Podstawowe

elementy analizy

podaży i popytu

To, że stan wody w morzu będzie się utrzymywał na

stałym poziomie, nie jest bardziej pewne niż utrzymywanie

na stałym poziomie równowagi wartości w społeczeństwie

za pomocą podaży i popytu; sprytny zabieg, czyli

prawodawstwo, sam sprowadza na siebie karę w postaci

przeciwdziałań, nadmiarów towarów na rynku i bankructw.

Ralph Waldo Emerson

Zmienność rynków  Teoria

podaży i popytu

Analiza popytu i podaży pokazuje, jak mechanizm rynkowy

rozwiązuje trzy problemy: co, jak i dla kogo. Rynek łączy popyt ze

strony konsumentów, którzy przeznaczają swoje dochody na

dostępne dobra i usługi, z podażą zapewnianą przez firmy

zainteresowane w maksymalizacji zysków.

Ekonomia dysponuje bardzo skutecznym narzędziem służącym

wyjaśnianiu różnych zmian w środowisku gospodarczym. Nazywa

się ono teorią podaży i popytu. Teoria ta pokazuje, jak

preferencje konsumentów określają ich popyt na towary, podczas

gdy podstawą podaży towarów są koszty przedsiębiorstw.

Trochę teorii, czyli co to właściwie

jest popyt…

Popyt (ang. demand) – funkcja przedstawiająca kształtowanie się

relacji pomiędzy ceną dobra (towaru lub usługi), a ilością (liczbą sztuk)

jaką konsumenci chcą i mogą nabyć w określonym czasie, przy

założeniu niezmienności innych elementów charakteryzujących sytuację

rynkową.

Dwojakie ujęcie popytu:

Popyt można rozpatrywać dwojako, w ujęciu: mikroekonomicznym

i makroekonomicznym.

W pierwszym ujęciu z wymienionych rozróżniamy:

• popyt indywidualny – określa wielkość popytu od strony

pojedynczego, konkretnego podmiotu gospodarczego na określone

dobro przy różnych cenach,

• popyt rynkowy – suma popytów indywidualnych, który obrazuje

wielkość popytu wszystkich podmiotów gospodarczych na określone

dobro przy różnych cenach.

W ujęciu makroekonomicznym rozróżniamy:

• popyt globalny (zagregowany) – określa wielkość popytu na

wszystkie dobra lub ich określone grupy ze strony wszystkich

nabywców.

…a czym podaż?

Podaż- (ang. supply) to ilość dóbr, oferowana na rynku przez

producentów przy określonej cenie, przy założeniu niezmienności

innych elementów charakteryzujących sytuację na rynku.

Podaż zgłaszana jest przez indywidualnych producentów, jednak po

zsumowaniu jej u wszystkich sprzedających uzyskamy łączną podaż

rynkową.

Maksymalna możliwa do zaoferowania podaż zsumowana dla

wszystkich towarów i usług określa zdolności produkcyjne gospodarki.

W skład podaży towarów i usług wchodzić mogą zarówno dobra

wytwarzane w kraju, jak importowane.

Rozkład popytu

 Ilość towaru kupowana przez ludzi zależy od jego ceny (choć nie

tylko)

 Istnieje określona zależność między ceną rynkową danego dobra i

pożądaną ilością tego dobra, przy innych rzeczach bez zmian

(zmieniamy cenę, nie zmieniając żadnego innego z pozostałych

czynników determinujących cenę, np. dochodu czy gustów). Ta

zależność pomiędzy ceną i zakupioną ilością jest nazywana

rozkładem popytu lub krzywą popytu.

 Rozkład popytu wiąże ilość, na którą zgłaszany jest popyt, z ceną.

Krzywa popytu

 Ilość i cenę cechuje zależność odwrotna: Q wznosi się, gdy P

spada.

Krzywą popytu rynkowego znajduje się, dodając do siebie ilości

pożądane przez wszystkie jednostki przy każdej cenie.

Prawo opadających krzywych

popytu

Krzywa ma nachylenie ujemne, opada z

północnego zachodu na południowy wschód.

