METODOLOGIA BADAŃ W DZIEDZINIE REKREACJI I TURYSTYKI

Temat: TECHNIKI BADAŃ

Techniki badawcze polegają w dużej części na zbieraniu materiałów które oparte są na dokładnie i zrozumiale opracowanych dyrektywach. Te są lub powinny być weryfikowane w co najmniej dwóch dziedzinach, w ten sposób uzyskuje się użyteczność między dyscyplinarną.(np. nauka o geografii kraju oraz kulturze kraju).

Techniki badawcze podporządkowane są metodom badawczym. Właściwy wybór ich zależy od dobrej znajomości metody badań do której one należą.

Po wyborze metody musi nastąpić staranne przygotowanie poszczególnych technik badawczych. N. p. opracowany plan obserwacji dotyczący tych zmiennych które wybraliśmy i do których dana metoda się najbardziej nadaje n .p. kwestionariusz ankiety lub wywiadu. Dobór odpowiedniej metody musi być starannie przygotowany.

Czasami zdarza się, że te dwa pojęcia: technika i metoda zostają mylnie zrozumiane lub ze sobą pomylone. Tak więc technika oznacza czynność n. p. obserwowanie a metoda czyli n. p. narzędzie badawcze na które się zdecydowaliśmy to n. p. magnetofon, arkusz a nawet przybornik do pisania.

W dziedzinie rekreacji i turystyki chętnie sięga się do następujących technik badań: ankieta, wywiad, obserwacja, badanie dokumentów.

ANKIETA (w dziedzinie rekreacji i turystyki)

Spełnia ważne funkcje poznawcze, dostarcza materiałów które pozwalają na dotarcie do dużych zbiorowości. Ankieta służy do zbierania opinii osób pełnoletnich w celu poznania ich poglądów oraz ocen obiektywnej rzeczywistości i ich subiektywnych doświadczeń w sprawach rekreacji i turystyki.

WYWIAD (w dziedzinie rekreacji i turystyki)

Przyczynia się do zbierania wielu informacji które interesują badacza. Odnoszą się one do celów , warunków, przebiegu i skutków procesu wychowania dorosłych.

Badania realizowane za pomocą wywiadu muszą zmierzać do w/w celów, warunków, przebiegu i skutków procesu wychowania dorosłych które mogą być pomocne w ulepszaniu tego procesu w środowisku. Wywiad pomaga w zapoznaniu się z poglądami badanego, istotą doświadczeń psychicznych, jest w stanie wykrywać i zrozumieć treści zawarte w opiniach oraz poglądach które stanowią przedmiot rozmowy.

OBSERWACJA (w dziedzinie rekreacji i turystyki)

Obserwacja ma bardzo szerokie zastosowanie w badaniach. Dzięki niej można zdobyć cenne materiały badawcze. Obserwując jedną osobę lub grupę turystów możemy ustalić fakty i zdarzenia. Zawsze jednak mamy na uwadze pytanie: Czego ma nam dostarczyć dana obserwacja, co chcielibyśmy usłyszeć. Obserwacje dzielimy na bierną i czynną.

Przy obserwacji biernej nie integrujemy w żaden sposób w sytuację. Prawidłowe wyniki możemy uzyskać tylko wtedy kiedy obserwowany lub grupa obserwowanych nie wiedzą iż są obiektem obserwacji. W ten sposób zachowują się naturalnie nie zmieniając świadomie lub podświadomie zachowania.

Obserwacja czynna polega na rozmowie / dyskusji. Pytania formułujemy w ten sposób aby nakierować osobę lub grupę badaną do zajęcia pewnego stanowiska. Obserwujemy zachowanie badanych które zostało przez nas wywołane dyskusją. Badający musi być świadomy tego, że badający który zdaje sobie sprawę że jest badany ( obserwacja pobudzona) stara się postawić w jak najlepszym świetle.

ZAPIS

jest również bardzo istotny w obserwacji. W dzisiejszych czasach stosuje się nowoczesną formę zapisywania n. p. poprzez zapis magnetofonowy, filmowy a przede

wszystkim magnetowidowy.

