PRZEPŁYWY FINANSOWE W
SYSTEMIE EMERYTALNYM.

INDYWIDUALNE MOŻLIWOŚCI
WZROSTU DOCHODÓW
EMERYTALNYCH

Julia Środa

Małgorzata Pacan

AGENDA

Przepływy finansowe w systemie

emerytalnym



Filarowa konstrukcja



Podział składki emerytalnej



Zmiany w systemie emerytalnym – główne
przyczyny

2. Indywidualne możliwości wzrostu dochodów

emerytalnych

REFORMA SYSTEMU

UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

1 STYCZNIA 1999

Fundusz Ubezpieczeń Społecznych w ujęciu
Ustawy
z 13 października 1998 r. o Systemie
Ubezpieczeń Społecznych jest państwowym
funduszem celowym.

Istotną zmianą w ramach Funduszy Ubezpieczeń
Społecznych jest:



powołanie do życia funduszy odpowiadających
poszczególnym rodzajom ubezpieczenia
społecznego;



utworzenie Funduszy Rezerwowych i
Fundusz Rezerwy Demograficznej.

REFORMA SYSTEMU

UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

1 STYCZNIA 1999

REFORMA SYSTEMU

UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

1 STYCZNIA 1999

Fundusze rezerwowe
Gromadzenie składek
pozostających do 21
grudnia każdego roku
na rachunkach
funduszy:



rentowego



chorobowego



wypadkowego

Mogą uzupełniać
niedobory tylko w tych
funduszach.

Fundusz Rezerwy
Demograficznej



zabezpieczenie
systemu
emerytalnego



Powód?

niekorzystna sytuacja
demograficzna

KRYTERIUM DATY URODZENIA

KALENDARIUM
SYSTEMU
UBEZPIECZEŃ

Wpływ zmian na stabilność
systemu emerytalnego

1999

2003

2004

2005

2007



Wprowadzenie reformy systemu
emerytalnego – zmiana na system
zdefiniowanej składki



Wyłączenie z powszechnego systemu
emerytur mundurowych



Ograniczenie opłat pobieranych przez OFE
do max. 7%



Przedłużenie możliwości nabywania prawa
do wcześniejszej emerytury do końca
2007 r.



Wprowadzenie emerytur górniczych



Przedłużenie możliwości nabywania prawa

do wcześniejszej emerytury do końca 2008 r



Redukcja składki rentowej

oWprowadzenie emerytur pomostowych od
2009 r.

oWprowadzenie świadczeń
kompensacyjnych dla nauczycieli

oOgraniczenie opłat pobieranych przez OFE
do max. 3,5%

oRedukcja składki do OFE z 7,3% do 2,3% i
wprowadzenie subkonta w ZUS

oStopniowe podniesienie wieku
emerytalnego

oPodniesienie składki rentowej

oReforma emerytur mundurowych

oGruntowna przebudowa II filaru (OFE)

2008

2009

2011

2012

2013

FILAROWA
KONSTRUKCJA

I filar

II filar

III filar

Oparty na

Funduszu

Ubezpieczeń

Społecznych

zarządzanym

przez ZUS

Oparty na

otwartym

funduszu

emerytalnym

(OFE)

Oparty na:

Pracowniczym

programie

emerytalnym (PPE)

Indywidualnym

koncie

emerytalnym(IKE)

 Indywidualnym

koncie

zabezpieczenia

emerytalnego(IKZE)

I FILAR -

FUS



Oparty na Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
zarządzanym przez ZUS.



Przynależność do I filaru jest obowiązkowa.



Składki w tym systemie są opłacane zarówno przez
pracodawcę jak i pracownika.



Wypłaty emerytur dla uczestników I filaru są w 100%
gwarantowane przez Skarb Państwa.

