PROJEKT EDUJACYJNY

„PERŁY HISTORII ZIEMI

BUSKIEJ”

Grupa I

BUSKO ZDRÓJ

Park Zdrojowy. Busko-

Zdrój

Miasto Busko-Zdrój to stolica rozległego powiatu, kojarzone

powszechnie jest z funkcjonującym tu od 1836 roku uzdrowiskiem
Marconi. Od czasu swego powstania do chwili obecnej wielu z jego
mieszkańców związanych jest z funkcjonującym tu zespołem
sanatoriów i pensjonatów, które nadają miastu specyficzny
charakter.

Założony w XIX wieku przez

ogrodnika Ignacego Hanusza Park
Zdrojowy został zaprojektowany
przez Henryka Marconiego. Dzieli się
na trzy części:

Ogrodzony ogród łazienkowski o

pow. 16 ha z Sanatorium Marconi
i fontanną w centrum.

Aleja Mickiewicza, długa na 850

metrów promenada  z dwoma rzędami
drzew (głównie kasztanowców), która
łączy ogród łazienkowski z rynkiem.
Jest to reprezentacyjna aleja w
mieście, przy której mieszczą się m.in.
Urząd Miasta, Starostwo Powiatowe,
Policja, Dom Kultury, Galeria "Zielona",
trzy szkoły średnie i jedna
podstawowa.

Skwer na placu zwycięstwa w rynku,

o pow. 0,7 ha z fontanną w centrum.

 

Kaplica św. Anny w Parku Zdrojowym.

Kaplica św. Anny została wybudowana w 1888 roku ze składek kuracjuszy
przebywających wówczas na leczeniu w uzdrowisku. Pomysł powstania kaplicy
zdrojowej dla kuracjuszy zrodził się w latach osiemdziesiątych XIX
wieku. Uzdrowisko prężnie się rozwijało, przybywało nowych will w parku, a
większość kuracjuszy zamieszkiwała w obrębie Zdroju. Odległość parku zdrojowego
do kościoła w centrum miasta wynosiła 1,5 km. Nie wszyscy kuracjusze mogli
pokonywać taką odległość, aby uczestniczyć w nabożeństwach. Pomimo starań,
władze rosyjskie nie wydały pozwolenia na budowę świątyni katolickiej. Obawiały
się wzrostu znaczenia kościoła rzymskokatolickiego, który
rozwijał patriotyzm wśród Polaków. Korzystając z czasowej nieobecności
miejscowego dygnitarza rosyjskiego, postanowiono wybudować kaplicę. Zarząd
buskiego uzdrowiska na czele z Aleksandrem Dobrzańskim przygotował front do
budowy kaplicy, natomiast całością prac kierował Karol Pawłowski – mistrz
ślusarski, zatrudniony w uzdrowisku. W ciągu trzech tygodni kaplica została
wybudowana oraz pokryta dachem. Administrator carski po powrocie
z Petersburga wysłał meldunek do Cara informując go o fakcie wybudowania nowej
kaplicy. Z Rosji ostatecznie przyszło zezwolenie na budowę, jednak budowniczy,
Karol Pawłowski został ukarany 14 dniowym aresztem. W 1888 roku kaplica została
oddana do użytku, lecz nabożeństwa odbywały się wyłącznie w sezonie letnim.

Początkowo kaplica znajdowała się
pod zarządem księży z parafii
Niepokalanego Poczęcia
Najświętszej Marii Panny w Busku-
Zdroju. W 1983 r. stała się siedzibą
nowej parafii pod wezwaniem bł.
Brata Alberta, a później św. Brata
Alberta , której pierwszym
proboszczem został ks. Franciszek
Berak. Wokół niej tworzyła się
nowa parafia oraz wspólnota św.
Brata Alberta. Po 10 latach,
centrum parafii zostało przeniesione
przez nowego proboszcza, ks.
Marka Podymę na ulicę Lipową, a
kaplica św. Anny powróciła do swej
pierwotnej funkcji - kaplicy
uzdrowiskowej

.

