Charakterystyka wybranych metod

i technik badań pedagogicznych.

• Zdefiniowanie terminu „metoda badań” J. Sztumski

poprzedza przypomnieniem tego , Że „ W historii
nauki, (..) mieliśmy do czynienia z wieloma próbami
poszukiwania jakieś jednej uniwersalnej metody , za
pomocą której dałoby się poznać cały świat i która by
jednocześnie miała charakter metody niezawodnej.
Przedstawia jednocześnie argumenty przemawiające
za tym, iż próby takie skazane są na niepowodzenie,
gdyż taka uniwersalna metoda po prostu nie istnieje.
Zatem niezmiernie ważnym przedsięwzięciem
realizowanym w toku badań jest dobór właściwych do
rozwiązywania problemu badawczego metod badań.

Poprawna metoda badawcza powinna

odpowiadać następującym warunkom:

• Być adekwatna do problemu ( problemów) , którego ( - ych)

rozwiązanie jest zadaniem badawczym

• Zmierzać najkrótszą drogą do realizacji podjętego zadania

badawczego , czyli do rozwiązania problemu i weryfikacji hipotezy
roboczej ( hipotez roboczych), wysuniętej przed rozpoczęciem
badań;

• Określać generalny sposób postępowania badawczego

odpowiadający ogólnej koncepcji badań;

• Precyzować ramy terytorialne i czasowe badania ;
• Sugerować wybór technik badawczych mogących najlepiej służyć

gromadzeniu informacji niezbędnych do wybranego generalnego
sposobu postępowania badawczego ;

• Ułatwiać poprawne opracowanie badań w postaci hipotez lub

prawidłowości uogólniających , o określonym stopniu
prawdopodobieństwa.

Metoda badawcza

• Metoda jest terminem wieloznacznym ,. Słowo

metoda pochodzi z języka greckiego, od wyrażenia
methodos, co oznacza badanie , metodę. Metoda
jest to

• Sposób postępowania, stosowany świadomie,

konsekwentnie i systematycznie ;

• Zespół czynności i środków użytych do osiągnięcia

celu

• Sposób wykonania zadania, rozwiązania problemu ;
• Zespół założeń ogólnych badawczych, przyjętych w

określonych badaniach .

Definicja sformułowana przez A.
Kamińskiego ,Wychodząc z założenia , iż
„metody badawcze są to sposoby zaplanowania
i realizowania procesu badawczego , w którym
techniki badawcze stanowią bardzo ważny , lecz
nie jedyny składnik” , przez metodę badawczą
rozumie on zespół teoretycznie uzasadnionych
zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych
obejmujących najogólniej całość postępowania
badacza, zmierzającego do rozwiązania
określonego problemu naukowego.

Technika badawcza

•

Nazwa technika pochodzi od greckiego słowa
„technokos ” co oznacz kunsztowny . W słowniku
PWN zamieszczona została następująca jej
definicja : „ Technika to celowy, racjonalny,
oparty na teorii sposób wykonywania prac w
jakiejś dziedzinie”. Zatem termin odnosi się do
czynności praktycznych o różnym stopniu
złożoności. W przypadku badań naukowych są to
czynności praktyczne konstytuujące dany sposób
pozyskania, gromadzenia lub opracowania,
analizy i interpretacji materiału badawczego.

• W języku potocznym, określenia „metoda”

i „technika ” działania na ogół używane
zamiennie. W metodologii badań technika
rozumiana jest zwykle jako bardziej
szczegółowy , niż w przypadku metody ,
sposób postępowania badawczego jako
„ pewną uszczegółowioną odmianę
metody badań”. Można powiedzieć , że
technice odpowiada pojęcie metody w
węższym znaczeniu.

