pierścieniowata, tarczowata i
nagłośniowa, a do parzystych nalewkowate, różkowate i klinowate.
Najważniejsze chrząstki budujące krtań to:



tarczowata - jest chrząstką najważniejszą, na niej znajduje się wzniosłość
zwana jabłkiem Adama,



nagłośniowa - zamyka wejście do krtani. Podczas mówienia odchyla się
do przodu. Stanowi bezpiecznik, dzięki czemu pokarm przy połykaniu nie
przedostaje się do dróg oddechowych. Jej nachylenie powoduje język.



Głośnia, stanowi najwęższą część krtani i właściwego narządu głosu,
ponieważ w tej części krtani znajdują się kieszenie krtaniowe, z góry
ograniczone fałdami, które mogą się zbliżać i oddalać. Podczas ich
zbliżania powstaje szpara głosowa, przez którą powietrze z trudem się
przeciska, i wtedy wydawany głos jest głosem wyższym. W momencie
oddalania, kieszenie są rozległe i wtedy mówimy szeptem. Ponadto w
kieszeniach krtani znajdują się struny głosowe. Powietrze powoduje
drgania strun w momencie przeciskania się przez te właśnie kieszenie.
Siła głosu zależy od prędkości powietrza przechodzącego przez narządy
głosu.



Tchawica



Składa się z dwóch części: szyjnej i piersiowej.
Zbudowana jest z chrząstek, które gwarantują
drożność dróg oddechowych. Jest narządem
wspólnym dla ich parzystych części. Gdyby
tchawica uległa zmiażdżeniu zablokowałoby to
wejście powietrza do narządów wymiany gazowej.
Dlatego też zbudowana jest z chrząstek, które
stanowią wzmocnieni. Chrząstki te oraz mięsnie
gładkie tchawicy połączone są błoną
łącznotkankową. Jej wnętrze stanowi błona
śluzowa zawierająca tzw. nabłonek migawkowy.
Rzęski spełniają funkcję oczyszczającą, a
mianowicie usuwają z tchawicy różnego rodzaju
zanieczyszczenia (wspomaga to czasami odruch
kaszlu).



Oskrzela



Występują w ilości dwóch i stanowią rozgałęzienie
tchawicy. Pomimo, że są narządem parzystym nie
są jednakowej ani długości, ani grubości. Oskrzelo
prawe jest krótsze i ciensze, a lewe - dłuższe i
grubsze. Podobnie jak w przypadku tchawicy,
nabłonek migawkowy stanowiący wnętrze oskrzeli
"przepycha" różnego rodzaju zanieczyszczenia w
kierunku tchawicy.



Oskrzeliki



Rozgałęziają się systemem dychotonicznym
(rozwidlającym się) na coraz cieńsze. Każdy
poprzedni na dwa następne. W miarę oddalania
się od oskrzeli w swojej budowie anatomicznej
tracą warstwę chrząstkową. Pomiędzy dwie błony:
wewnętrzną i zewnętrzną wchodzi warstwa
mięśni.



Pęcherzyki płucne



To nic innego jak rozdęcia zakończające oskrzelki.
Budowa morfologiczna pęcherzyka płucnego to:
woreczek elastyczny, o bardzo cienkich ścianach,
który otoczony jest naczyniami włosowatymi
żylnymi i tętniczymi, tworzącymi wokół niego
bardzo gęstą sieć. Nabłonek oddechowy
znajdujący się we wnętrzu pęcherzyków płucnych
zbudowany jest z komórek, które są cienkie i
rozpłaszczone. Światła poszczególnych
pęcherzyków płucnych, za pomocą otworków,
łączą się ze sobą. Te połączenia przyczyniają się
do lepszej wentylacji płuc. Ta część układu
oddechowego jest właściwym miejscem wymiany
gazowej.



Podział powietrza w drogach oddechowych



dopełniające – 2500 cm³



oddechowe – 500 cm³ (w jego obrębie dochodzi do
wymiany gazowej podczas normalnego
oddychania)



zapasowe – 1200 cm³



zalegające – 1200 cm³ (potrzebne do utrzymania
kształtu płuc)

CO NAM DAJE ODDYCHANIE:

Oddychanie jest jedna z trzech bezpośrednio decydujących o życiu
procesow.Oddychanie ustroju polega na dostarczaniu komórkom tlenu i
wydalaniu na zewnątrz dwutlenku węgla. Możemy jak gdyby ten proces
podzielić, a składa się na niego:

A) oddychanie zewnętrzne, zależne od wentylacji płuc - zmiany objętości
przestrzeni pęcherzykowej, dyfuzji gazów: tlenu i dwutlenku węgla pomiędzy
pęcherzykami płucnymi i krwią włośniczek płucnych oraz perfuzji płuc,

B) transport



gazów oddechowych,

C) oddychanie wewnętrzne (tkankowe) przy udziale enzymów oddechowych,
polegające na poborze tlenu z krwi i wydalaniu do niej dwutlenku węgla
(hemoglobina).

A dlaczego ten proces jest tak istotny w warunkowaniu życia na ziemi?
Ponieważ dostarcza on organizmowi ENERGII, która jest użytkowana na funkcje
życiowe ustroju! Tak wiec bez oddychania nie byłoby życia!

SŁOWNICZEK



Dyfuzja

odbywa się z miejsc o większym stężeniu do miejsc

o stężeniu mniejszym, zgodnie z gradientem stężeń.
Cząsteczki tlenu dyfundują z pęcherzyków płucnych do krwi,
w odwrotnym kierunku wędruje dwutlenek węgla. Tempo
tych zjawisk zależy od ciśnień parcjalnych gazów.

Tchawki

są wypukleniami ścian ciała. Cały system tworzy sieć

rozgałęzionych rurek różnej grubości, od wewnątrz
wzmocnionych chitynową spiralą umożliwiającą utrzymanie stałej
drożności.

Nabłonek migawkowy

- typ nabłonka, którego komórki

wyposażone są w wici lub rzęski, ułatwiające transport substancji
po powierzchni nabłonka.
Skoordynowane ruchy rzęsek przesuwające m.in.
zanieczyszczenia w drogach oddechowych, a także komórki
jajowe w jajowodach ssaków nazywają się falami migawkowymi.

Worki powietrzne

(Sacci pneumatici) - grubościenne

pęcherzykowate worki rozłączone z płucami i rozmieszczone
wewnątrz tułowia ptaka, a nawet wchodzące do wnętrza
niektórych kości. Zmniejszają ciężar ciała zwierzęcia i ułatwiają
oddychanie w locie.