Kościółek zdrojowy został zbudowany w stylu neogotyckim, początkowo bez
przedsionka i zakrystii, które zostały dobudowane około 1907 roku dzięki
staraniom proboszcza buskiej parafii ks. Franciszka Urynieckiego. Architektura
kościółka jest skromna, gdyż budowę przeprowadzono w szybkim tempie.
Dach kaplicy pokryty jest blachą cynkową oraz zdobiony dwiema mniejszymi
wieżyczkami bez krzyżyków i jedną wyższą zsygnaturką. Sufit
płaski, kruchtę sklepioną z dwoma wieżyczkami,
główny ołtarz oraz konfesjonał zostały wykonany przez Łabęckiego, rzeźbiarza
z Piotrkowic. Dwie figury po bokach ołtarza zostały wyrzeźbione z drzewa
lipowego, ściętego w parku zdrojowym. W ołtarzu kaplicy znajduje się obraz
św. Anny - patronki kaplicy oraz uzdrowiska. Na bocznych ścianach wiszą
obrazy: błogosławionego Wincentego Kadłubka, a w prezbiterium Pieta i
obraz Chrystusa Miłosiernego. Na płaskim, stropie podzielonym na
kwadratowe pola przedstawione są tajemnice różańcowe. W 1984 roku do
kaplicy św. Anny przeniesiono fragmenty późnogotyckiego tryptyku z
początku XVI w. z kościółka św. Stanisława w Chotelku Zielonym.

Sanatorium Marconi.

W XVIII wieku w południowej części Buska, gdzie eksploatowano słone źródła
(warzenie soli) powstało uzdrowisko. Jego wizytówką są „Łazienki” obecnie
Sanatorium „Marconi”, zlokalizowane w centralnej części parku zdrojowego.
Budynek sanatorium wybudowano w 1836 r. przez znanego architekta
włoskiego pochodzenia Henryka Marconiego (1792-1863), który zaprojektował
m.in. Pałacu Wielopolskich w pobliskim Chrobrzu, ratusz w Radomiu i Hotel
Europejski w Warszawie. Wzorując się na starorzymskich obiektach
użyteczności publicznej Henryk Marconi wybudował obiekt w kształcie litery
„T”. Złożony był on z wysokiego korpusu głównego i dwóch parterowych
skrzydeł bocznych (w późniejszym czasie podwyższonych o jedno piętro). W
holu głównym gdzie jest pijalnia wód mineralnych można podziwiać kolumny z
głowicami korynckimi, tworzące jak gdyby bramy w czterech kierunkach, a
patrząc z góry przypominają dekoracyjną galeryjkę. Obiekt posiada 170 miejsc
w jedno i dwu-osobowych pokojach i apartamentach o wysokim standardzie jak
i bazę zabiegową. Obok pijalni wód znajduje się sala koncertowa. W niej to
prezentują się wybitni artyści z kraju i z zagranicy, przedstawiając różnoraką
muzykę, od muzyki klasycznej poprzez współczesną, rozrywkową, ludową,
poezję śpiewaną, aż do utworów satyrycznych. Do tradycji należą stałe
koncerty orkiestry zdrojowej, umilającej pobyt kuracjuszy. Przy wejściu do sali
koncertowej zapraszają nas posągi gipsowe Orfeusza i Eurydyki. Po obu
stronach ścian sali koncertowej, obok luster na kolumnach umieszczone są
popiersia bogów rzymskich. Obiekt wyposażony jest również w  restaurację ,
salę konferencyjną oraz kawiarenkę.