I FILAR - FUS



Metoda repartycyjna - funkcjonuje w oparciu
o umowę międzypokoleniową

pokrywają

bieżące świadczenia

Wpływające dochody ze składek

w danym roku

II FILAR-

OFE



Osoba prawna stanowiąca odrębną masę
majątkową



Zarządzany i reprezentowany przez
Powszechne Towarzystwo Emerytalne



Przynależność do II filaru jest obowiązkowa do
końca czerwca 2014 roku, od lipca 2014
dobrowolna



Składa jest opłacana przez ubezpieczonego*



OFE są formalnie systemem kapitałowym



Środki zgromadzone w OFE nie podlegają
gwarancji państwa ani też PTE

POWSZECHNE TOWARZYSTWO
EMERYTALNE



Spółka akcyjna, powołana specjalnie do
tego, aby zarządzać i administrować OFE.



Minimalny kapitał akcyjny wynosi 5 mln Euro



Zadaniem PTE jest wyłącznie tworzenie i
zarządzanie funduszami emerytalnymi oraz
ich reprezentowanie wobec osób trzecich



Licencję na działanie PTE wydaje KNF



Zarządza funduszem odpłatnie



Władzami towarzystwa są: zarząd, rada
nadzorcza i walne zgromadzenie
akcjonariuszy

OFE- ZAKRES INWESTYCJI

3 lutego 2014 roku OFE umorzyły 51,5% jednostek

rozrachunkowych zapisanych na rachunku każdego
członka funduszu. Wartość środków jest zapisana
przez ZUS na subkontach ubezpieczonych.

Od 3 lutego 2014 roku OFE muszą inwestować w
akcje nie mniej niż 75% swoich aktywów. W 2015
roku limit ten będzie zmniejszony do 55%, w 2016
– 35%, 2017-15%, a później zostanie zniesiony.
Jednocześnie OFE nie mogą inwestować w
skarbowe instrumenty dłużne oraz w instrumenty
dłużne gwarantowane przez Skarb państwa.

OFE

„SUWAK BEZPIECZEŃSTWA”

Zakłada, że 10 lat przed osiągnięciem

ustawowego wieku emerytalnego środki
zgromadzone na koncie członka OFE będą stopniowo
przekazywane każdego miesiąca do ZUS i
ewidencjonowane na indywidualnym subkoncie
ubezpieczonego.

Wprowadzenie „suwaka” ma chronić przed tzw.

ryzykiem złej daty, czyli silnym załamaniem się
kursów rynkowych w roku przejścia na emeryturę.

WYBÓR OFE

Osoby, które chcą, aby część ich
składki emerytalnej trafiała do OFE,
muszą w okresie od 1 kwietnia do
dnia 31 lipca 2014 r. złożyć w ZUS
oświadczenie o dalszym
przekazywaniu składki do OFE.

OŚWIADCZENIE MOŻNA ZŁOŻYĆ



osobiście, bezpośrednio w każdej terenowej jednostce
organizacyjnej ZUS,



listownie, oświadczenie można przesłać do każdej
jednostki terenowej ZUS,



w formie elektronicznej na Platformie Usług
Elektronicznych ZUS (PUE), przy czym:



po zalogowaniu można wypełnić oświadczenie i wysłać je
przez Internet,



bez zalogowania można je wypełnić i wydrukować w
urzędomacie w wybranych placówkach ZUS

Składki osób, które nie zadeklarują przekazywania

przyszłej składki do OFE będą ewidencjonowane
na indywidualnym subkoncie w ZUS.

OKIENKO TRANSFEROWE



Ustawa wprowadzająca dobrowolność w zakresie
przekazywania składek do OFE przewiduje również tzw.
okienka transferowe, podczas których będziemy mogli
ponownie zdecydować, czy chcemy, aby nasza składka
emerytalna była ewidencjonowana na subkoncie w ZUS i w
części przekazywana do OFE czy w całości ewidencjonowana
na subkoncie w ZUS.



Pierwsze okienko transferowe będzie trwało od 1 kwietnia do
31 lipca 2014 r. Następne – w analogicznym okresie – będzie w
2016 r., a potem już systematycznie co 4 lata.



Natomiast osoby dopiero rozpoczynające pracę będą mogły od
razu zdecydować, czy chcą, aby część ich składki emerytalnej
była przekazywana do OFE. W przypadku braku zawarcia
umowy z OFE w okresie pierwszych 4 miesięcy zatrudnienia,
składki emerytalne będą trafiały w całości do ZUS. Dopiero w
trakcie najbliższego „okienka transferowego” będzie można
zmienić sposób przekazywania składek.

