Karolina Kuźniacka

Paulina Przygócka

TENDENCJE ROZWOJOWE

W PEDAGOGICE

SPECJALNEJ



przedmiot pedagogiki specjalnej;



podmiot pedagogiki specjalnej;

Zakres pedagogiki

specjalnej:



Pomoc – „polega na współdziałaniu z

podmiotem sytuacji trudnej w realizacji na
normalnym

poziomie

jago

aktywności

podstawowej, przywracaniu normalności tej
sytuacji, zapobieganiu aktualizacji sytuacji
trudnej,

albo

też

na

ułatwianiu

lub

uefektywnianiu sytuacji będących w granicach
normy” (Z. Dąbrowski).

Najważniejsze terminy w

pedagogice specjalnej



Opieka – „to nie warunki ani też określone

funkcje, nie pomoc lecz działalność, której w
istocie

nie

wyznaczają

potrzeby

podopiecznego w ogóle, ale jego podstawowa
cecha

–

określona

niezdolność

do

samodzielnego zaspokajania i regulowania
tych potrzeb. Ta właśnie niezdolność sprawia,
że staje się on podopiecznym wyczekującym,
a aktywność opiekuńcza jest obiektywną
koniecznością”

(Z. Dąbrowski).



Edukacja – „można ją określić jako ogół wpływów na
jednostki i grupy ludzkie, sprzyjające takiemu
rozwojowi, aby w najwyższym stopniu stały się one
świadomymi

i

twórczymi

członkami

wspólnoty

społecznej, kulturowej i narodowej oraz były zdolne do
aktywnej

samorealizacji

własnej

tożsamości

i

rozwijania własnego Ja poprzez podejmowanie zadań
ponadosobistych, poprzez utrzymywanie ciągłości
siebie w toku spełniania zadań dalekich. Edukacja to
prowadzenie drugiego człowieka ku wyższym stanom
rozwojowym i jego własna aktywności w osiąganiu
pełnych i swoistych dlań możliwości. To ogół czynności
i procesów sprzyjających rozwojowi oraz stan ich
efektów,

czyli

osiągnięty

poziom

kompetencji,

tożsamości i podmiotowości” (Z. Kwieciński).



Rehabilitacja – „łączenie i skoordynowane

oddziaływanie

lecznicze,

psychologiczne,

pedagogiczne,

społeczno

–

zawodowe,

zmierzające do rozwinięcia lub przywrócenia u
osoby trwale poszkodowanej na zdrowiu
zdolności,

sprawności

i

możliwości

samodzielnego

życia

w

społeczeństwie.

Rehabilitacja jest procesem, który łączy
oddziaływania o różnym charakterze i
zakresie,

aby

przywrócenie

utraconych

sprawności było jak najpełniejsze, możliwie
wczesne i trwałe” (W. Dega, A. Hulek).



Resocjalizacja – „proces wychowania jednostek
wykazujących trudności w dostosowaniu się do
norm

społecznych,

moralnych

i

prawnych,

wynikających ze stanu osobowości wychowanka, z
jego

antagonistyczno

–

destrukcyjnego

ustosunkowania się do oczekiwań społecznych.
Polega na stosowaniu różnych regulaminowych
środków poprawczych i metod wychowawczych
obejmujących psychotechnikę, socjotechnikę i
kulturotechnikę, naukę szkolną oraz pracę w
warunkach izolacji (zakłady karne, poprawcze,
schroniska dla nieletnich) lub w środowisku
otwartym, półwolnościowym pod nadzorem kuratora
sądowego. (W. Dykcik)

Niepełnosprawność w liczbach:



wg Badania Aktywności

Ekonomicznej Ludności (BAEL)
prowadzonego przez GUS w roku
2009 liczba osób
niepełnosprawnych wynosiła
około 3,5 mln;



metod aktywnego nauczania;



naturalnego bogactwa treści;



wielofunkcyjnego kształtowania osobowości

ucznia;



partnerskich oraz wyzwalających metod

osiągania sukcesu;



zindywidualizowanego

kształcenia

i

wychowania z wykorzystaniem wszelkich
możliwości;

Nowe paradygmaty edukacyjne:



metoda Marii Montessori;



metoda ośrodków pracy Marii Grzegorzewskiej;



metody pracy zuchowo – harcerskiej;



„szkoła bez lęku”;



techniki Celestyna Freineta;



pedagogika Gestalt;



rozwój potencjalnych i twórczych możliwości ucznia;



koncepcja Bernie Neville z Melbourne;



koncepcja „kompatybilna do mózgu”;



wychowanie bez porażek;

Przegląd metod w pedagogice

specjalnej:

Metoda Marii Montessori

Maria Montessori (1870-

1952). Była pierwszą
kobietą, która ukończyła
studia medyczne. Była
członkiem
Międzynarodowej Ligi Dla
Dzieci
Niepełnosprawnych.
Pracując

dziećmi

wg

swojej metody stała się
jednym z najlepszych
nauczycieli

szkoły

tradycyjnej.