ANALIZA OBSERWACJI

- w każdej analizie obserwacji zachodzi konieczność uznania pewnych zjawisk za reprezentatywne dla danego przedmiotu obserwacji.

PROTOKÓŁ z OBSERWACJI

powinien opierać się na sporządzonych notatkach, szkicach, nagraniach, zdjęć itp. wiarygodność niniejszych powinna być jednak potwierdzona/ uwzględniona . Istnieją różne możliwości pisania protokołu; powinien on jednak zawierać następujące zagadnienia:

• przedmiot obserwacji

• miejsce, czas i okoliczności przeprowadzonej obserwacji

• szczegółowy opis przebiegu obserwowanych zjawisk procesów

• charakterystykę obserwowanych osób

• uwagi i interpretacje własne obserwatora

Protokół może być sporządzony

• chronologicznie

• problemowo

Protokół musi mieć te właściwości, że jest jaśnie sporządzony i osoba „trzecia”, czytająca taki protokół może się dokładnie zapoznać z rzeczywistym przebiegiem sytuacji.

Przedstawienie badanych zjawisk zgodnie z obiektywnym stanem rzeczy jest więc zasadniczą cechą protokołu.

Warunkiem poprawnego zorganizowania są:

• wstępna znajomość przedmiotu obserwacji

• jasne sformułowanie zakresu i celów obserwacji

• bliższe poznanie przedmiotu obserwacji

• szczegółowe opracowanie koncepcji badań

BADANIA DOKUMENTÓW

- inne źródło uzupełniania materiałów w badaniach w dziedzinie rekreacji i turystyki.

Technika badania dokumentów posiada duże znaczenie poznawcze, gdyż ukazuje funkcjonowanie celów, treści i metod wychowawczych z życia i działania konkretnych jednostek w ich świadomości i samoocenie.

Dokument rozwoju osobowości ma tym samym duże znaczenie dla badacza. Analiza dokumentów osobistych stanowi źródło informacji o aktywności intelektualnej i społecznej (badanych wobec rekreacji i turystyki).

Technika Badania dokumentów w turystyce i rekreacji ma na celu:

• wyodrębnienie problematyki wychowawczej zawartej w tych dokumentach

• zasad i metod programowania, działalności w dziedzinie wychowania dorosłych do rekreacji i turystyki oraz przez rekreację i turystykę.

• Wykrywanie współzależności występujących w procesie wychowania dorosłych i znajdujących odzwierciedlenie w tych dokumentach.

Oprócz tego ważną rolę w turystyce i rekreacji odgrywa analiza dokumentów dotyczących działalności danej firmy lub instytucji.

Opinie i fakty powinny być porównywane z danymi pochodzącymi z innych źródeł w celu ustalenia ich stopnia wiarygodności.

METODY BADAŃ

Metoda badań empirycznych

To powta­rzalny sposób uzyskiwania pewnego typu danych oraz informacji o rzeczywisto­ści, niezbędnych dla rozwiązywania określonego typu problemu badawczego, szukanie odpowiedzi na pytanie określonego rodzaju przez szeroko pojmowaną obserwację rzeczywistości

Metoda jest to sposób osiągania jakiegoś celu. Metoda na­ukowa jest to sposób dochodzenia do twierdzeń uzasadnionych i sprawdzonych. Metodę naukową można określić jako zespół czynności, które należy wykonać, i procesów, które muszą się od­być, aby można było uzyskać uzasadnione i sprawdzone stwierdze­nie o faktach które uwzględniamy w naszych badaniach.

Tak więc metoda badawcza oznaczać będzie raz więcej, raz szerzej pojęte, raz koncentrujące się jedynie na najogólniejszych zarysach, a czasem określone co do drugorzędnych nawet szcze­gółów powtarzalne procedury i zespoły procedur służących do roz­wiązywania problemów których stopień ogólności się niekiedy różni.

Streszczając rozważania na temat pojęcia metody naukowego badania możemy powiedzieć, że są to określone sposoby poznawa­nia wybranego wycinka rzeczywistości, które cechują się tym, że są: celowe, planowe, obiektywne, dokładne, wyczerpujące.