OFE CZY ZUS?

Co wybrać?

OFE CZY ZUS

OFE

ZUS

Stopy zwrotu

Fundusze emerytalne muszą

dziś większość aktywów mieć

w ryzykownych akcjach, ale z

każdy, rokiem minimalny

udział tej grupy aktywów

będzie malał. OFE mogą też

kupować obligacje firm i

miast, a także inwestować na

zagranicznych giełdach. W

latach 2000-2012

średnioroczna stopa zwrotu

funduszy, które wtedy

inwestowały większość

aktywów w obligacje

skarbowe, wyniosła około 8%

netto.

ZUS wydaje składki na bieżące

świadczenia, jednocześnie

zapisuje wysokość kapitału na

wirtualnym koncie oraz dolicza

waloryzację. Wskaźnik

indeksacji za dany rok zależy

od inflacji i realnego wzrostu

płac. Z danych ministerstwa

pracy wynika, że w latach

2000-2012 indeksacja

wyniosłą średnio 6,8% rocznie.

OFE

ZUS

Bezpieczeństwo

Emerytura z OFE uzależniona

będzie od sytuacji na rynku

finansowym, gdzie hossy

przeplatają się z bessami.

Portfele funduszy

emerytalnych przypominają

fundusze akcyjne. A te w

2008r. straciły około 50% po

to, by w 2009r. zyskać 40%. To

pokazuje, że OFE mogą sporo

zarobić, ale nie dają gwarancji

ochrony kapitału.

Emerytura z ZUS jest

gwarantowana konstytucyjnie

i ustawowo. Warto jednak

pamiętać, że choć ryzyko

bankructwa kraju jest

praktycznie zerowe, to jednak

w przypadku problemów w

finansach publicznych zmianie

może ulec sposób waloryzacji

składek. Taką możliwość dają

już dotychczasowe orzeczenia

Trybunału Konstytucyjnego.

OFE

ZUS

Dziedziczenie

Pieniądze są dziedziczone.

Gdy ubezpieczony nie dożyje

wieku emerytalnego lub

umrze po trzech latach od

uzyskania praw do emerytury,

wówczas połowę

zgromadzonego kapitału

otrzymuje jego małżonek w

formie transferu składek na

jego konto e OFE. Druga

połowa składek trafia do osób,

które wskażemy przy

podpisaniu umowy z

funduszem.

W ZUS dziedziczone są

wyłącznie pieniądze

zgromadzone na subkoncie.

Jeżeli nie dożyjemy emerytury

lub jeżeli umrzemy w ciągu

trzech lat po uzyskaniu prawa

do emerytury, składki z

subkonta emerytalnego

trafiają do uposażonych.

OFE

ZUS

Dywersyfikacja

Gdy zdecydujemy się

oszczędzać w OFE,

zdywersyfikujemy źródła

naszej emerytury. Wybór OFE

powinny rozważać osoby

młode, którym do emerytury

zostało jeszcze wiele lat.

Decydując się tylko na ZUS,

uzależniamy wysokość naszej

emerytury wyłącznie od

kondycji polskiej gospodarki.

OFE

ZUS

Bankructwo

O ile OFE nie może

zbankrutować, to PTE, które

nim zarządza, już tak. W takiej

sytuacji zarządzanie

funduszem przyjmuje inne

działające PTE. Stabilność

towarzystw emerytalnych

zapewniają odpowiednie

kapitały własne.

ZUS jest częścią systemu

finansów publicznych i może

zbankrutować tylko wtedy,

gdy zbankrutowało całe

państwo.