Kościół Św. Leonarda

Na zachodnim skraju starego Buska, obok drogi wiodącej do Pińczowa, na
jednej z kulminacji Garbu Pińczowskiego wzniesiono w XVII wieku drewniany
kościół, który mimo wielu kataklizmów, jakie przeżyło miasto pozostał
szczęśliwie nienaruszony do naszych czasów. Kościół św. Leonarda jest
najstarszym buskim zabytkiem, który zachował pierwotny, niepoddany
przebudowom kształt. Stoi on prawdopodobnie w miejscu wcześniejszego
dwunastowiecznego kościoła mającego także za patrona św. Leonarda. Obecny
kościół powstał w 1699 roku. Zbudowany został z drewna modrzewiowego. Po
zachodniej stronie posiada kruchtę, węższą i niższą od nawy głównej. Kruchtę
przykrywa trzyspadowy, pokrytym gontem dach, z trójkątnym półszczytem
ozdobionym motywem promienistego „słońca”. Do kruchty prowadzą
dwuskrzydłowe nieoryginalne drzwi z filonkami ozdobionymi drewnianymi
kołpakami. Naprzeciw kruchty znajduje się pięcioboczne prezbiterium tworzy
wieloboczną absydę. Dwuspadowy dach zaokrągla się nad absyda nie tworząc
szczytu. Pod dolną krawędzią połaci dachu biegnie poziomy, ukośnie
przymocowany profilowany podokapnik chroniący przed zamakaniem
szczytowe części szalunku. Równolegle, tuż przy przyziemiu, umocowany jest
biegnący wzdłuż ścian obdaszek. Na kalenicy umieszczona jest barokowa
wieżyczka pełniąca rolę sygnaturki, Składa się z wielobocznego trzonu i
ażurowych ścianek zwieńczonym hełmem z iglica zakończona krzyżem.

Absyda posiada od południ jedno okno a id północy przylega doń maleńka
zakrystia. Nazwę główną oświetlają od południa dwa dziesięciopolowe okna.
Kościół posiada konstrukcję zrębowo-słupową. Jest cały oszalowany. Z kruchty do
nawy prowadzą drzwi ujęte w drewniany portal z nadprożem ozdobionym
reliefem „w ośli grzbiet’ i z napisem Anno Domini 1699. Nawę główną od zachodu
ograniczają dwie profilowane belki będące pozostałością chóru muzycznego.
Przestrzeń między oryginalnymi belkami zabudowano tymczasowo surowymi
deskami. Miedzy nawą a prezbiterium umieszczony jest graniczny łuk tęczowy z
napisem WAL A.D. 1699. Na profilowanej belce tęczowej usytuowane są dwie
pełne rzeźby wyobrażające Matkę Boską i św. Jana. Pośrodku barokowych rzeźb
znajduje się krucyfiks z wyciętym z blachy Chrystusem. Nawa i prezbiterium
przykryte są płaskimi stropami. Były one prawdopodobnie w całości jedynie w
prezbiterium. Malowidło przedstawia patronów Polski św. Wojciech i św.
Stanisława. Prezbiterium z zakrystią łączy drewniany portal z potężnych,
profilowanych bali modrzewiowych. Trapezoidalne nadproże połączone zamkiem
ciesielskim z węgarami tworzą masywne odrzwia, na których zawiedzone były
ongiś drzwi. Najważniejszym, najefektowniejszym, pierwszorzędnym elementem
wyposażenia prezbiterium jest główny ołtarz będący dwukondygnacyjny
kompozycją architektoniczno-rzeźbiarską z centralnie
usytuowaną, trójwymiarową figurą patrona kościoła. Późnobarokowy ołtarz
głównym składa się z mensy i obejmującej ją z trzech stron nadstawy będącej w
rzeczywistości sięgającym posadzki retabulum. Stołem ofiarnym jest dosyć
prymitywna mensa skrzyniowa nakryta kamienną taflą z wydrążona płycizną, w
której znajduje się wykonana ze szlachetnego marmuru płyta z widocznym,
sepulkurum czyli skrytką na relikwie. Czołową ścianę mensy ozdabia panneau z
groteskowym ornamentem ułożonym antycznie.

