Historia Ziemi

OKRES PREKAMBRYJSKI, okres dziejów Ziemi przed kambrem obejmujący dwa eony - archaik i proterozoik. Jego początek przyjmuje się jako czas powstania pierwszej skorupy ziemskiej (około 4,5 mld lat temu), a koniec - 570 mln lat temu. Obejmuje on zatem ponad 85% dziejów Ziemi.

ARCHAIK [gr.], era archaiczna, archeozoik, azoik, najstarsza era w dziejach Ziemi, trwająca od początku geol. dziejów Ziemi do ok. 2,5 mld lat temu. Utwory a. to gł. skały metamorficzne - gnejsy, łupki krystal., kwarcyty, poprzecinane intruzjami granitów, najlepiej zbadane na obszarach tarcz: bałtyckiej i kanad., także w pd. Afryce. W a. występowały potężne ruchy górotwórcze (m.in. saamidy). W skałach a. znaleziono najstarsze ślady życia: pojedyncze komórki, tzw. akritarchy oraz nici komórek w strukturach wapiennych zw. stromatolitami, powstałymi gł. przy udziale sinic, o wieku ok. 3,5 mld lat, występujące na obszarze Grenlandii, pd.-zach. Australii i pd. Afryki.

PROTEROZOIK [gr.], era proterozoiczna, algonk, eozoik, druga era w dziejach Ziemi, trwająca od ok. 2500 do ok. 570 mln lat temu; utwory p. to gł. gnejsy, łupki krystal., kwarcyty, piaskowce, zlepieńce, dolomity, poprzecinane intruzjami granitów, odsłaniające się na powierzchni Ziemi, zwł. na obszarach tarcz bałtyckiej i kanad. (gdzie zostały najlepiej zbadane); do utworów p. zalicza się też pokłady szungitu - węgla o największej zawartości węgla pierwiastkowego (do 98,2%), występującego w okolicach jez. Onega w Rosji; w p. odbywały się potężne ruchy górotwórcze ( karelidy, gotydy); w Polsce skały p. występują w Sudetach i w pn.-wsch. części kraju. Z p. przetrwały dość liczne szczątki org.; należą do nich szczątki bakterii i glonów zachowane gł. jako stromatolity, także jamochłonów, pierścienic i stawonogów.

---