Cecha ta nazywana jest prawem opadających

krzywych popytu, które jest oparte zarówno na

zdrowym rozsądku, jak i na teorii ekonomii. Brzmi

ono następująco: Kiedy cena jakiegoś towaru

zostaje podniesiona (przy innych rzeczach bez

zmian), nabywcy mają tendencję do kupowania

mniejszej ilości tego towaru. I podobnie, kiedy

cena zostaje obniżona (przy innych rzeczach bez

zmian), ilość, na którą zgłaszany jest popyt,

rośnie.

A dlaczego pożądana ilość

ma tendencję do spadku w

przypadku wzrostu ceny?

Pierwszą jest efekt substytucyjny, drugą- efekt

dochodowy. Efekt substytucyjny zmiany ceny polega na

tym, że przy obniżce ceny danego dobra (i stałości cen

pozostałych dóbr) staje się ono relatywnie tańsze i

konsumenci mogą nim zastępować inne dobra. Jeżeli dane

dobro zdrożej to konsumenci zastępują dane dobro

dobrem tańszym, czyli jeśli cena jego rośnie to

konsumenci zmniejszą zakup tego dobra lub zmienia

zakup na dobro tańsze. Efekt dochodowy zmiany ceny

sprowadza się do tego, że przy obniżce ceny danego

dobra rośnie jego siła nabywcza, gdyż przy stałym

dochodzie nominalnym jest on w stanie nabyć większą

ilość tego dobra i odwrotnie: przy wzroście ceny danego

dobra, przy danym dochodzie nominalnym, spada jego siła

nabywcza, tzn., że konsument jest zmuszony ograniczyć

zakupy danego dobra.

Prawo popytu (1) i prawo podaży (2)

1) Wraz ze wzrostem ceny danego dobra, zmaleje

zapotrzebowanie na dobro, a wraz ze spadkiem

ceny zapotrzebowanie wzrośnie (przy innych

czynnikach stałych).

2) Wielkość podaży danego towaru się zwiększa,

jeśli wzrasta jego cena, natomiast obniżaniu się

ceny towarzyszy spadek wielkości podaży (przy

innych czynnikach stałych). Poziom wielkości

podaży, tak jak poziom wielkości popytu nie

zależy tylko od ceny towaru.

Co określa krzywą popytu rynkowego?

 Średni dochód konsumentów- podstawowy czynnik określający
popyt. W miarę wzrostu dochodów ludności jednostki mają
tendencję do kupowania coraz większej ilości prawie wszystkich
dóbr, jeśli nawet ceny się nie zmieniają.

 Wielkość rynku- mierzona liczbą ludności- wywiera wyraźny
wpływ na krzywą popytu rynkowego.

 Ceny oraz dostępność dóbr pokrewnych: związek między
dobrami substytucyjnymi, które mogą pełnić tę samą funkcję.

 Preferencje- reprezentują różnorodne oddziaływania kulturowe i
historyczne, mogą być odbiciem potrzeb psychologicznych lub
fizjologicznych, lub też obejmować pragnienia sztucznie
wytworzone, mogą zawierać wiele elementów tradycji lub religii.

 Czynniki szczególne

Gdy czynniki te zmieniają się, krzywa popytu ulega przesunięciu!

Rozkład podaży

 Rozkład podaży łączy zaoferowaną ilość danego dobra z jego

ceną rynkową, przy innych rzeczach stałych, tj. kosztach

produkcji, cenach dóbr pokrewnych oraz polityce państwa.

 Rozkład podaży (lub krzywa podaży) jakiegoś towaru pokazuje

związek między jego ceną rynkową a ilością, którą producenci są

skłonni wytworzyć i sprzedać, przy innych rzeczach stałych.

Krzywa podaży

Krzywa podaży pracy przedstawia rozmiary pracy oferowanej

na rynku siły roboczej przy różnych poziomach płacy realnej. Jest

ona najczęściej krzywą rosnącą, bowiem występuje dodatnia

zależność pomiędzy poziomem płac realnych a liczbą osób

skłonnych podjąć pracę w danym okresie, przy założeniu, iż

pozostałe czynniki na nią wpływające pozostają bez zmian.