Metoda Marii Grzegorzewskiej

Maria Grzegorzewska

(1888-1967).

Jako

pierwsza

w

Polsce

podjęła

systematyczne

badania

nad

zagadnieniami
pedagogiki
niepełnosprawnych,
interesowała

się

problemami wszystkich
subdyscyplin
pedagogiki specjalnej.

„Szkoła bez lęku” Rudolfa Steinera

Rudolf Steiner ( 1861–

1925). Był filozofem,
pedagogiem i twórcą
antropozofii.

Stworzył

Wolną

Szkołę

Waldorfską,

gdzie

wychowanie miało być
zgodne z naturalnymi
prawami rozwoju całego
człowieka, ujmującymi
jego cielesną i duchową
istotę.

Technika Celestyna Freineta

Celestyn Freinet

(1896-1966). Był
pedagogiem
francuskim i twórcą
francuskiej

szkoły

nowoczesnej.
Stworzył techniki
pedagogiczne, które
miały

pomóc

w

organizacji

pracy

nauczyciela

i

aktywizacji uczniów.

Wychowanie bez porażek Thomasa

Gordona

Thomas Gordon

(1918-2002).

Był

amerykańskim
psychologiem

i

psychoterapeutą.
Twórca

metody

wychowywania

bez

porażek.



metody pracy zuchowo – harcerskiej;



pedagogika Gestalt;



koncepcja Bernie Neville z Melbourne;



edukacja „kompatybilna do mózgu”;



zasada personalizacji;



zasada wczesnej diagnozy i normalizacji życia,
czyli tworzenia optymalnych warunków
rozwoju;



zasada odpowiedzialności;



zasada pomocniczości (subsydiarności);

Zasady współżycia i współdziałania

w pedagogice specjalnej:



zasada poszerzania autonomii osób

wychowawczych;



zasada indywidualizacji, czyli dostosowania

pozytywnych postaw i działań terapeutyczno-
wychowawczych do kategorii upośledzeń i
charakteru osób wychowawczych;



zasada wielospecjalistycznego podejścia i

współpracy z rodziną;



zasada sukcesu;



zasada ścisłej integracji doświadczeń;



zasada aktywnego, wielostronnego

mobilizowania dziecka;



zasada doboru odpowiednik metod, technik i

środków;



zasada wyzwalania otwartości;

Uniwersalne zasady pracy

rehabilitacyjnej:



zasada pełnej akceptacji i tolerancji;



zasada przyjmowania różnych zakresów

wolności i autonomii osób niepełnosprawnych;



zasada stopniowego, ewolucyjnego i

regularnego osiągania celów;



zasada uczenia się dla życia w środowisku;



zasada całościowego podejścia do człowieka

niepełnosprawnego;

Formy postępowania

terapeutyczno-

wychowawczego



nie kategoryzujące;



nie oceniające niepełnosprawności w procentach;



wielowymiarowe;



model uniwersalny a nie model mniejszościowy;



neutralne i obiektywne-nie negatywne, a wręcz
pozytywne;



synteza modelu społecznego i medycznego;



interakcja osoby ze środowiskiem;



definicje operacyjne;



zastosowanie wielopoziomowe;



wskazówki etyczne i sprzeciw wobec nadużyć;

Nowe podejście w klasyfikacji ICIDH-2



Proces diagnostyczny - ustalenie rodzaju, stopnia, zakresu
niepełnosprawności i wynikających z tego potrzeb
rehabilitacyjnych.



Dwie grupy diagnoz:

-określająca stopień prawidłowości rozwoju człowieka ;
-określająca jego potrzeby rewalidacyjne ;
 



Powiązanie diagnozy z panowaniem określonego
paradygmatu w pedagogice specjalnej oraz życiu
społecznym (paradygmat Innego).

 



Dylematy diagnostyczne.