Współczesna rekreacja i turystyka w swych badaniach naukowych posługuje się następują­cymi metodami:

Eksperyment

Eksperyment jest zawsze pewnego rodzaju próbą zastosowania w określonych dokładnie warunkach zaprojektowanych koncepcji programowych, technik metodyk, lub modeli organizacyjnych, związanych z wy­chowawczą działalnością środowiska w dziedzinie rekreacji i tury­styki. Eksperyment stwarza duże szansę poznania tych potencjal­nych możliwości rozwojowych dorosłych, które zostają wyzwolone i uruchomione za pomocą nowego czynnika, czyli określonego bodźca wychowawczego w dziedzinie rekreacji i turystyki.

Przy ekperymencie istotne jest uchwycenie swoistej struktury współzależności stałych i nowych czynników warunkują­cych postawy dorosłych wobec nowych zadań i sytuacji, wobec rekreacji czy turystyki, ich wyzwalanie się ze starych nawyków i poglądów oraz przyswajanie nowych wzorów zachowania w tym zakresie.

swoistej funkcjonalizacji pod wpływem działania nowego czynnika.

Wyniki prawidłowo przeprowadzonego eksperymentu stanowią podstawę do ustalenia takich programów, metod i technik oddziaływania wy­chowawczego środowiska w dziedzinie rekreacji i turystyki, któ­rych stosowanie umożliwia realizację zadań wychowania dorosłych zgodnie z założeniami edukacji do rekreacji i turystyki.

Metoda monografii

Monografia musi zawierać rzetelny opis rzeczywistości wychowawczej środowiska w dziedzinie rekre­acji i turystyki. W tej metodzie szczególnie ważne jest dotarcie do programów edukacji dorosłych w zakresie rekreacji i turystyki. Po­siada ona dużą wartość poznawczą i społeczną. W badaniach metoda monografii odgrywa duże znaczenie ja­ko źródło wiedzy o zmianach zaistniałych w postawach dorosłych wobec rekreacji i turystyki..

Metoda indywidualnych przypadków

Metoda indywidualnych przypadków w badaniach rekreacji i turystyki służy zdobyciu tych informacji o procesie wychowania dorosłych, które nie mogą być uzyskane za pomocą innych metod badań. Posiada ona szczególne znaczenie dla poznawania warun­ków, mechanizmów i procesów samowychowania człowieka do rekreacji i turystyki i przez rekreację i turystykę. Metoda indywidu­alnych przypadków, stosowana w badaniach, umożliwia poznanie oddziaływania wychowawczego środowiska w dziedzinie rekreacji i turystyki na jednostkę. Dlatego w badaniach konieczne jest szu­kanie odpowiedzi na pytanie, dlaczego właśnie w ten, a nie inny sposób dany dorosły reaguje na określone sytuacje, wpływy i od­działywania wychowawcze, społeczne i kulturowe i jakie zmiany w jego postawie powstają pod wpływem tych konkretnych złożo­nych sytuacji wychowawczych w dziedzinie rekreacji i turystyki.

Sondaż diagnostyczny

Dzięki metodzie sondażu diagnostycznego możliwe jest poszukiwanie aktualnych i przyszłych uwarunkowań społecznych środowiska w rekreacji i turystyce. Przy badaniu na przykład aktywności dorosłych w rekreacji i turystyce, dobór pró­by musi uwzględniać także związek tej aktywności z działalno­ścią wychowawczą środowiska i określone modele aspiracji spo­łecznych w danej zbiorowości Metoda sondażu diagnostycznego w badaniach rekreacji i tu­rystyki zajmuje specjalne miejsce. Jest metodą, która dostarcza materiału dla formułowania hipotez badawczych, ukazujących złożone zależności procesów wychowawczych w dziedzinie re­kreacji i turystyki..

