Neuronalne podłoże emocji –
uczenia się i pamięci (procesy
korowe i podkorowe)

Agata
Prostak
Natalia Mróz

Obszary mózgu
odpowiadające za pamięć

Układ limbiczny – pojęcie wprowadzone przez Paula Brocka;

układ struktur korowych i podkorowych mózgu, biorący udział
w regulacji zachowań emocjonalnych. Istotny dla procesu
zapamiętywania oraz motywacji danego osobnika, a także
dla procesu decyzyjnego.

W jego skład wchodzą różne struktury, zwykle wymienia się:



korę zakrętu obręczy



korę okołowęchową



wzgórze



podwzgórze



hipokamp



sklepienie



ciała suteczkowate



jądra migdałowate

Lokalizacja obszarów odpowiadających
za pamięć w przekroju

Układ limbiczny

Funkcje poszczególnych
składowych układu limbicznego

Za emocje, zachowania opiekuńcze odpowiada kora
stara (limbiczna), podczas gdy jądra migdałowate
(amygdala) kontrolują strach i agresję.
Hipokamp jest strukturą odpowiedzialną głównie za
pamięć a podwzgórze „zajmuje się” m.in. snem i
czuwaniem, czynnościami seksualnymi (cyklami układu
rozrodczego, popędem seksualnym) oraz reakcjami
emocjonalnymi.
Wzgórze odpowiada za wstępną ocenę bodźców
zmysłowych i przesyłanie ich do kory mózgowej (oprócz
węchu). Pełni kluczową rolę w integracji informacji
czuciowych i ruchowych, w procesach uwagi i
kontrolowania dostępu do danych czuciowych.

Bodziec  ? reakcja

Jednym z głównych celów badań nad
emocjami było
rozpoznanie procesu
pośredniczącego pomiędzy
pojawieniem się bodźca a reakcją
emocjonalną (odczuciami,
zachowaniami)
[Za: LeDoux, 1996)

Drogi dochodzące do ciała
migdałowatego

Ciało migdałowate posiada co najmniej dwie drogi, którymi
docierają do niego informacje ze świata zewnętrznego:



droga bezpośrednia (podkorowa, dolna). Droga ta
przechodzi przez wzgórze z ominięciem kory nowej. Informacja
dochodząca do wzgórza równocześnie aktywuje ośrodki kory
nowej i ciało migdałowate. Połączenia te są niezbędne w
sytuacjach wymagających bardzo szybkiej reakcji. Dzięki nim
reakcja na zagrażający bodziec może zostać zapoczątkowana,
zanim bodziec zostanie w pełni rozpoznany przez korę nową.



droga pośrednia (górna)- przechodzi przez korę nową, jest
więc wieloneuronowa. Znajduje się na niej wiele synaps między
wzgórzem, korą czuciową a ciałem migdałowatym. Droga ta jest
wolniejsza, ale dzięki niej ciało migdałowate otrzymuje
szczegółowo rozpoznane obiekty lub usłyszane bodźce.

Drogi górna i dolna

Reakcje świadome a
nieświadome



Droga DOLNA omija korę,
dostarczając ciału migdałowatemu
impulsy nieprzetworzone
świadomie. Jest więc odpowiedzialna
za reakcje emocjonalne
NIEŚWIADOME.



Droga GÓRNA umożliwia sekwencję:
bodziec – świadome rozpoznanie –
ocena – reakcja afektywna –
zachowanie

Emocje poza
receptorami



LeDoux przedstawia drogi impulsów wywołujących
emocje, pochodzących spoza CUN (z ekstero- i
interoreceptorów).



Sam umysł jednak jest także źródłem emocji: w
następstwie procesów symbolicznych (myśli,
konkluzji, przewidywań) powstają reakcje
emocjonalne.



A zatem konieczne jest wskazanie - obok dróg dolnej i
górnej (impulsów zewnętrznych – drogi trzeciej:
prowadzącej od ośrodków korowych do ciał
migdałowatych.

Umysł źródłem emocji

Pamięć o dawnych
emocjach



Edouard Claparede oraz pacjentka z
uszkodzeniem mózgu.



Dwa układy pamięci

1.

Bierze udział w zapamiętywaniu
przeżyć i udostępnianiu ich
świadomemu odtwarzaniu (pamięć
deklaratywna, wyraźna)

2.

Funkcjonuje poza sferą świadomości
(pamięć ukryta, pamięć
niedeklaratywna)

Dlaczego pacjentka nie
chciała podać ręki Claparede?



Mechanizm warunkowania strachu-
poprzez połączenie z bolesnym uczuciem
widok Claparede stał się wyuczonym
wyzwalaczem zachowania obronnego.



Warunkowanie lękowe:



Uczenie się nie zależy od świadomości



Bodziec który stał się wyuczonym
wyzwalaczem nie musi być świadomie
spostrzeżony, by wyzwolić warunkowe
reakcje emocjonalne



Przypadek ten pokazuje nam
działanie ukrytej pamięci
emocjonalnej przy braku świadomej
pamięci o przykrym przeżyciu.