Wczesna, rozwinięta diagnoza i interwencja



zapotrzebowania na usługi
medyczne;



czasu trwania hospitalizacji;



poziomu koniecznej opieki
medycznej;



rezultatów hospitalizacji;



możliwości otrzymania
świadczeń z tytułu
niepełnosprawności;



poziomu funkcjonowania w
pracy;



integracji społecznej;



wykorzystanie usług
medycznych;



czas trwania hospitalizacji;



poprawę funkcjonowania
po hospitalizacji;



powrót do pracy;



poziom funkcjonowania w
pracy;



ponowne włączenie się w
życie społeczne;

Diagnoza +
niepełnosprawność
pozwala
przewidzieć:

Sama diagnoza
Nie pozwala
przewidzieć:



Stymulacja- pobudzanie, wzmacnianie
(fortioryzacja), wzbogacanie zainteresowań i
aktywności twórczej, a także często ukrytych i
potencjalnych zdolności umożliwiających skuteczne
wypełnianie zadań życiowych (W. Pilecka).



Stymulowanie w psychologii i pedagogice
specjalnej oznacza zewnętrzne oddziaływania,
które polegają na przyspieszaniu, doskonaleniu
rozwoju oraz zachęcaniu do autorewalidacji i
samorealizacji.

 

Wielostronna stymulacja i uaktywnianie



Usprawnienie - „postępowanie maksymalnie rozwijające
zadatki i siły biologiczne organizmu, które są najmniej
uszkodzone, jego celem jest poprawa lub utrzymanie na
zadowalającym poziomie przede wszystkim sprawności
fizycznej, a szczególnie wydolności i tolerancji wysiłku”
(Encyklopedyczny słownik rehabilitacji).



Usprawnianie polega przede wszystkim na:
- stosowaniu różnego rodzaju ćwiczeń dynamicznych,
obejmujących różne grupy mięśniowe ;
- doprowadzaniu do wyższego poziomu czynności
nieuszkodzonych lub też najmniej uszkodzonych po
chorobie, wypadku, urazie;

Usprawnianie

Korektura - odnosi się do jakiegoś

niesprawnego,

nieprawidłowego

działania

określonych narządów, układów, zmysłów, np.
narządów artykulacyjnych, postawy ciała,
zaburzeń w pisaniu (dysgrafii, dysortografii)
itd.,

jest

wszechobecna

w

działaniach

terapeutyczno-edukacyjnych.

Korektura (korekcja, korygowanie)



Kompensacja

-

to

złożony

proces

uzupełniania, wyrównywania braków oraz
zastępowania

deficytów

rozwojowych,

narządów i przystosowywania się na innej
możliwej drodze. Polega on na odtwarzaniu
czynności całego narządu ruchu, zmysłu lub
poszczególnych jego części za pomocą
środków zastępczych organizmu ludzkiego.

Kompensacja



Indywidualizacja - jest to najogólniej biorąc

uwzględnianie

w

procesach

rozwojowo-

edukacyjnych

jednostkowych

właściwości

człowieka, wynikających z fizycznych i
psychicznych

dyspozycji

oraz

sytuacji

społeczno-wychowawczych w każdej fazie
jego osobowej egzystencji.

Indywidualizacja



Profilaktyka jest działaniem zmierzającym do stworzenia
odpowiednich

warunków

rozwojowych

edukacyjnych,

szczególnie dla dzieci i młodzieży, oraz zapobiegania
różnym zjawiskom, chorobom i urazom, które mogą
prowadzić w konsekwencji do niepełnej sprawności
organizmu lub dysfunkcji jego narządów.



Prewencja

obejmuje

różnego

rodzaju

działania

prozdrowotne

(szczepienia,

badania

okresowe,

przekrojowe), opiekuńcze (prenatalne i postnatalne) oraz
edukacyjne (dotyczące żywienia, bhp, zanieczyszczenia,
zatrucia

środowiska),

nastawione

na

zapobieganie

uszkodzeniom fizycznym, dysfunkcjom intelektualnym,
psychicznym i narządów zmysłów.

Profilaktyka i prewencja



Dykcik W., Pedagogika Specjalna, Poznań

2001, s. 75-84.



Krause A., Współczesne Paradygmaty

Pedagogiki Specjalnej, Kraków 2010, s. 105-
107.



Smith D.D., Pedagogika Specjalna: Podręcznik

Akademicki t. 2, Warszawa 2008, 322-330.

Bibliografia