PODZIAŁ SKŁADKI
EMERYTALNEJ

Obecny podział składki emerytalnej – 19,52 %

KONTO W ZUS

12,22%

SUBKONTO W ZUS

4,38%

RACHUNEK W OFE

2,92%

Podział składki emerytalnej w przypadku podjęcia decyzji o

przekazaniu składki wyłącznie na subkonto w ZUS– 19,52 %

KONTO W ZUS

12,22%

SUBKONTO W ZUS

7,3%

Podział składki emerytalnej w przypadku podjęcia decyzji o

przekazaniu składki na rachunek w OFE– 19,52 %

KONTO W ZUS

12,22%

SUBKONTO W ZUS

4,38%

RACHUNEK W OFE

2,92%

ZMIANY
W SYSTEMIE
EMERYTALNY
M

główne przyczyny

ZMIANY W SYSTEMIE EMERYTALNYM

– GŁÓWNE PRZYCZYNY

Dlaczego?

niskie progi

emerytalne

łagodne kryteria

przyznawania rent

inwalidzkich

zbyt szerokie

uprawnienia dla

niektórych grup

zawodowych/branż

szybki przyrost

liczby emerytów

spadek

zatrudnienia

wzrost realnej wartości

emerytur w stosunku do

płac rzeczywistych

ZARZĄDZANIE WIEKIEM

Cele + obszary zarządzania wiekiem
Warunki efektywnej pracy
Kształcenie ustawiczne

CELE I ODPOWIADAJĄCE IM OBSZARY

ZARZĄDZANIA WIEKIEM – ZRÓB TO SAM!

DOPASUJ!

1. Przyjmowanie do
pracy

2. Zwiększanie
kapitału ludzkiego

3. Tworzenie
warunków efektywnej
pracy

4. Zakończenie pracy



kształcenie ustawiczne



kończenie pracy



elastyczne formy
zatrudnienia



rekrutacja



przesunięcia między
stanowiskami



przechodzenie na
emeryturę



ochrona i promocja
zdrowia



selekcja



rozwój kariery zawodowej

CELE I ODPOWIADAJĄCE IM OBSZARY

ZARZĄDZANIA WIEKIEM

Przyjmowanie do
pracy

Zwiększanie kapitału
ludzkiego

Tworzenie warunków
efektywnej pracy

Zakończenie pracy



rekrutacja



selekcja



kształcenie ustawiczne



ochrona i promocja
zdrowia



elastyczne formy
zatrudnienia



przesunięcia między
stanowiskami



rozwój kariery zawodowej



kończenie pracy



przechodzenie na
emeryturę

TWORZENIE WARUNKÓW EFEKTYWNEJ PRACY
DLA STARSZYCH PRACOWNIKÓW



ćwiczenia fizyczne i testy sprawności



testy psychometryczne



elastyczne godziny pracy



zwolnienie z nocnych zmian



regularne badania lekarskie



ergonomia stanowiska pracy z
uwzględnieniem specyficznych wymogów
związanych z obniżoną sprawnością
starszych pracowników

LIFELONG LEARNING

- UCZENIA SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE



szkolenia, kursy zawodowe lub hobbystyczne



studia podyplomowe



wyjazdy studyjne, konferencje, seminaria



naukę za pomocą Internetu (na odległość)



oglądanie lub słuchanie audycji edukacyjnych



czytanie czasopism edukacyjnych

pogłębianie

wiedzy

doskonaleni

umiejętnośc

podnoszeni

kwalifikacji

PROGNOZY STARZEJĄCEGO
SIĘ SPOŁECZEŃSTWA

Polska

przedprodukcyjny

produkcyjny

poprodukcyjny

2015

18,2%

62,4%

19,4%

2020

18,4%

59,5%

22,1%

2025

18,2%

57,8%

24,0%

2030

17,0%

57,8%

25,2%

2035

15,6%

57,6%

26,7%

STRUKTURA LUDNOŚCI POLSKI WEDŁUG

EKONOMICZNYCH GRUP WIEKU

INDYWIDUALNE
MOŻLIWOŚCI
WZROSTU
DOCHODÓW
EMERYTALNYCH.

III filar

III filar daje możliwość dobrowolnego

ubezpieczenia emerytalnego.

