Czynniki zdrowotne w holistycznej
koncepcji promocji zdrowia

Health factoris a holistic conception of
health promotion

TADEUSZ KASPERCZYK

1,2

, PAULINA

MIREK

1

,

DARIUSZ MUCHA

1

1

AWF KRAKÓW,

2

KWSPZ Z

SIEDZIBĄ W KRAKOWIE

Czynniki zdrowotne w holistycznej
koncepcji promocji zdrowia



Celem pracy była próba ukazania
znaczenia (rangi) czynników
zdrowotnych natury biologicznej, psycho
– duchowej i społecznej w
holistycznej koncepcji promocji zdrowia.



Promocja zdrowia to wszelkie
działania na rzecz zachowania zdrowia i
przeciwdziałania chorobom.

Czynniki zdrowotne w holistycznej

koncepcji promocji zdrowia

Holizm (z grec.holios – całość, jedność)

Człowiek składa się z trzech elementów (pierwiastków). Są to:



Ciało (z grec. soma)



Psychika (z grec. psyche - oznacza dusza)



Duch

Holistyczne podejście do człowieka oznacza, że wszystkie trzy
elementy będą brane pod uwagę możliwie w takim samym
stopniu. Na gruncie medycyny postępowanie holistyczne oznacza,
że zarówno w diagnostyce jak i terapii pacjent traktowany jest
podmiotowo. Najłatwiej holistyczne podejście do człowieka
realizuje się na gruncie pedagogiki (wychowania). Tak więc jedną z
najważniejszych składowych promocji zdrowia jest edukacja
zdrowotna.

Czynniki zdrowotne w holistycznej

koncepcji promocji zdrowia

Koło - symbol całości

ciało

psychika

duch

Ryc. 1

Czynniki zdrowotne w holistycznej

k

oncepcji

promocji

zdrowia

Elementy

ciało
psychika
duch

Ryc. 2

Czynniki zdrowotne w holistycznej

koncepcji promocji zdrowia

Homeostaza (z grec. homoios - podobny, stasis –

trwanie)

Pojęcie homeostazy wprowadził w 1929 roku Walter
Canon na podstawie założeń francuskiego fizjologa
C. Bernarda na temat stabilności środowiska
wewnętrznego. Homeostaza to zdolność utrzymania
stałych warunków w komórce żywej lub w całym
organizmie bez względu na zakłócenia zewnętrzne
[Korzeniowski 1995]. W chwili obecnej podkreśla się,
że owa równowaga ustrojowa odnosi się w takim
samym stopniu do ciała co do psychiki i ducha.

Czynniki zdrowotne w holistycznej

koncepcji promocji zdrowia

Zdrowie/ choroba

Homeostaza współcześnie służy do zdefiniowania
zdrowia i choroby. A.Święcicki [2001] proponuje
chorobą nazywać taki stan organizmu, w którym
nie dysponuje on już siłami obronnymi aby
przywrócić homeostazę. Zdrowie to
równowaga i zdolność jej przywrócenia,
choroba jest brakiem tej zdolności [Kasperczyk
2010]. Zaburzenie homeostazy, które przynosi
trwałe zmiany(organiczne) w organizmie
nazywamy chorobą.

Czynniki zdrowotne w holistycznej

koncepcji promocji zdrowia

Zaburzenie

homeostazy

Tolerancja

Homeostaza

Tolerancja

Zaburzenia

homeostazy

Adaptacja

Ryc. 3

Czynniki zdrowotne w holistycznej

koncepcji promocji zdrowia

Materiał i metoda badań

Materiał badawczy stanowiło 30 osób, specjalistów nauk o zdrowiu.

Reprezentują oni różne obszary nauk, byli to specjaliści od żywienia,
kultury fizycznej, lekarze, psycholodzy i inni. Minimum poziomu
naukowego ankietowanych to stopień doktora nauk. Ankietę
przeprowadzono w 2012 roku.

Metodą badań była ankieta (wywiad) złożona z pytań dotyczących oceny

wybranych czynników zdrowotnych w trzech grupach czynników:



Czynniki biologiczne - 60 elementów



Czynniki psycho-duchowe – 27 elementów



Czynniki społeczne – 35 elementów

Łącznie 122 czynniki. Skala ocen: 5 3 1 punktów zarówno w aspekcie

wpływu pozytywnego jak i negatywnego. Obliczono wartości średniej
arytmetycznej poszczególnych czynników oraz ilość wybranych (w %)
poszczególnych ocen.