W nieuszkodzonym mózgu, układy
pamięci wyraźnej i ukrytej pamięci
emocjonalnej działają równocześnie,
przy czym każdy z nich tworzy swój
własny rodzaj wspomnień



Pamięć ukryta= Pamięć emocjonalna



Pamięć wyraźna= Pamięć emocji

Henry Mnemonik



H.M. od ukończenia szesnastego roku życia
cierpiał on na silne napady padaczkowe. Zawiodły
wszelkie metody opanowania owych napadów. Ze
względu na ciężki przebieg choroby,
zdecydowano na poddanie H.M radykalnej i
eksperymentalnej metodzie usunięcia tych
obszarów mózgu, które były ośrodkami procesu
chorobowego. Usunięto pacjentowi duże
fragmenty płatów skroniowych obu półkul
mózgowych.



Napady padaczkowe zaczęły ustępować, jednak
H.M. stracił pamięć.



Dokładniej stracił pamięć długotrwałą, przy
zachowanej sprawności pamięci krótkotrwałej



Co więcej: pamiętał On swoje dzieciństwo.
Okazuje się więc, że osobny jest system pamięci
długotrwałej nowych wydarzeń, a inny wydarzeń
starych.



H.M. bez względu na to czy sprawdzano jego
pamięć słowną, obrazową czy dźwiękową, nic nie
pamiętał.



H.M uczył się natomiast zdolności manualnych,
mimo że nie pamiętał świadomie faktu uczenia
się.

Priming (torowanie)



Elizabeth Warrington i Larry
Weiskrantz wykazali, iż osoby
cierpiące na niepamięć zachowują
zdolność przechowywania informacji
przygotowujących je do wykonania
pewnego zadania (priming).



Torowanie jest procesem
niezamierzonym i nieświadomym.



Występuje także wtedy, gdy bodźce
prezentowane są podprogowo.

Pamięć emocji a pamięć
emocjonalna

Pamięć emocji



Za funkcjonowanie tego rodzaju
pamięci odpowiada hipokamp



Dzięki temu układowi pamięta się
fakty, osoby itd..



Pamięć deklaratywna



Może być modyfikowana innymi
zapisami o charakterze
deklaratywnym



Podatna na „zatarcia” śladów
pamięciowych

Pamięć emocjonalna



pamięć emocjonalna: jest to pamięć
samych emocji, które zawsze
przeżywa się tylko aktualnie.



Ciało migdałowate jest strukturą
mózgu, w której dochodzi do
warunkowania strachu.



Niedostępna świadomości

Pamięć operacyjna



Jest to miejsce w którym spotyka się
pamięć emocji i pamięć emocjnalna,
w wyniku czego powstaje
BEZPOŚREDNIE PRZEZYCIE
EMOCJONALNE.



Połączenia: hipokampciało
migdałowate

Świadome wspomnienie wywołuje w

nas napięcie i niepokój.



Zagrożenie: FOBIE

Zaburzenia działania/uszkodzenia
wybranych obszarów

Struktura

Skutki uszkodzenia/dysfunkcji

ciało migdałowate

spadek lub całkowity brak rozróżniania rzeczy

jadalnych i niejadalnych, hiperfagia (nadmierne

zwiększenie łaknienia), łagodność, brak poczucia

strachu, nadmierna aktywność seksualna, ślepota

korowa (upośledzenie zdolności rozpoznawania

przedmiotów), epilepsja

Zespół tych objawów określany jest jako zespół

Klüvera-Bucy'ego

Ponadto uszkodzenie powoduje utratę emocjonalnych

znaczeń bodźców i znaczeń nabytych poprzez

kojarzenie z karami oraz nagrodami zaburza

mimowolne reakcje emocjonalne

rejon zakrętu

obręczy

obniżony poziom napięcia i złości

dezaktywacja

przyśrodkowej kory

czołowej

zmniejszona zdolność do rozpoznawania gniewnych

twarzy

uszkodzenie kory

wyspy

zanik odczuwania obrzydzenia, problemy z

rozpoznawaniem mimiki charakterystycznej dla

obrzydzenia u innych, dźwięków oznaczających

nudności etc.

Struktura

Skutki uszkodzenia/dysfunkcji

uszkodzenie przedniej części zakrętu

obręczy

aleksytymia - niezdolność do

rozumienia lub identyfikowania

emocji oraz ich nazywania i

wyrażania;

hipokamp

silne ograniczenie zapamiętywania

informacji, które mogłyby być później

przypomniane świadomie

Układ emocji i jego
zaburzenia



fobia



zespół pourazowych zaburzeń
emocjonalnych



panika, zaburzenia obsesyjno-
kompulsyjne,



aleksytymia

Ciekawostka:

Picasso panicznie bał się ścinania
włosów i fryzjera 
Pascal i Prus cierpieli na agorafobię. 
Matejko - fobia ciemności. 
Hans Christian Andersen - pożarów. 
Michael Jackson - zarazki, Eddie
Murphie - brud.

Układ pamięci i jego
zaburzenia



hipermnezja – pamięć

wzmożona



hipomnezja – pamięć

osłabiona



ekmnezja – znaczne

ograniczenie pamięci zdarzeń

niedawnych przy dość

dobrym zachowaniu pamięci

zdarzeń wcześniejszych



amnezja – następcza

(anterograda) i wsteczna

(retrograda)



paramnezje – m.in.

pseudomnezje, allomnezje,

itd.

DZIĘKUJEMY ZA

UWAGĘ