W III filarze polskiego systemu

emerytalnego, obok grupowej formy
oszczędzania na emeryturę w Pracowniczych
Programach Emerytalnych (PPE), istnieją
dwie, wsparte zachętami podatkowymi,
formy indywidualnego dobrowolnego
oszczędzania kapitału, mającego w
przyszłości uzupełnić świadczenia
emerytalne, pochodzące z obowiązkowego
systemu ubezpieczeń, tj. z ZUS i z OFE. Są to
Indywidualne Konta Emerytalne (IKE) oraz
Indywidualne Konta Zabezpieczenia
Emerytalnego (IKZE).

PRACOWNICZY PROGRAM
EMERYTALNY (PPE)



Pracownicze Programy Emerytalne zostały
wprowadzone i uregulowane w ramach reformy
systemu ubezpieczeń społecznych, jako całkowicie
dobrowolny i ogólnodostępny system zorganizowanego
oszczędzania, przeznaczony dla osób, które chcą
dodatkowo powiększyć swoją emeryturę.



PPE tworzone są w zakładach pracy z inicjatywy
pracodawcy, za zgodą reprezentacji pracowników.
Może do nich przystąpić każdy pracownik, spełniający
warunki określone w umowie zakładowej zawieranej
pomiędzy pracodawca ą reprezentacją pracowników.



Składka podstawowa finansowana jest

przez pracodawcę, jednak nie może
przekroczyć 7% miesięcznego wynagrodzenia
brutto pracownika.



Uczestnik PPE może również, o ile

przewiduje to umowa zakładowa, dodatkowo
powiększać swoje oszczędności tworzące jego
przyszły kapitał emerytalny, poprzez
zadeklarowanie składki dodatkowej. Składka
dodatkowa inwestowana jest na takich samych
warunkach, jak składka podstawowa i korzysta
z przywilejów grupowego inwestowania w
subfundusze.

PRACOWNICZY PROGRAM EMERYTALNY (PPE)

Zgromadzone przez uczestnika na jego rachunku

środki mogą podlegać wypłacie, wypłacie transferowej
(do innego PPE lub na IKE) lub zwrotowi.

Wypłata zgromadzonych oszczędności może nastąpić:



na wniosek uczestnika po osiągnięciu przez niego 60
roku życia,



po przedstawieniu przez niego decyzji o przyznaniu
prawa do emerytury, po ukończeniu 55-ego roku
życia,



na wniosek osoby uprawnionej – w przypadku śmierci
uczestnika,



bez wniosku uczestnika w przypadku ukończenia
przez niego 70 lat

PRACOWNICZY PROGRAM EMERYTALNY (PPE)

Pracownicze programy emerytalne mogą być

prowadzone w jednej z czterech form:



w formie pracowniczego funduszu emerytalnego
(PFE),



w formie umowy o wnoszenie przez pracodawcę
składek pracowników do funduszu inwestycyjnego,



w formie grupowego ubezpieczenia na życie z
ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym
pracowników,



w formie zarządzania zagranicznego.

PRACOWNICZY PROGRAM EMERYTALNY (PPE)

INDYWIDUALNE KONTO EMERYTALNE



Forma indywidualnego dobrowolnego
oszczędzania na emeryturę w ramach III filaru,
powiązana z ulgami podatkowymi.



Prawo do dokonywania wpłat na IKE przysługuje
osobie fizycznej, która ukończyła 16 lat. Wyłącznie
jeden oszczędzający może gromadzić oszczędności na
IKE.

INDYWIDUALNE KONTO EMERYTALNE

Można założyć bez względu na to, czy jest się

uczestnikiem pracowniczego programu emerytalnego.
Można je założyć podpisując umowę o prowadzenie IKE
z:



funduszem inwestycyjnym otwartym lub
specjalistycznym funduszem inwestycyjnym otwartym,



podmiotem prowadzącym działalność maklerską o
świadczenie usług polegających na wykonywaniu
zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych i
prowadzenie rachunku papierów wartościowych oraz
rachunku pieniężnego,



zakładem ubezpieczeń na życie



bankiem – w formie rachunku oszczędnościowego,



dobrowolnym funduszem emerytalnym.