Czynniki zdrowotne w holistycznej

koncepcji promocji zdrowia

Wyniki

Czynniki biologiczne pozytywne (w punktach):



Aktywność fizyczna 130



Warzywa i owoce 130



Świeże powietrze 126



Pomidory 120



Witamina C 119



Żywienie (ogólnie) 118



Witaminy (ogólnie) 118



Ryby 118



Czosnek, cebula, brokuły 114



Szpinak 112



Witamina A 111



Czarne jagody 110



Wapń 108

Czynniki zdrowotne w holistycznej

koncepcji promocji zdrowia

Wyniki

Czynniki psycho-duchowe pozytywne (w punktach):



Relaks czynny 124



Rodzina 118



Poczucie humoru 115



Śmiech 114



Odnowa psychiczna114



Przebywanie w naturze 111



Przyjaźń 110



Miłość 106



Sukces, satysfakcja 102



Trening autogenny 89



Wiara (religia) 84

Czynniki zdrowotne w holistycznej

koncepcji promocji zdrowia

Wyniki

Czynniki społeczne pozytywne (w punktach):



Posiadanie przyjaciół 108



Praca 103



Posiadanie rodziny 102



Wykształcenie (kwalifikacje) 98



Poziom dochodów (wystarczający) 98



Hobby(zainteresowania) 97



Uprawianie sportów drużynowych 94



Wczasy 93



Stały partner seksualny 91



Nauka 89



Uznanie 83



Rozrywki kulturalne83

Czynniki zdrowotne w holistycznej

koncepcji promocji zdrowia

Wyniki

Czynniki biologiczne negatywne (w punktach):



Papierosy 104



Marihuana 85



Cukier67



Sól 63



Inne słodycze 61



Alkohol (bez wina i piwa) 60



Antybiotyki 53



Diety odchudzające53



Leki przeciwbólowe 45



Żywienie (wadliwe) 23

Czynniki zdrowotne w holistycznej

koncepcji promocji zdrowia

Wyniki

Czynniki psycho-duchowe negatywne (w punktach):



Zazdrość 105



Ciężkie przeżycia 104



Kalectwo (ciężkie) 100



Nienawiść 99



Brak miłości 97



Stres 79



Zawód miłosny 76



Kalectwo (lekkie) 67



Introwertyczność 31



Asertywność 18

Czynniki zdrowotne w holistycznej

koncepcji promocji zdrowia

Wyniki

Czynniki społeczne negatywne (w punktach):



Wyrok sądowy 92



Rozwód 78



Pobyt w szpitalu 70



Posiadanie kochanka(kochanki) 35



Funkcja publiczna 26



Mieszkanie na wsi 23



Stan cywilny (wolny) 19



Dyskoteki (clubing) 18



Majątek 14



Pobyt w tropikach 14

Czynniki zdrowotne w holistycznej

koncepcji promocji zdrowia

Wyniki

Czynniki ogólnie pozytywne (w punktach):



Aktywność fizyczna 130



Warzywa i owoce 130



Świeże powietrze 126



Relaks czynny 124



Pomidory 120



Witamina C 119



Rodzina 118



Żywienie (ogólnie) 118



Witaminy (ogólnie) 118



Ryby 118

Czynniki zdrowotne w holistycznej

koncepcji promocji zdrowia

Wyniki

Czynniki ogólnie negatywne (w punktach):



Zazdrość 105



Papierosy 104



Ciężkie przeżycia 104



Kalectwo (ciężkie) 100



Nienawiść 99



Brak miłości 97



Wyrok sądowy 92



Marihuana 85



Stres 79



Rozwód 78

Czynniki zdrowotne w holistycznej

koncepcji promocji zdrowia

Zdrowie ma wiele aspektów – określamy je poprzez holizm.
Człowiek żyjący w epoce szczycącej się największym w dziejach
ludzkości rozwojem nauki i techniki zagrożony jest utratą wartości
jaką jest zdrowie a niekiedy i życie. Postęp medyczny dotyczy
głównie sfery biologicznej zaniedbując sferę profilaktyki.
Oderwanie ciała od pozostałych elementów organizmu ludzkiego
z jednej strony a wzrastające zagrożenia zdrowia psychicznego
generują coraz więcej chorób. Za mało uwagi poświęca się
relacjom na linii: psychika a życie społeczne. Zbyt duży rozdźwięk
pomiędzy polityką gospodarczą a polityką społeczną przysparza
problemów zdrowotnych, dla rozwiązania których nigdy nie starczy
sił i środków, o ile nie zostaną zmienione priorytety społeczne.

Czynniki zdrowotne w holistycznej

koncepcji promocji zdrowia