GENETYCZNA

KONTROLA

DETERMINACJA

PŁCI U SSAKÓW



Geny



Męskie – odpowiedzialne za różnicowanie jądra



Żeńskie – uczestniczą w kształtowaniu jajnika



Wt1 Sf1 Gata4 Fog2

odpowiedzialne za determinację

miejsca, w którym ma dojść do

powstania grzebieni płciowych

SRY – GŁÓWNY GEN DETERMINACJI

PŁCI MĘSKIEJ SSAKÓW



Występuje jedynie u ssaków



Mieści się na ramieniu chromosomu Y



Wyewoluował prawdopodobnie z genu Sox3
położonego na chromosomie X



W gonadzie co najmniej 30% komórek XY
zawierających gen Sry , by gonada nie
przekształciła się w jajnik



Dla determinacji płci męskiej istotny jest
poziom ekspresji SRY oraz moment, w którym
białko Sry osiąga najwyższe stężenie, a nie
długość okresu ekspresji SRY



Gonada męska – wystarczająco dużo komórek
Sertoliego

SOX9 – KLUCZOWY GEN KONIECZNY
DO POWSTANIA GONADY MĘSKIEJ



Ekspresja zachodzi w zawiązkach obu płci, po
rozpoczęciu ekspresji Sry wzrasta



Domena HMG



Po rozpoczęciu transkrypcji Sox9 poziom Sry
spada – wyjątek – ludzie



Działa na gen Amh – regresja przewodów
Müllera

IMPORTERY SRY I SOX9 do jądra komórkowego
- kalmodulina
- importynaβ1
- acetylacja SRY – zwiększenie poziomu

transportu czynnika do jądra komórkowego

PROLIFERACJA KOMÓREK GONADY

KONIECZNA DLA RÓŻNICOWANIA

GONADY MĘSKIEJ



FGF9 (czynnik wzrostowy) – proliferacja
komórek jądra



Namnażanie nabłonka celomatycznego  ekspresja Sry



Ekspresja niezależnie od płci do momentu
ekspresji Sry



Konieczny do ekspresji Sox9



Receptory insulinowych i insulinopodobnych
czynników wzrostu INSR, IGF1R, IRR



Zaburzenia szlaków sygnalizacji wywołujących
proliferację gonady męskiej  rewersje płciowe

MIGRACJA KOMÓREK
ŚRÓDNERCZA

GONADA MĘSKA

NEUTROPINA 3

(NT3)

(ekspresja w kom.

Sertoliego)

Komórki śródnercza - receptor –

NTRK3

PDGF – działa w gonadzie poprzez receptor

PDGFRα

GENETYCZNA REGULACJA –

RÓŻNICOWANIE SIĘ KOMÓREK

LEYDIGA



Płodowe kom. Leydiga wymierają tuż
po narodzinach



Komórki Leydiga dorosłych osobników
– różnicowanie w okresie dojrzewania



DHH – Komórki Sertoliego  powstanie
komórek Leydiga



PDGF



Gen Arx - różnicowanie komórek
Leydiga

GONADA ŻEŃSKA

WNT4 – indukcja żeńskiego szlaku

rozwoju gonady, hamowanie czynników
determinujących powstanie gonady
męskiej

Fst

WNT4 β-katenina

Bmp2



Brak Wnt4 – maskulinizacja



ZALEŻNOŚCI



Brak czynnika FGF9  podwyższenie
ekspresji Wnt4



Podwyższone stężenie FGF9 
zahamowanie ekspresji Wnt4



Wnt4 hamuje ekspresję genów Sox9 i Fgf9



SOX9 i FGF9  blokują Wnt4



Przykład – samice myszy pozbawione genu
Wnt4 mają obniżony poziom ekspresji
genów Sox9, Amh, Dhh

RESPONDYNA 1 -

CZŁOWIEK

PRZYKŁAD – OSOBNIK
XX

Brak SRY