Wielkie Księstwo

Poznańskie

1815-1848



Wielkie Księstwo Poznańskie 1815-1848) – autonomiczne
księstwo wchodzące w skład Prus powstałe na mocy kongresu
wiedeńskiego, mające w zamierzeniu mocarstw zaspokoić
narodowe dążenia wielkopolskich Polaków w związku z
odłączeniem decyzją kongresu terytorium Wielkopolski od reszty
terytorium Księstwa Warszawskiego, które otrzymało
status Królestwa Polskiego, państwa konstytucyjnego,
związanego jedynie unią personalną z Imperium Rosyjskim.
Po powstaniu listopadowym w Królestwie Polskim, popartym
przez Poznaniaków, autonomia Księstwa została ograniczona
w 1831, a po powstaniach wielkopolskich
z 1846 i 1848 całkowicie zniesiona. Administracja pruska bez
żadnego aktu prawnego zmieniła nazwę na Prowincja
Poznańska , ale w użyciu społecznym nadal pozostawała nazwa
Wielkie Księstwo Poznańskie (choć polskie elity polityczne
również używały nowej nazwy), nazwa ta pozostała w pełnej
tytulaturze królów Prus, a następnie cesarzy niemieckich aż do
abdykacji Wilhelma II.

Wielkie Księstwo
Poznańskie w 1815 roku.

Flaga i godło Wielkiego Księstwa
Poznańskiego

Godło

Flaga



Obszar wielkiego księstwa obejmował zachodnią część
podzielonego między Prusy i Rosję Księstwa
Warszawskiego (z części wschodniej
utworzono Królestwo Polskie), czyli Wielkopolskę bez
jej wschodniej części oraz Kujawy. Obszar księstwa
obejmował 28 951 km², siedzibą władz został Poznań.



Wielkie Księstwo Poznańskie zamieszkiwało
w 1815 około 779 tys. osób, a pierwszy urzędowy spis
ludności w Księstwie z 1816 wykazał zwiększenie
populacji do 820.176 osób, głównie Polaków, a
także Niemców i Żydów.

Terytorium i ludność



Utworzona w 1815 roku prowincja odziedziczyła
podział na powiaty dokonany w 1796 roku
w Prusach Południowych i zachowany z
niewielkimi zmianami w czasach Księstwa
Warszawskiego. Po kilku zmianach w latach 1815-
1819 powstał trwały podział na rejencje i powiaty,
który utrzymał się do reformy z 1887, kiedy
zwiększono liczbę powiatów z 26 do 42. Podział
z 1887 r. przetrwał do roku 1918.

Podział administracyjny w

latach

1819-

1918

Położenie



Władcą księstwa był król pruski, reprezentowany przez księcia-
namiestnika (przez cały okres istnienia tego urzędu był nim Antoni
Henryk Radziwiłł). Pełnił on przede wszystkim funkcje reprezentacyjne i
honorowe. Nadzór nad administracją państwową sprawował mianowany
przez rząd w Berlinie naczelny prezes księstwa. W 1824 powołano
dodatkowo Sejm Wielkiego Księstwa Poznańskiego, który miał jednak
jedynie charakter doradczy. Pierwsza sesja tego sejmu miała miejsce
dnia 21 października 1827 roku, a ostatnia - siódma 9 lutego 1845roku.
Jego marszałkiem wybrany został ks. ordynat Antoni
Sułkowski z Rydzyny. W jego skład wchodzili posłowie wybrani przez
właścicieli dóbr ziemskich (było ich 22), posłowie wybierani przez
właścicieli dóbr miejskich (16) oraz posłowie wybierani pośrednio przez
mieszkańców gmin wiejskich (8). Oprócz tego w skład sejmu wchodzili
nieliczni członkowie dziedziczni.



Administracyjnie księstwo podzielono na rejencje poznańską i bydgoską,
te zaś na 26 powiatów, w których władzę sprawowali landraci.

Ustrój



Towarzystwo Naukowej Pomocy dla Młodzieży
Wielkiego Księstwa Poznańskiego (TPN,
zał.1841), stypendia dla zdolnej, biednej
młodzieży



Centralne Towarzystwo Gospodarcze dla
Wielkiego Księstwa Poznańskiego (CTG,
zał. 1861), promocja nowoczesnego rolnictwa



Towarzystwo Czytelni Ludowych (TLC, zał.1880,
polska oświata pośród ludu



Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk (PTPN
zał. 1857), promowanie nauki i sztuki

Polskie organizacje



Prowincja Poznańska  – pruska
prowincja istniejąca w latach 1848-1918.
Utworzona z Wielkiego Księstwa
Poznańskiego.



Po I wojnie światowej większość prowincji
weszła w skład Polski i utworzono z
niej województwo poznańskie, z części
pozostałej przy Republice
Weimarskiej utworzono nową Marchię
Graniczną Poznańsko-Zachodniopruską.

Prowincja Poznańska

Podział na rejencje i
powiaty



Województwo poznańskie, województwo II
Rzeczypospolitej istniejące w latach 1919–
1939 ze stolicą w Poznaniu



Marchia Graniczna Poznańskie-Prusy
Zachodnie, także Pogranicze poznańsko
- zachodniopruskie (– prowincja Prus w
latach 1922-1938 utworzona z części Prus
Zachodnich i Prowincji Poznańskiej, które
pozostały przy Niemczech po traktacie
wersalskim. Stolicą prowincji była Piła.

Prowincja Poznańska po I
Wojnie

Marchia Graniczna Poznańskie-
Prusy Zachodnie

Województwo
poznańskie

Podział Marchii Graniczno
Poznańskiej-Prusy Zachodnie

Pomorze-prowincja

Śląsk-prowincja

Brandenburgia-
prowincja