Metoda historyczno-porównawcza

Rekreacja i turystyka, tak jak większość nauk humanistycz­nych, posługuje się w badaniach również metodą historyczno-porównawczą, na którą składa się zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych, który zmierza do gromadzenia danych faktycznych, umożliwiających naukowe po­równywanie zjawisk i procesów wychowawczych mających miej­sce w dziedzinie rekreacji i turystyki, w celu wykrycia ich ciągłości i prawidłowości. Metoda historyczno-porównawcza jest źródłem cennych informacji, dających podstawę do wykrywania prawidło­wości procesu wychowania dorosłych w dziedzinie rekreacji i tury­styki. Za pomocą tej metody można badać czynniki warunkujące tworzenie się celów wychowania dorosłych w zakresie rekreacji i turystyki, przebieg tego wychowania i jego skuteczność, można wykrywać treść i strukturę tych czynników, ujawniać tajemnicę ich wychowawczego działania, odsłaniać związek wychowania doro­słych z ustrojem społeczno-politycznym, cywilizacją i kulturą. Analiza historyczno-porównawcza umożliwia uchwycenie pewnych wspólnych cech i mechanizmów psychofizycznych, kierujących poszczególnymi działaniami w procesie wychowania dorosłych w dziedzinie rekreacji i turystyki. Poznanie tych sił, mechanizmów i prawidłowości rozwoju daje podstawę do rozumienia i wyjaśnia­nia problematyki wychowawczej działalności środowiska w dzie­dzinie rekreacji i turystyki.

Metoda badań panelowych

Znaczenie metody panelowej polega na tym, że jej racjonalne stosowanie umożliwia dokonanie analizy porównaw­czej różnych składników, relacji i aspektów badanej rzeczywistości np. postaw badanych wobec rekreacji i turystyki. Metoda badań panelowych polega na rozłożo­nym w czasie, wielokrotnym badaniu rzeczywistości, ukierunkowanym na te same cele poznawcze, uwzględniającym różne aspekty badanego zjawi­ska w naszych rozważaniach dotyczących rekreacji i turystyki. Szczególna war­tość tej metody polega na tym, że za jej pomocą możliwe jest usta­lenie kolejnego stanu rzeczy, stadiów rozwoju i sposobów funkcjonowania badanych zjawisk w określonych warunkach. Za jej po­mocą możliwe jest badanie zjawisk, które są wynikiem oddziały­wania takiego czynnika Jakim jest czas. Ba­danie to ma na celu wykrycie dokonujących się w tej rzeczywistości zmian i ustalenie współzależności funkcjonujących w niej czynni­ków, sił i układów.

Metoda ta umożliwia wykrywanie zależności badanych zja­wisk i procesów od zmieniających się warunków psychospołecz­nych i kulturowych oraz przyrodniczych i ich wpływu na przebieg badanych zjawisk i procesów.

Ta metoda zezwala również na wykrywanie różnych stron badanych zjawisk, które są wynikiem zderzenia się rozmaitych oddziaływań i wpływów. Wielostronne badanie zjawisk i procesów społecznych, przyrodniczych lub kulturowych jest zaletą tej metody. Takie badanie umożliwia wykry­wanie wielowymiarowości tych zjawisk i procesów uchwyce­nia ich wymiarów: obiektywnego i subiektywnego, historycznego i współczesnego, indywidualnego i społecznego, materialnego i kulturowego,

Metoda panelowa ma duże zastosowanie w badaniach doty­czących form rekreacji i turystyki. Udział uczestniczących osób w rekreacji, wycieczkach jest na ogół wielokrotny. Można zatem prześledzić zmiany, jakie powstają na skutek działania różnych, wzajemnie się krzyżujących i wspomagających czynników tak su­biektywnych jak i obiektywnych. Każda kolejna forma rekreacji czy wycieczka nie tylko wzbogaca doświadczenie poznawcze, estetycz­ne i emocjonalne uczestników, lecz także przyczynia się do jego przewartościowania, do tworzenia się nowych pojęć, wyobrażeń i poglądów. Metodę panelową można zdefiniować jako zespół rozłożo­nych w czasie sposobów zbierania informacji o badanym przed­miocie. Wartość tej metody polega przede wszystkim na tym, że umożliwia ona kontakt z badanym przedmiotem w różnym czasie, a więc bada się dany przedmiot w procesie jego zmian, jego stawa­nia się i uzyskiwania przez ten przedmiot różnych stanów. Dzięki temu poznaje się różne strony, cechy i funkcje badanego przed­miotu, ustala jego trwałe i zmienne właściwości, rejestruje jego zachowania w różnych warunkach i czasie. Poznaje się także różne, pojawiające się w określonym czasie czynniki, determinujące za­chowanie się przedmiotu badań i konstruuje jego swoistość.