Zasób siły roboczej (czyli podaż pracy) będzie się zatem

zwiększała w miarę wzrostu płacy realnej.

 Krzywa podaży wznosi się. Ważną przyczyną dodatniego

nachylenia jest prawo malejących przychodów.

Co się kryje za krzywą

podaży?

 Koszty produkcji - główny element determinujący krzywą podaży.
Składają się na nie: ceny nakładów oraz postęp techniczny. Ceny
nakładów takich jak praca, energia lub maszyny mają w oczywisty
sposób bardzo poważny wpływ na koszt wytworzenia danego poziomu
produkcji. Natomiast postęp techniczny polega na zmianach
pozwalających na zmniejszenie ilości czynników potrzebnych do
wytworzenia takiej samej ilości produkcji. Obejmuje faktyczne
przełomy w nauce, lepsze zastosowanie istniejącej technologii oraz
reorganizację procesu pracy.

 Ceny dóbr pokrewnych - szczególny wpływ dóbr, które mogą być
stosowane wymiennie w procesie produkcyjnym.

 Polityka państwa - wywiera silny wpływ na krzywą podaży, np.
przepisy dotyczące podatków czy też płac minimalnych mogą
znacznie podnieść ceny nakładów. Regulacje państwowe często
wywierają wpływ zarówno na liczbę firm, które mogą konkurować, jak
i na ceny, które nakładają. Polityka państwa dotycząca handlu ma
podstawowy wpływ na podaż.

 Czynniki szczególne, np. pogoda, struktura rynku, przewidywania
dotyczące przyszłych cen

Jak zmienia się podaż?

Podaż zmienia się, gdy zmieniają się

jakiekolwiek wywierające wpływ czynniki,

poza ceną danego towaru. W kategoriach

krzywej podaży mówimy, że podaż się

zwiększa (lub zmniejsza), kiedy oferowana

ilość rośnie (lub maleje) przy każdej cenie

rynkowej.

Równowaga podaży i

popytu

Podaż i popyt oddziałują na siebie

wzajemnie, dając cenę

i ilość równowagi, czyli stwarzając równowagę

rynkową. Następuje ona przy takiej cenie i

ilości, przy jakiej siły podaży i popytu równoważą

się.

Równowaga rynkowa powstaje przy cenie, przy

której ilość poszukiwana jest równa ilości

oferowanej. Przy takiej równowadze nie

występuje ani tendencja do wzrostu, ani

tendencja do spadku ceny. Cena równowagi jest

nazywana także ceną oczyszczającą rynek.

Znaczy to, że wykonano wszystkie zamówienia

dotyczące podaży i popytu, że księgi zostają

„oczyszczone” z zamówień, a nabywcy i

dostawcy są usatysfakcjonowani.

Cena i ilość równowagi powstają na poziomie, na którym ilość

dobrowolnie oferowana jest równa ilości, na którą zgłaszany jest

popyt. Na rynku konkurencyjnym do tej równowagi dochodzi w

punkcie przecięcia krzywej podaży z krzywą popytu. Przy cenie

równowagi nie występują ani nadwyżki, ani niedobory.

Analiza podaży i popytu może nam dać o wiele więcej niż tylko to,

co mówi o cenie i ilości. Może być także użyta do przewidywania

wpływu zmian sytuacji gospodarczej na ceny i ilości.

Kiedy czynniki leżące u podstaw popytu lub podaży zmieniają się,

prowadzi to do przesunięć popytu i podaży oraz do zmian w

rynkowej równowadze cen i ilości.

