Prawo Finansowe system emerytalny

Pośrednicy Finansowi

System emerytalny dr Katarzyna Smolny

www.nbportal.pl

System emerytalny jako zjawisko

stosunkowo nowe

Przyczyny powstania:
• Zmiana struktury

społecznej

• Ograniczenie więzi

rodzinnych

• Dłuższe życie

• W 1880 roku niemiecki kanclerz

Otto von Bismarck

wprowadził gwarantowaną przez państwo
emeryturę dla wszystkich ubezpieczonych
pracowników, którzy ukończyli 65 lat.
• System emerytalny był oparty na

składkach zatrudnionych.

Brytyjski

system różnił się od niemieckiego

tym, że wysokość państwowej emerytury
ustalono na stałym poziomie,
umożliwiającym zaspokojenie jedynie
podstawowych potrzeb.

System brytyjski

był finansowany z

budżetu, czyli z podatków. Dodatkowo
pracownicy, mogli oszczędzać w prywatnych
funduszach emerytalnych.

Działania państwa polega na

odtworzeniu mechanizmu, w ramach

którego pracujący finansują konsumpcję

emerytów - za pośrednictwem modelu
administracyjnego lub rynkowego.

Państwo narzuciło pracującym obowiązek

odprowadzania części bieżących

dochodów na poczet emerytur i

zagwarantowało osobom w podeszłym

wieku odpowiednie środki do życia.

Tylko państwo może wdrożyć w miarę

bezpieczny system gromadzenia
oszczędności lub system społeczny,
oparty na przymusie finansowania przez
obecnych pracujących współczesnych im
emerytów - w oparciu o specyficzną
obietnicę, że w swoim czasie do płacenia
na ich emerytury zostaną zmuszeni
przyszli pracujący.

Ograniczony przyrost naturalny, słabnące

związki pomiędzy rodzicami i dziećmi
powodują, iż bez ingerencji państwa,
podstawowym źródłem zabezpieczenia
starczego mogłyby być jedynie
oszczędności indywidualne.

Dwa modele systemów

emerytalnych

• Oparty na własnych oszczędnościach
• Oparty na swoistej umowie społecznej

polegającej na finansowaniu potrzeb
emerytów przez pracujących. Nazywany
systemem zdefiniowanego świadczenia.

Każdy z systemów ma wady i zalety.

System oszczędnościowy -

indywidualny

• Brak świadomości
• Konieczność rezygnacji z bieżącej

konsumpcji

• Zadania emerytalne identyfikowane jako

zadania państwa

• Ryzyko gospodarcze
• Też ryzyko demograficzne

Wady systemu „umowy społecznej”

• Malejący lub wręcz ujemny przyrost

demograficzny

• Brak realnych zależności pomiędzy

osiąganymi dochodami a świadczeniem
emerytalnym

• Ryzyko polityczne

Zadania państwa

• przymusowe uczestnictwo

ubezpieczonego

Państwo, przymuszając do uczestnictwa w

systemie, organizuje zasady poboru

świadczeń od obecnie pracujących. Są

one w istocie zbliżone do mechanizmów
podatkowych i z punktu widzenia

ekonomicznego mogą być traktowane jako
podatki.

Ryzyko państwa przy prowadzeniu

polityki emerytalnej

• Ryzyko demograficzne
• Ryzyko polityczne
• Ryzyko gospodarcze

Ryzyko demograficzne

• Mniejsza ilość dzieci
• Dłuższe życie
• Decyzje polityczne -
wiek emerytalny 55-60;

60 - 65

W roku 1999 w sposób istotny zmieniono

zasady organizacji systemu emerytalnego,
opierając go na tzw. trzech filarach.

Składka emerytalna jest współfinansowana
przez pracownika
i pracodawcę.