Wokół kościoła znajduje się stary, nieczynny cmentarz otoczony kamiennym
murem. Zachowało się tu kilka różnych typów nagrobków. Wśród nich wyróżnia
się wyjątkowym kunsztem pomnik nagrobny składający się z cippusu,
kanelowanej, czworobocznej kolumny z kartuszem herbowym i sterczyną w
kształcie obelisku. Pochowany jest tu, zmarły w 1829 roku, Paweł Sołtyk –
dziedzic Siesławic, po którego dawnych włościach przebiegać będzie trasa
naszej wędrówki. Na uwagę zasługuje także stela grobowa rodziny Rzewuskich,
z której wywodził się założyciel buskiego kurortu – Feliks.  Kościół p.w. św.
Leonarda długo pełnił funkcję kościoła parafialnego, a jego najbliższe
otoczenie, w latach świetności Buska, nosiło nazwę Krakowskiego
Przedmieścia. Po utracie rangi kościoła farnego na rzecz przyklasztornego
kościoła p. w. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, świątynia
opustoszała i powoli niszczała. W latach sześćdziesiątych XX wieku
przeprowadzono kapitalny remont i zamieniono go na kaplicę
przedpogrzebową, której opiekunkami były mieszkające w pobliżu siostry
albertynki. Tę funkcję sprawowały do 1987 roku, czyli do wybudowania kaplicy
na nowym cmentarzu przy ul. Langiewicza. W najbliższą niedzielę sąsiadującą
z 6 listopada – dniem patrona kościoła, odbywają się w nim msze odpustowe.
Raz w miesiącu zabytkowe wnętrza udostępnione są turystom indywidualnym i
grupom zorganizowanym.

Grupa II

NOWY KORCZYN

Kościół Św. Trójcy. Nowy

Korczyn

Nowy Korczyn to mała miejscowość leżąca u ujścia Nidy do Wisły. Ta cicha i
spokojna osada w przeszłości była dużym miastem, gdzie odbywały się zjazdy
rycerstwa polskiego, sejmy, sejmiki ziemi krakowskiej, sandomierskiej,
lubelskiej i ziem ruskich. Tu wreszcie odbył się jeden z hołdów krzyżackich. 
Najściślej jednak Nowy Korczyn wiąże się z osobą św. Kingi, która przebywała w
tutejszym zamku, chroniąc się m.in. przed Tatarami, którzy zagrażali Krakowowi.
Ślady pobytu Świętej zachowały się do dziś - jednym z nich jest cudowne
źródełko, którego woda leczy choroby oczu.  Po dawnej świetności 30-
tysięcznego miasta pozostało niewiele; ząb czasu oraz zawieruchy wojenne,
które jak walec przetaczały się przez te tereny, spowodowały duże zniszczenia.
Jednak ocalały m.in. dwa z siedmiu kościołów, którymi w przeszłości mógł
poszczycić się Nowy Korczyn. Dziś odnowione, stojące kilkaset metrów od
siebie, przypominają o latach dawnej świetności tego miejsca. Pierwsza parafia
powstała ok. połowy XII w. i jest odnotowana w wykazach świętopietrza z 1326r.
Została ona wydzielona z parafii Korczyn Stary, kiedy to książę Bolesław
Wstydliwy wydał akt lokacji nowego miasta na prawie magdeburskim. Pierwotny
drewniany kościół p.w. św. Elżbiety i św. Wawrzyńca spłonął w 1608 r. W latach
1610-34 zbudowano nowy zachowany do dziś kościół murowany. Jego
konsekracji dokonała biskup krakowski Andrzej Trzebnicki 20 lipca 1659 r. Od
czasu konsekracji kościół nosi wezwanie Trójcy Świętej. Jest to kościół gotycko-
renesansowy z dwoma wczesnobarokowymi kaplicami Matki Bożej Różańcowej z
XVII w. oraz św. Jana Kantego (zbudowana lub przebudowana w XVIII w.). 

Kościół Św. Stanisława

Fundatorem kościoła i klasztoru Franciszkanów, który przylega do świątyni,
był książę Bolesław Wstydliwy oraz jego żona św. Kinga. Kościół, zbudowany z
cegły, zwieńczony jest sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Wystrój wnętrza jest
barokowy i pochodzi z drugiej połowy XVII w. i z XVIII w. Natomiast
prezbiterium zachowało styl wczesnogotycki. Ściany pokryte polichromią,
ukazują sceny z życia św. Stanisława. W ołtarzu głównym znajduje się obraz
przedstawiający scenę wskrzeszenia Piotrowina przez św. Stanisława. W 1975
r. duszpasterstwo parafialne w Nowym Korczynie przejęli Ojcowie
Franciszkanie Konwentualni. Zakonnicy okazali się dobrymi gospodarzami.
Dbali o pozostające w ich rękach kościoły i klasztor, w czym pomagali im
miejscowi parafianie. 
W 1992 r. Ojcowie Franciszkanie opuścili Nowy Korczyn, Opieka duszpasterska
została powierzona księżom diecezjalnym. Nad wejściem do kościoła p.w. św.
Stanisława z muru wystaje... śmigło samolotu. Zostało tam umieszczone na
pamiątkę wydarzenia, które miało miejsce podczas II wojny światowej. Otóż
jeden z samolotów radzieckich, który został przez Niemców zestrzelony,
spadając trafił właśnie w fasadę kościoła niszcząc fragment muru i kościelne
organy