Efekt przesunięcia podaży lub

popytu

Warunki

Przesunięcia popytu

i podaży

Wpływ na

cenę i ilość

Jeżeli popyt
rośnie…

Jeżeli popyt
spada…

Jeżeli podaż
rośnie…

Jeżeli podaż
spada…

Krzywa popytu przesuwa się w
prawo i…

Krzywa popytu przesuwa się w
lewo i…

Krzywa podaży przesuwa się w
prawo i…

Krzywa podaży przesuwa się w
lewo i…

cena

Ilość

cena

ilość

cena

ilość

cena

ilość

Interpretacja zmian cen i ilości

Ekonomiści cały czas zastanawiają się, czy

sytuacja gdy ceny lub ilości na rynku zmieniają

się, to czy jest to zmiana po stronie popytu, czy

po stronie podaży.

Na przykład wzrost ceny produktu, któremu

towarzyszy spadek ilości sugeruje, że krzywa

podaży przesunęła się w lewo (zmniejszenie

podaży). Natomiast wzrost ceny, któremu

towarzyszy zwiększenie ilości, wskazuje, że

krzywa popytu na produkt przesunęła się

prawdopodobnie w prawo (zwiększenie popytu).

Przykład: Załóżmy, że idziesz do sklepu i widzisz tam, że cena

chleba jest dwa razy wyższa. Czy ten wzrost cen oznacza, że

popyt na chleb wzrósł, czy też, że produkcja chleba stała się

droższa?

Racjonowanie za pośrednictwem

cen

Racjonowanie- system dystrybucji towarów stosowany w

warunkach reglamentacji (ograniczenie działania mechanizmu

rynkowego przez państwo, polegające na wyłączeniu na mocy

przepisu prawnego określonych dóbr lub rodzajów działalności

gospodarczej ze sfery wolności gospodarczej), będącej

skutkiem niedostatecznej ich podaży (niedoboru rynkowego) i

kontroli cen przez państwo, polegający na przyznawaniu

poszczególnym podmiotom gospodarczym lub ich grupom

prawa do zakupu ograniczonej ilości racjonowanego towaru po

obowiązującej cenie, wyłącznie na podstawie odpowiedniego

dokumentu (przydział, talon, kartki).

Określając ceny i ilości równowagi wszystkich czynników i

produktów, rynek rozdziela lub racjonuje rzadkie dobra

społeczeństwa między ich możliwe zastosowania.

Racjonowaniem zajmuje się rynek poprzez wzajemne

oddziaływanie podaży i popytu.

Jest to racjonowanie za pomocą pieniądza.

Podsumowanie

Aby poprawnie stosować analizę podażowo- popytową, musimy:

a) odróżniać zmianę popytu lub podaży (która powoduje

przesunięcie krzywej) od zmiany ilości pożądanej lub oferowanej
(która reprezentuje ruch wzdłuż krzywej)

b) utrzymywać inne rzeczy bez zmian, co wymaga rozróżnienia

między wpływem zmiany ceny towaru a wpływem zmian innych
czynników

c) szukać zawsze równowagi podaży i popytu, która powstaje w

punkcie, w którym siły oddziałujące na cenę i ilość równoważą
się.

Ustalone w procesie konkurencji ceny niejako rozdzielają

ograniczoną podaż dóbr między tych, którzy zgłaszają na nie

popyt.

Trochę praktyki… 

Ćw. 1

Co mogłoby zwiększyć popyt na hamburgery? Co zwiększyłoby

ich podaż? Jak na równowagę na rynku hamburgerów

wpłynęłyby tanie mrożone pizze? A na płace nastolatków

pracujących w McDonald’s?

Ćw. 2

Wyjaśnij, dlaczego wszystkie podane niżej stwierdzenia są

nieprawdziwe:

a) Mróz w brazylijskim regionie produkującym kawę obniży jej

cenę.

b) „Ochrona” amerykańskich producentów pomidorów przed

importem pomidorów z Meksyku obniży ceny pomidorów w

Stanach Zjednoczonych.

c) Szybki wzrost czesnego obniży popyt na miejsca w college’

ach.

d) Wojna przeciw narkotykom przy zaostrzeniu zakazu importu

kokainy, obniży cenę marihuany wytwarzanej w kraju.

Dziękujemy za

uwagę 