Metoda panelowa jest zatem, takim zespołem sposobów po­znawania rzeczywistości np. w dziedzinie rekreacji i turystyce, która pozwala na zbieranie w różnych momentach czasowych danych cha­rakteryzujących przedmiot badań i porównywanie tych danych. Dzięki temu porównaniu można stwierdzić, jakim przemianom przedmiot podlega, jakie zachowuje właściwości dawne i jakich nabiera nowych cech, co jest w nim trwałe, a co zmienne, co określa jego rozwój, a co warunkuje jego stabilność.

Badacz stosuje w ramach metody panelowej technikę wywia­du, obserwacji, analizy dokumentów i wytworów.

.

Metoda panelowa pozwala nie tylko porównać powstałe w różnych okresach poglądy i zachowania rekreantów i turystów, lecz także dotrzeć do ich genezy i roli. Poglądy i zachowania rekre­antów i turystów są rezultatem poznawania i przeżywania oraz oce­niania konkretnych sytuacji i obiektów rekreacyjno-turystycznych i odzwierciedlają ich treść. Mają zatem charakter etapowy. Oma­wiana metoda ustala treść poglądów, zachowania i potrzeby rekre­antów w konkretnej sytuacji i jednocześnie stwarza podstawę do określenia kierunku zmian zapatrywań i aspiracji, powstających pod wpływem doświadczenia rekreacyjno-turystycznego. Umożli­wia ona rozpatrywanie różnych aspektów uczestnictwa rekreacyj­no-turystycznego, a więc aspektu zdrowotnego, wychowawczego, rozrywkowego, poznawczego oraz wykrywanie ich wzajemnych współzależności.

Rozłożone w czasie, wielokrotnie powtarzane, badania pro­wadzone w tym samym środowisku uczestników rekreacji i wycie­czek, stwarzaj ą szansę ustalenia zmian w ich zachowaniu, będących wynikiem doświadczenia rekreacyjno-turystycznego. Jest to szcze­gólna wartość tej metody.

Dzięki umiejętnemu stosowaniu metody panelowej można wykryć wpływ doświadczenia rekreacyjno-tury stycznego na po­ziom zaspokajania potrzeb poznawczych, emocjonalnych, fizycz­nych i zdrowotnych uczestników zajęć rekreacyjnych i wycieczek. Metoda ta służy do ustalania faktów różnej kategorii, do ich wie­loaspektowego ujmowania, spostrzegania ich różnorodności oraz strukturalnego związku. Za jej pomocą ustala się poziom i metody percepcji obiektów przez rekreantów i turystów w różnych śro­dowiskach i okresach, a także wpływ czasu na treść i sposób przeżywania doświadczeń rekreacyjno-turystycznych przez ucze­stników zajęć rekreacyjnych i wycieczek. Każda kolejna nowa forma rekreacji, wycieczka przynosi rekreantom i turystom od­mienne doświadczenia, kształtujące ich stosunek do rekreacji i turystyki jako sposobu spędzania wolnego czasu i zaspokajania potrzeb poznawczych i rekreacyjnych. Każda kolejna forma re­kreacji i wycieczka dostarcza swoistego przygotowania do lep­szego i wartościowego udziału w ruchu rekreacyjno-turystycznym. Z badań prowadzonych metodą panelową - metodą analizy porównawczej doświadczeń rekreacyjno-turystycznych rozłożonych w czasie - wynika, że każda kolejna forma rekreacji czy wycieczek umożliwia jej uczestnikom bardziej refleksyjne przeżywanie sytuacji związanych z ćwiczeniami rekreacyjnymi, ze zwiedzaniem nowych regionów Polski i obcych krajów; zwłaszcza, gdy się ją stosuje do ustalania faktów, które powodują zmienność za chowania rekreantów i turystów oraz do poznawania czynników oddziałujących na istotę przeżyć kreowanych przez kolejne do­świadczenie rekreacyjno-tury styczne rozłożone w czasie

1

---