Ruiny Synagogi w Nowym Korczynie.

Synagoga została zbudowana w 1659 roku na mocy przywileju króla Polski Jana II
Kazimierza. Jako materiał budowlany posłużyły cegły i kamienie po
rozebranym zamku królewskim w Nowym Korczynie. W 1724 roku została
odbudowana ze zniszczeń z czasów III wojny północnej. W 1895 roku została
częściowo przebudowana. Wówczas dobudowano
kolejny przedsionek z kolumnadą oraz wzniesiono pozorne sklepienie pokryte
malowidłami o motywach zwierzęcych i z hebrajskimi  inskrypcjami w głównej
sali modlitewnej i babińcu. W czasie II wojny światowej synagoga została przez
Niemców zdewastowana. Obiekt, który pozostaje obecnie w stanie ruiny, w 2012
roku został zabezpieczony przed zawaleniem i dalszą degradacją. Murowany
i orientowany  budynek synagogi wzniesiono na planie prostokąta w
stylu klasycystycznym. Wewnątrz, we wschodniej części znajduje się obszerna,
prostokątna główna sala modlitewna, do której prowadzi dwudzielny przedsionek.
. Nad nim na piętrze znajduje się otwarty na salę główną babiniec. Do dnia
dzisiejszego zachował się frontowy klasycyzujący ośmiokolumnowy portyk na
wysokim cokole, kryjący dwa symetryczne biegi schodów, które prowadzą na
babiniec. Fasadę pierwotnie zdobiły symbole 12 plemion Izraela i znaki zodiaku.
Do sali dla kobiet prowadzą trzy łukowato zakończone drzwi, oddzielone od siebie
dwoma pilastrami. Wieńczą je trójkątne naczółki, w środku których znajduje się
kwiat. Całość jest przykryta dachem dwuspadowym. Główna sala modlitewna
przykryta jest drewnianym sklepieniem zwierciadlanym z resztkami polichromii z
końca XIX wieku.

Na ścianie wschodniej zachowała się klasycystyczna oprawa Aron ha-kodesz.
Jego wnękę ujmują dwie doryckie kolumny oraz wieńczą
tablice Dekalogu oraz korona podtrzymywana przez parę lwów. Nad arką
znajduje się obecnie zmurowany okulus. Na ścianach zachowały się pozostałości
polichromii. Na elewacjach: północnej i południowej znajdują się po trzy oraz na
wschodniej dwa półokrągle zakończone okna, które dawniej oświetlały obszerne
wnętrze sali głównej.
Synagoga jest obiektem, posiadającym wartość zabytkową. Została ona wpisana
do rejestru zabytków nieruchomych.

Grupa III

WIŚLICA

Bazylika kolegiacka Narodzenia

Najświętszej Marii Panny w

Wiślicy.

