Chromosomowa determinacja płci - jest związana z obecnością chromosomów płci:

• System XY - występuje u większości zwierząt - płeć homogametyczną stanowią samice, a heterogametyczną samce

• System X0 - (nazywany czasami X0 - XX) - sytuacja taka występuje u większości owadów; samice XX maja parzystą liczbę chromosomów- samce X0 - nieparzystą - produkują gamety z chromosomem X i bez chromosomu płci.

• System ZW - (ZW -ZZ) - identyczny jak XX, XY tylko, że płcią homogametyczną są samce, a heterogametyczną samice. U ptaków, ciem, niektórych ryb, płazów i gadów.

Płeć homogametyczna to płeć, która ma dwa identyczne chromosomy płci i produkuje tylko jeden rodzaj gamet ze względu na chromosomy płci.

U większości gatunków płcią homogametyczną jest płeć żeńska.

Płeć heterogametyczna to płeć, która ma dwa różne chromosomy płci i produkuje dwa rodzaje gamet.

Osobniki heterogametyczne pod względem genów znajdujących się na chromosomie płci są hemizygotami (półzygotami), dlatego zawsze ujawniają się u nich pojedyncze allele recesywne!!! Natomiast osobniki homogametyczne mogą być nosicielami mutacji, nie przejawiając jej fenotypowo ale mogą przekazywać ją następnemu pokoleniu.

W latach 20 zeszłego stulecia C. B. Bridges wykazał, że płeć u muszek zależy od stosunku liczby chromosomów X do liczby autosomów X/A

Jeśli stosunek ten wynosi:

1 - 1.5 - rodzi się samica

0.5 - 0.33 - rodzi się samiec

XX AA, to stosunek X/A = 2/2 = 1 - płeć żeńska

XY AA, to stosunek X/A = 1/2 = 0,5 - płeć męska

1.5 metasamica mają określoną płeć, ale są słabo rozwinięte,

0.33 metasamiec i cechują się krótszym okresem życia.

0.67 - wartość pośrednia - rodzi się osobnik interseksualny (XXY AAA interseksy - mają cechy męskie i żeńskie).

Literatura

Gajewski - GENETYKA OGÓLNA I MOLEKULARNA, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1987

Anna Sadakierska-Chudy, Grażyna Dąbrowska Anna Goc - GENETYKA OGÓLNA Skrypt dla studentów biologii. Wydawnictwo Uniwersytet im Mikołaja Kopernika, Toruń 2004.