INDYWIDUALNE KONTO EMERYTALNE

Pieniądze można wypłacić na wniosek

oszczędzającego, po ukończeniu przez niego 60 lat lub
po nabyciu uprawnień emerytalnych i ukończeniu 55
lat oraz spełnieniu dodatkowego warunku:



dokonywania wpłat na IKE co najmniej w 5 dowolnych
latach kalendarzowych



dokonania ponad połowy wartości wpłat ale nie później
niż na 5 lat przed dniem złożenia przez
oszczędzającego wniosku o dokonanie wypłaty

Wypłata jest zwolniona od podatku

dochodowego od zysków osiągniętych w związku
z gromadzeniem oszczędności na IKE.

Na IKE można co roku wpłacić maksymalnie

300% prognozowanego na dany rok przeciętnego
miesięcznego wynagrodzenia

INDYWIDUALNE KONTO EMERYTALNE

Moment wypłaty środków zgromadzonych na

IKE zależy od oszczędzającego. Również do jego
decyzji (albo osoby uprawnionej, w przypadku
śmierci oszczędzającego) pozostawiono wybór
formy wypłaty, możemy:



wpłacić cały roczny limit za jednym razem



rozbić limit na regularne miesięczne wpłaty



rozbić limit na nieregularne wpłaty

W umowie o prowadzenie IKE można wskazać

osobę której zostaną wypłacone środki po śmierci
oszczędzającego.

INDYWIDUALNE KONTO ZABEZPIECZENIA EMERYTALNEGO



Forma indywidualnego dobrowolnego
oszczędzania na emeryturę w ramach III filaru,
powiązana z ulgami podatkowymi.



Możliwość założenia Indywidualnego Konta
Zabezpieczenia Emerytalnego pojawiła się w 2012 r.,
jako nowy, dodatkowy produkt związany z
dobrowolnym oszczędzaniem na emeryturę obok
funkcjonującego już Indywidualnego Konta
Emerytalnego . W 2013 r. wprowadzono dodatkowe
zmiany tego produktu, które mają zwiększyć jego
atrakcyjność i upowszechnić prywatne oszczędności
emerytalne .

INDYWIDUALNE KONTO ZABEZPIECZENIA EMERYTALNEGO

IKZE może być prowadzone przez zawarcie umowy z:



funduszem inwestycyjnym,



zakładem ubezpieczeń – ubezpieczenia na życie z
ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym,



bankiem o prowadzenie rachunku bankowego,



dobrowolnym funduszem emerytalnym prowadzonym
przez powszechne towarzystwo emerytalne.

INDYWIDUALNE KONTO ZABEZPIECZENIA

EMERYTALNEGO

Roczny limit wpłat na IKZE został ustalony dla

wszystkich oszczędzających, na takim samym
poziomie. Wynosi on 1,2-krotność prognozowanego
na dany rok przeciętnego miesięcznego
wynagrodzenia.

Wypłata środków zgromadzonych na IKZE następuje

wyłącznie:



na wniosek oszczędzającego, po osiągnięciu przez
niego wieku 65 lat oraz pod warunkiem
dokonywania wpłat na IKZE co najmniej w 5 latach
kalendarzowych,



w przypadku śmierci oszczędzającego – na wniosek
osoby uprawnionej.

INDYWIDUALNE KONTO ZABEZPIECZENIA

EMERYTALNEGO



Środki wpłacane w danym roku na IKZE można odliczyć od
podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób
fizycznych i pomniejszać płacony podatek.



Dodatkowo, wypłaty z konta IKZE, po osiągnięciu
ustawowego wieku 65 lat, są teraz opodatkowane jedną,
zryczałtowaną 10% stawką podatku.



Co do zasady prawo do złożenia IKZE przysługuje osobie,
która ukończyła 16 lat. Na jednym IKZE gromadzić
oszczędności może wyłącznie jeden oszczędzający. IKZE
można założyć bez względu na to, czy posiada się już IKE i
czy jest się uczestnikiem pracowniczego programu
emerytalnego.



Środki gromadzone na IKZE w razie śmierci oszczędzającego
podlegają dziedziczeniu i są wypłacane wskazanym przez
oszczędzającego osobom. Ponadto nie są one obciążone
podatkiem od spadku i darowizn.