Gotycki kościół wzniesiony w XIV wieku przez Kazimierza Wielkiego w Wiślicy, na
fundamentach dwóch starszych świątyń romańskich. Nosi tytuł kolegiaty a od 8
września 2005 także bazyliki mniejszej. Budowę pierwszej romańskiej kolegiaty p.w.
Narodzenia NMP rozpoczął książę Henryk Sandomierski. Kościół ukończono w 2.
Połowie XII w. za panowania jego brata Kazimierza Sprawiedliwego. Była to
niewielka jednonawowa budowla z orientowanym prezbiterium niższym i węższym
od nawy, zakończonym niewielką apsydą. W zachodniej części nawy ulokowana
była niewielka empora. Pod prezbiterium znajdowała się krypta, której pozostałości
zachowały się do dzisiaj w podziemiach bazyliki. Posiadała ona sklepienie krzyżowe
wsparte na czterech kolumnach. Na początku XIII w. powstała druga większa
kolegiata p.w. Trójcy Świętej. Była to świątynia trójnawowa o układzie bazylikowym.
W nawie północnej i południowej ulokowane były kaplice. Sklepienie wsparte było
na sześciu filarach. Przy zachodniej fasadzie  znajdowały się dwie wieże.
Prawdopodobnie od 2. Połowy XII w. w Wiślicy działała kapituła wiślicka. Początkowo
mogła ona podlegać księciu. W późniejszym okresie została przekazana pod
jurysdykcję biskupią. Pierwsze zachowane dokumenty dotyczące jej uposażenia
pochodzą z połowy XIII w.  Początkowo kapituła liczyła zaledwie czterech prałatów
oraz czterech kanoników .

Bazylika, widok z południowego
wschodu

Trzecią, zachowaną do dzisiaj kolegiatę wiślicką ufundował Kazimierz Wielki w
poł. XIV w.. Był to jeden z kościołów, które król wzniósł jako pokutę za zabójstwo
kanonika Marcina Baryczki. Kościół był wielokrotnie naprawiany i restaurowany. W
1598 naprawiono jego dach i zegar, ustawiono w świątyni konfesjonały oraz
odnowiono rzeźbę Madonny Łokietkowej. W 1678 remont świątyni kosztował 6000
ówczesnych złotych. Odnowione zostało wówczas prezbiterium. W 1682
naprawiono zniszczony gradobiciem dach. W 1810 zlikwidowano parafię w
sąsiednich Gorysławicach i włączono ją do parafii wiślickiej. W 1915 świątynia
została poważnie uszkodzona przez austriacką artylerię. Zniszczona została fasada
zachodnia, z wieżami pochodzącymi jeszcze z XIII-wiecznej świątyni romańskiej.
Kościół odbudowano w latach 20. Według projektu Adolfa Szyszko-Buhusza
Odrestaurowanej świątyni, 7 września 1924, biskup kielecki Augustyn
Łosiński przywrócił status kolegiaty utracony w 1819. W 1958 w czasie badań
archeologicznych, w podziemiach kościoła odkryto pozostałości dawnych kościołów
romańskich. W 2002 roku stanowisko archeologiczne w Wiślicy, czyli bazylika
oraz Dom Długosza zostały wpisane na listę World Monuments Watch jako jeden ze
stu zabytków na świecie zagrożonych zniszczeniem. Obecnie kustoszem bazyliki w
Wiślicy jest ks. Wiesław Stępień.

Świątynia została wzniesiona z kamienia ciosowego. Wyjątkiem jest ceglany

szczyt fasady zachodniej, który jest efektem odbudowy ze zniszczeń wojennych w
latach 20. XX w. Kościół ma budowę pseudonawową. Wielobocznie zamknięte
prezbiterium jest niższe i węższe od nawy. Od północy przylega do niego
przybudówka z 2. Połowy XVII w. w której znajdują się zakrystia i skarbiec. Główne
wejście do kościoła znajduje się od strony południowej. Do wnętrza budowli
prowadzi ostrołukowy portal, którego drzwi okute są w skośną kratę z antabą i
ozdobione rozetą z XV w.

Tablica erekcyjna z królem Kazimierzem Wielkim

Nad portalem umieszczona jest płaskorzeźbiona tablica erekcyjna z
przedstawieniem Kazimierza Wielkiego. Król klęczy przed Madonną z
Dzieciątkiem ofiarowując jej model świątyni. Za nim znajduje się postać biskupa
krakowskiego Bodzanty. Tablica powstała w 1464, w przeszło sto lat po
ufundowaniu kościoła. Inicjatorem upamiętnienia fundacji był Jan Długosz, który
pełnił w Wiślicy funkcję kanonika. Północny portal kościoła pochodzi z 2 Połowy
XIV w. W portal wmurowane są rzeźbione herby: dwa Orły Piastowskie oraz
herb Wielkopolski. W pobliżu portalu znajduje się zamurowane okno, z którego
według tradycji ogłoszono statuty wiślickie.