I filar

I Filar stanowi zreformowany system

zdefiniowanego świadczenia. Do I filaru trafia
11,22% podstawy wymiaru (wynagrodzenia).
Cechy:

• przymusowy
• powiązanie wielkości składek z wartością

świadczenia

• nie występuje kapitalizacja składek i ich

inwestowanie

• środki zapisane na kontach nie podlegają

dziedziczeniu

II Filar

Stanowi element kapitałowy, skonstruowany

na zasadach instytucji wspólnego
inwestowania przez dwie osoby prawne -
Otwarty Fundusz Emerytalny, na którym
gromadzone są składki oraz Powszechne
Towarzystwo Emerytalne, które zarządza
środkami OFE, jako jego organ. Do II filaru
trafia 7,3% podstawy wymiaru.

Cechy II Filaru- OFE

• przymusowy
• powiązanie wielkości składek z wartością

świadczenia

• występuje kapitalizacja składek i ich

inwestowanie

• środki zapisane na kontach podlegają

dziedziczeniu

• Brak regulacji dot. wypłaty składek
• Ryzyko demograficzne

III Filar cechy:

• dobrowolny
• umowy indywidualne lub grupowe
• powiązanie wielkości składek z wartością

świadczenia

• występuje kapitalizacja składek i ich

inwestowanie

• środki zapisane na kontach podlegają

dziedziczeniu

Polska reforma emerytalna

udała się ona „za bardzo”.
Dzięki przeprowadzonej kampanii informacyjnej na

promocję II filaru, w świadomości społecznej
utrwaliło się przekonanie, iż zgromadzone przez
OFE środki wystarczą na wyjątkowo syte życie
na emeryturze. Wszystko wskazuje na to, iż jest
to błędne przekonanie, stopa zastąpienia, czyli
relacja emerytury z I i II filaru do ostatniej pensji,
będzie najprawdopodobniej wynosić poniżej
50%.

Do Otwartych Funduszy Emerytalnych, tzw.
drugi (po ZUS) filar systemu emerytalnego,
przystępowali do tej pory obowiązkowo
wszyscy objęci ubezpieczeniem
społecznym, urodzeni po 31 grudnia 1968
roku. Jeśli sami nie zdecydowaliśmy, który
fundusz wybierzemy, to wybierano za nas w
drodze losowania.

Z naszego wynagrodzenia brutto wydziela
się 19,52 proc. składki emerytalnej, z której
pewna część (w 2013 r. - 2,8 proc.
wynagrodzenia) trafia do funduszu.

BANKIER.PL

Przekonanie to zahamowało rozwój

prywatnych form inwestowania
emerytalnego, np. umów ubezpieczenia
na życie z ubezpieczeniowym funduszem
kapitałowym.

Również, promowane przez państwo, formy

dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnych
w ramach III filaru, nie mogą się przebić
skutecznie do świadomości społecznej.

Relacja budżetu, FUS i OFE

BUDŻET

PAŃSTWA

ZUS

OFE

EMERYTURY

KUPUJĄ

AKCJE

OBLIGACJE

E
M
I
S
J
A

CEL REFORMY

– obniżenie

kosztów długu publicznego

Państwo

emituje

obligacje

Dopłaca do

emerytur

Zus

przelewa

składki

do ofe

Ofe

kupują

obligacje

ZMIANY

• Udział w OFE będzie dobrowolny –

wymagana będzie deklaracja

• Decyzję o przystąpieniu do OFE lub

wyborze emerytury opartej wyłącznie na
ZUS będzie można podjąć w momencie
rozpoczęcia pierwszej pracy.

• Wybór pomiędzy OFE a ZUS nie będzie

jednorazowy. W 2016 roku będzie można
ponownie zmienić decyzję. Później taka
możliwość będzie dostępna co cztery lata.

• Główna część naszej składki emerytalnej i

tak trafia do ZUS -

to obowiązkowy pierwszy

filar systemu emerytalnego. Pozostała część
będzie mogła zostać skierowana na
subkonto w ZUS lub do OFE.

• Do Otwartych Funduszy Emerytalnych

będzie trafiać 2,92 proc. wynagrodzenia
brutto. Fundusze pobierają opłaty od
otrzymanych składek, które wkrótce spadną
z 3,5 proc. do 1,75 proc, oraz opłaty za
zarządzanie.