Historia Ziemi

ERA MEZOZOICZNA

. Rozpoczęła się 245 mln lat temu, a

skończyła 65 mln lat temu. W erze tej wyróżnia się trzy okresy

(systemy): trias, jurę i kredę. Podział ten jest uzasadniony

istnieniem trzech cykli sedymentacyjnych w Europie zachodniej i

środkowej, gdzie utwory tej ery zostały najwcześniej zbadane i

podzielone. Era mezozoiczna obejmuje średniowieczne dzieje

Ziemi i została wydzielona w oparciu o ewolucje świata

organicznego. Dolna granica ery jest ciągle przedmiotem

dyskusji, granica zaś górna wyznaczona została faktem

masowego wymierania wielu grup zwierzęcych (amonitów,

belemnitów, dinozaurów) i powszechnej regresji związanej z

ruchami tektonicznymi w fazie laramijskiej orogenezy alpejskiej.

1. TRIAS

[gr.], najstarszy okres mezozoiku, trwający od ok. 230

do ok. 195 mln lat temu; dzieli się na

3 epoki: trias dolny (wczesny), środk. I górny (późny). Na

obszarze środk. Europy trias dolny reprezentują osady lądowe lub

lagunowe, gł. piaskowce i zlepieńce o czerwonym zabarwieniu

(facja pstrego piaskowca); w triasie środkowym tworzyły się osady

płytkomor., gł. wapienie i dolomity (facja wapienia muszlowego),

w triasie górnym - osady słodkowodne lub lagunowe, gł. łupki

ilaste, margle, piaskowce (facja kajpru). W oceanie Tetydy

podczas całego triasu powstawały osady mor. (gł. wapienie,

dolomity, margle), na obszarze Gondwany - osady kontynentalne.

Na przełomie triasu i jury odbywała się starokimeryjska faza

orogeniczna ( kimeryjskie fazy orogeniczne). W Polsce utwory

triasu występują na obrzeżeniu G. Świętokrzyskich, w Sudetach,

Tatrach, na wyżynach: Śląskiej i Krakowsko-Częstochowskiej oraz

na znacznych głębokościach w pn. części kraju.

Świat roślinny.

W triasie dolnym roślinność lądowa była

uboga (suchy, pustynny klimat), w triasie górnym -

dobrze rozwinięta (skład podobny do składu

roślinności w jurze, m.in. rośliny iglaste, paprocie); w

środkowym triasie silny rozwój glonów skałotwórczych

(gromadzących wapień) z rodziny Dasycladaceae

(skamieniałości przewodnie dla utworów mor. tej części

triasu).

Świat zwierzęcy

. Wielki rozwój osiągnęły gady

ssakokształtne, pojawiły się pierwsze gady nacz. -

tekodonty oraz pod koniec triasu - pierwsze ssaki; w

faunie mor. rozwój koralowców sześciopromiennych,

mszywiołów, małżów, ślimaków, amonitów (gł.

ceratytów) i ryb; z końcem triasu wymarły płazy

tarczogłowe i kotylozaury.

2. JURA

, drugi okres mezozoiku, trwający od ok. 195 do ok. 140

mln lat temu; dzieli się na 3 epoki: jurę dolną (wczesną), jurę

środkową i jurę górną (późną); tradycyjny podział jury na 3

części: lias (jura dolna), dogger (jura środkowa) i malm (jura

górna), których granice nie pokrywają się jednak z granicami

epok, ma znaczenie hist.; typowymi utworami jury dolnej są

czarne iły, wapienie i margle, jury środkowej - osady piaszczyste,

oolitowe rudy żelaza, jury górnej - jasne wapienie (oolitowe,

rafowe, płytowe i in.) i margle; na przełomie triasu i jury oraz w

jurze górnej miały miejsce ruchy górotwórcze ( kimeryjskie fazy

orogeniczne); w Polsce utwory jurajskie występują na powierzchni

w obrzeżeniu G. Świętokrzyskich, w okolicach Krakowa,

Częstochowy, Wielunia oraz w Karpatach; w głębokim podłożu

znajdują się one na obszarze całego kraju, z wyjątkiem Sudetów i

Przedgórza Sudeckiego.

Świat roślinny

. Flora bogata, sięgająca obu biegunów

Ziemi; z nagonasiennych występowały iglaste,

miłorzębowe, sagowce, benetyty, paprocie nasienne i

kajtonie, z paprotników - liczne rodzaje paproci (gł.

cienkozarodniowych), skrzypowe i widłakowe; ponadto

występowały wątrobowce, grzyby oraz glony (okrzemki,

ramienice, zielenice z rodziny Dasycladaceae,

krasnorosty i brunatnice).

Świat zwierzęcy

. W świecie zwierząt najbujniejszy rozwój

wśród bezkręgowców osiągnęły amonity i belemnity; z

kręgowców dominowały gady, które opanowały

wszystkie środowiska; w faunie lądowej licznie były

reprezentowane owady; ssaki jeszcze nieliczne,

wyłącznie formy drobne; pod koniec jury pojawił się

pierwszy ptak (archeopteryks).

3. KREDA

[niem. < łac.], ostatni okres mezozoiku trwający od ok.

140 do ok. 65 mln lat temu; dzieli się na 2 epoki: kredę dolną

(wczesną) i górną (późną); w okresie kredy odbywały się ruchy

górotwórcze kilku faz orogenezy alpejskiej; w kredzie górnej -

wielka transgresja morza zaznaczająca się niemal na całym

świecie; typowymi skałami kredy są: margle, wapienie, opoki,

kreda pisząca oraz flisz; w Polsce utwory kredy występują w

Tatrach, Pieninach i Karpatach fliszowych, na Niżu Polskim (poza

Wałem Kujawsko-Pomorskim), w obrzeżeniu G. Świętokrzyskich

oraz w Sudetach.

Świat roślinny.

W kredzie dolnej przeważały rośliny

nagozalążkowe, zbliżone do roślin jurajskich;

występowały też rośliny okrytozalążkowe, które w

kredzie górnej zdobyły liczebną przewagę.

Świat zwierzęcy

. Faunę cechował silny rozwój otwornic

(także skałotwórczych), obecność w morzu licznych

amonitów, belemnitów, gąbek, korali, ramienionogów,

jeżowców i małżów; wśród kręgowców dominowały

gady (wodne i lądowe); ptaki i ssaki były nielicznie

reprezentowane; w końcu kredy wygasły amonity,

belemnity, dinozaury i pterozaury.