Prezbiterium bazyliki

Nawa kościoła posiada sklepienie trójdzielne, częściowo gwiaździste.
Wspierają je trzy smukłe wieloboczne filary. Prezbiterium przykryte
jest sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Na zwornikach sklepienia
umieszczone są herby ziem, które weszły w skład odrodzonego
po rozbiciu dzielnicowym Królestwa Polskiego: Wielkopolski, ziemi
dobrzyńskiej, ziemi sieradzko-łęczyckiej oraz Rusi. W nawie znajdują
się rycerskie herby: Szeliga, Rawicz, Leliwa i Gryf. Na zwornikach
umieszczone są także symbole ewangelistów oraz głowa Chrystusa.
Na północno-wschodniej ścianie prezbiterium zachowało się
gotyckie sakramentarium z trójkątnym zwieńczeniem. Na północnej
ścianie prezbiterium znajduje się wnęka na oleje święte. W
prezbiterium zachowały się pozostałości bizantyjsko-
ruskiej polichromii. Została ona wykonana w latach 1397-1400 przez
popa Hayla – malarza pochodzącego z Przemyśla.
Pośród zachowanych scen znajdują się: Ofiarowanie w
Świątyni, Zdjęcie z krzyża, Zaśnięcie Matki Boskiej, Pogrzeb Matki
Boskiej, Zwiastowanie, Boże Narodzenie, Ostatnia
Wieczerza, Biczowanie, Ukrzyżowanie oraz postacie świętych.
Polichromia bizantyjsko-ruska

W prezbiterium znajdują się także późnorenesansowe epitafia kanoników
wiślickich. Stalle wykonane zostały w czasie odbudowy świątyni w XX w.
według projektu Szyszko-Bohusza. Do zakrystii prowadzi barokowy portal
ufundowany przez kantora  wiślickiego Andrzeja Mielerskiego.
Ponad nawą kościoła wznosi się późnobarokowa belka tęczowa  z XVIII w. z
krucyfiksem oraz napisem dewocyjnym. Na wschodniej ścianie nawy znajdują
się gotyckie antepedia z 2. Poł. XIV w. Na jednym z nich umieszczony jest herb
Jastrzębiec. W południowej ścianie nawy umieszczony jest późnorenesansowy
nagrobek Anny z Skrzepickich Stawiskiej z płaskorzeźbioną postacią zmarłej
oraz klasycystyczne epitafium archidiakona Józefa Ptaszyńskiego z
początku XIX w. Na ołtarzu umieszczony jest posąg Madonny Łokietkowej  z ok.
1300. Według tradycji przed posągiem modlił się o zjednoczenie kraju
ukrywający się w Wiślicy Władysław Łokietek. Przed posągiem modliła się też
królowa Jadwiga z królem Jagiełłą . Tradycja mówi, że jeden z ornatów jest
podarunkiem królowej, oczyszczonej przez sąd w Wiślicy z pomówień
rycerza Gniewosza z Dalewic. 17 lipca 1966 posąg został ukoronowany przez
kardynała Stefana Wyszyńskiego. W podziemiach kościoła utworzono rezerwat
archeologiczny, w którym znajduje się między innymi unikatowa płyta Orantów.
Z pierwszej romańskiej świątyni zachowały się także rzeźbione w wapieniu
gryfy, podtrzymujące zwieńczoną krzyżem rozetę, która symbolizuje Drzewo
Życia.