Techniki postrzega się jako „czynności służebne” w stosunku do metod.
Mówi się np. : o technikach
metody eksperymentalnej, obserwacyjnej, które są gruncie rzeczy odmianami
tych poszczególnych metod. Według A. Kamińskiego techniki badawcze to
przede wszystkim sposoby zbierania materiału oparte na starannie
opracowanych dyrektywach(dokładnych , jasnych, ścisłych) , weryfikowanych
w badaniach różnych nauk społecznych i dzięki temu posiadających walor
użyteczności międzydyscyplinarnej . Powyższą quasi – definicję uzupełnia on o
stwierdzenia, iż techniki mają charakter instrukcji – tym użyteczniejszej im
wierniej stosowanej. Technikę badawczą trzeba nie tylko znać – trzeba ją
umieć biegle stosować. Siła techniki bowiem polega na ściśłej realizacji jej
dyrektyw. Zatem techniki badań to czynności praktyczne , regulowane
staranie wypracowanymi dyrektywami , pozwalającymi na uzyskanie
optymalnie sprawdzanych informacji, opinii, faktów.

Najogólniej można powiedzieć , że zarówno metody, jak i
techniki badań to sposoby postepowania naukowego, mające
na celu rozwiązanie sformułowanego uprzednio problemu.
Różnice między nimi upatruje się tutaj w tym , że metody są
raczej ogólnie zalecanymi sposobami rozwiązywania
nurtujących badacza problemów. Techniki natomiast
odnoszą, się do bardziej uszczegółowionych sposobów
postępowania badawczego i faktycznie stosowanych w danej
nauce. Są one więc także metodami badań, lecz nie w
ogólnym, a węższym znaczeniu tego słowa . Można
powiedzieć też, że metody badawcze w ich ogólnym
rozumieniu są gatunkową nazwą, określonych sposobów
postępowania badawczego ,a techniki badawcze odmianami
rodzaju metod.

Narzędzia badawcze

Narzędzie badawcze jest przedmiotem
służącym do realizacji wybranej
techniki badań. Narzędzia badawcze to
materialne środki umożliwiające
ułatwiające pozyskanie, gromadzenie
lub opracowanie , analizę i
interpretację materiału badawczego ,
zgodnie z dyrektywami określonymi
dla wybranej techniki badawczej.

Zasady doboru metod badawczych
1. Dobór metody badawczej poprzedzić musi

analiza problemu badawczego .

2. Dobór metody poprzedza studium literatury

na temat metod i technik badawczych.

3. Do rozwiązania danego problemu

badawczego korzystać z co najmniej dwóch
metod badawczych . Pierwsza z nich winna
pełnić rolę metody głównej ( podstawowej)
mianem tym zazwyczaj określa się metodę ,
za pomocą której badacz zamierza pozyskać
zasadniczą część materiału badawczego
niezbędnego do rozwiązywania danego
problemu.

Natomiast druga z nich to metoda pomocnicza. Tej
metodzie na ogół przypisuje się dwie funkcję ( jednak
może być i tak , iż w konkretnym badaniu będzie ona
spełniła tylko jedną z przypisywanych jej funkcji).
Funkcjami tymi są odpowiednio funkcja:
- Uzupełniająca , która polega na tym, iż za pomocą tej

metody badacz pragnie pozyskać te dane , których
pozyskanie nie jest możliwe przy wykorzystaniu
metody głównej;

- Kontrolna( sprawdzająca) , która sprowadza się

przede wszystkim do tego , iż ta metoda powinna
pozwolić na zgromadzonych części danych
analogicznego rodzaju jak te, które maja być
pozyskane za pomocą metody głównej , po to by
można było zbadać zgodność danych uzyskanych
przy wykorzystaniu dwóch metod badawczych.

Zasady doboru technik

badawczych

• Zasada pełnej zgodności techniki badawczej z

założeniami wybranej wcześniej metody badań.

• Badacz powinien przeprowadzić krytyczną

analizę swojej wiedzy na temat danej techniki
swojego wyposażenia w umiejętności , jakie są
niezbędne do poprawnego jej stosowania.

• Zasada minimalizowania wpływu czynników

zakłócających trafność badania.

• Zasada ekonomiczności postępowania

badawczego.

Bibliografia :

Sobiecki J; Proces ilościowych badań
pedagogicznych, Cz. I: Planowanie i
przygotowanie badań . Siedlce , 2009