Płyta Wiślicka

Płyta wiślicka lub płyta orantów – posadzka o wymiarach 4,1 × 2,5 metraż lat około 1175-
1177 z rytymi przedstawieniami figuralnymi, odkryta w 1959 w krypcie zburzonego
kościoła z XII wieku, na którego miejscu stoi obecnie gotycka kolegiata w Wiślicy.
Unikatowy w skali światowej zabytek sztuki romańskiej. Odsłonięta w latach 1959-60
podczas badań archeologicznych, którymi w ramach Zespołu Badań nad Polskim
Średniowieczem kierował prof. Andrzej Tomaszewski. Konserwowana w latach 1982-83 pod
kierunkiem prof. Władysława Zalewskiego z ASP w Krakowie.
Posadzka wykonana jest z jastrychu (gipsowej masy, twardniejącej po wylaniu). Wykonano
na niej ryty, wypełnione następnie masą gipsową, zabarwioną na czarno smołą lub węglem
drzewnym. W rezultacie otrzymano czarny rysunek na jasnym tle, przypominający
efekt niello.
Płyta znajdowała się w środkowej nawie krypty, pod dwoma przęsłami sklepienia
(zachowały się trzy bazy kolumn). Płyta składa się z dwóch pól z przedstawieniami
figuralnymi oraz bordiury, która oddziela pola i otacza całość. W lewym pasie bordiury
znajdują się wyobrażenia lwa, centaura, smoka i bazyliszka, w górnym, u stóp ołtarza –
dwa lwy przy drzewie życia. Pozostałe pasy bordiury wypełnia dekoracja roślinna
(plecionka, wić) i roślinno-zwierzęca (dodatkowo przedstawienie smoka). Mityczne potwory
w lewym dolnym pasie bordiury zapewne symbolizują grzechy wymieniane w mszalnym
tekście liturgicznym tzw. Spowiedzi Powszechnej. W górnym polu, które znajdowało się
bliżej ołtarza, znajduje się przedstawienie duchownego, stojącego między mężczyzną z
brodą i chłopcem. W dolnym ukazany jest mężczyzna z brodą pomiędzy kobietą w czepcu i
młodzieńcem. Wszystkie postacie mają głowy podniesione do góry oraz uniesione ręce w
geście modlitewnym – są interpretowane jako oranci (adoranci). Nad postaciami z górnego
pola zachował się fragment łacińskiego napisu: Hi conculcari querunt ut in astra levari
possint et pariter ve... (Ci chcą być podeptani, aby mogli być wzniesieni do gwiazd i
zarówno...)

Identyfikacja ukazanych na płycie osób oraz ustalenie osoby fundatora

pozostawia wątpliwości. Za fundatora uznaje się Kazimierza Sprawiedliwego,
którego identyfikuje się z brodatym mężczyzną z dolnego pola. Towarzyszyć ma mu
jego żona Helena i syn Bolesław. W górnym polu przedstawiono najprawdopodobniej
zmarłych krewnych Kazimierza – jego brata Henryka Sandomierskiego i syna
Kazimierza. Istnieje także hipoteza, że brodatym mężczyzną z dolnego pola (i
fundatorem zarazem) jest Bolesław Kędzierzawy z żoną i synem Leszkiem.

Dom Długosza w Wiślicy.

Zabytkowy, XV-wieczny budynek znajdujący się w Wiślicy, zbudowany z
fundacji Jana Długosza. Dom Długosza w Wiślicy jest piętrowym,
późnogotyckim ceglanym budynkiem, rozplanowanym na rzucie wydłużonego
prostokąta o obszernej sieni na przestrzał. Dom został zbudowany w 1460 roku
i przeznaczony był dla wikariuszy i kanoników kolegiaty przy ulicy Krakowskiej.
W sieni, korytarzu i pokojach zachowały się belkowane stropy z resztkami
polichromii. Na piętrze mieści się sala-refektarz, dawna jadalnia księży. W
północno-zachodniej części budynku odkryto unikatową gotycką polichromię z
końca XV wieku, przedstawiającą Zmartwychwstałego Chrystusa oraz kobiety z
krzyżem. W środku znajduje się postać klęczącego mężczyzny
(prawdopodobnie Jana Długosza) otoczonego aureolą z gotyckim napisem Boże
zmiłuj się na nami. Ceglane szczyty Domu Długosza mają ostrołukowe wnęki, w
których umieszczono kamienne tarcze z herbem Długosza – Wieniawa. Według
tradycji w budynku tym pobierali nauki synowie króla Kazimierza
Jagiellończyka. Dziś w Domu Długosza mieści się wikariat i Muzeum Regionalne
w Wiślicy.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

ANASTAZJA SIERANT