Anatomia

Radiologiczna

Lek. Med. Dorota

Benetkiewicz

Anatomia radiologiczna

Anatomia radiologiczna

Anatomia- z greckiego: anatome- rozcięcie
Radius- promień

Pierwotnie opisywała organizm ludzki przy
użyciu zdjęć rentgenowskich.

Nauka o budowie narządów i układów
ciała człowieka zobrazownych
technikami rentgenowskimi:
RTG, TK, MRI, USG.

Anatomia rentgenowska

Wiadomości wstępne:

Promienie rentgenowskie

są

falami elektromagnetycznymi
,które wyzwalane są w lampie
rentgenowskiej za pomocą
wysokiego napięcia.

Właściwości promieni

rentgenowskich

Promienie rentgenowskie są niewidoczne

I przez nasze zmysły niewyczuwalne

Przebiegają po liniach prostych i nie zmieniają kierunku
pod wpływem magnesu.

Ich wiązka ma kształt stożka . Natężenie promieni jest
odwrotnie proporcjonalne do kwadratu ich odległości
od źródła promieniowania.

Promienie rentgenowskie częściowo przenikają przez
różne obiekty, a częściowo są przez nie pochłaniane.

Właściwości promieni

rentgenowskich

Promienie rentgenowskie zaczerniają płytę
rentgenowską podobnie jak promienie świetlne.
Pewne materie (platynocyjanek baru i wolframian
wapnia) fluoryzują pod wpływem działania
promieni rentgenowskich.
Pod ich wpływem pewne gazy uzyskują
przewodnictwo- ulegają jonizacji
W żywych ustrojach powodują

zmiany biologiczne.

Obrazowanie obiektu w

radiografii związane jest z:

Charakterystycznym dla poszczególnych organów
osłabieniem promieniowania rentgenowskiego w
ciele pacjenta
Wielokrotnym nałożeniem się organów będących
na drodze wiązki promieniowania
Powiększeniami, które spowodowane są różnymi
odległościami poszczególnych fragmentów ciała
od płaszczyzny obrazowania
Deformacjami wskutek projekcji centralnej

wpływem promieniowania rozproszonego na

tworzenie się obrazu

Obraz rentgenowski

Zdjęcie rentgenowskie uzyskuje się przez umieszczenie
filmu rentgenowskiego poza badaną częścią ciała.
Badana część ciała znajduje się więc pomiędzy wyzwalającą
promienie rentgenowskie lampą a filmem.
Na otrzymanym w ten sposób obrazie rentgenowskim
Uwidaczniają się poszczególne struktury, zależnie od ich
Zdolności pochłaniania, jako jasne lub ciemne pola.

Struktury, które pochłaniają wszystkie padające
na nie promienie, praktycznie nie dopuszczają
żadnych promieni do znajdującego się za nimi filmu. Takie
twory uwidaczniają się na wywołanym filmie jako pola jasne,
a na ekranie fluoryzującym (podczas prześwietlenia) jako
pole ciemne.

Zjawisko to ,zgodnie z obrazem, uzyskanym na ekranie do
prześwietleń, nazywamy cieniem.

Obraz rentgenowski

Ciała, które przepuszczają prawie

wszystkie

promienie ,pochłaniając zaledwie
nieznaczną ich ilość, uwidaczniają się

na

ekranie do prześwietleń jako jasne, a

na

filmie rentgenowskim jako ciemne

pola.

Zjawisko to nazywa się cieniem

ujemnym,

albo przejaśnieniem.

Obraz rentgenowski

W zależności od zdolności pochłaniania promieni
przez struktury istnieje szereg stanów pośrednich
pomiędzy całkowitym pochłanianiem
a całkowitym przepuszczaniem promieni.
Wyrazem powyższego jest pojawienie się na kliszy
cieni szarych o różnym nasyceniu.
Na dobrze wykonanych obrazach rentgenowskich
dają się rozróżnić nawet małe różnice
w zdolności pochłaniania.

GĘSTOŚĆ



powietrze : przepuszcza promienie rtg znacznie

łatwiej niż

otaczające tkanki, dlatego wywołuje
ono
powstanie ciemnych pól na filmie



tłuszcz: łatwiej niż inne tkanki miękkie

przepuszcza

promienie rtg



okostna, chrząstki stawowe, torebka stawowa,

mięśnie

więzadła, skóra i naczynia: dają na zdjęciu rtg cienie
typowe dla tkanek miękkich



wapń : prawie 40x przewyższa wysycenia tkanek

miękkich



kości: dają podobny cień wysycenia do wapnia,

widoczne

są jednak szczegóły ich struktury



metale: przenikające do naszego organizmu jako

ciała

obce lub na drodze aloplastycznych
transplantacji
cienie metali są bardziej intensywne w
obrazie rtg
aniżeli cienie kości

Rodzaje obrazów

Obraz pozytywowy

(prześwietlenie)

Obraz negatywowy

(film)

Teoria obrazu rentgenowskiego



Budowa pacjenta



Właściwości fizykochemiczne badanych narządów i
tkanek



Niezależna od woli ruchomość badanych narządów



Świadomy lub nieświadomy ruch badanej części ciała

CZYNNIKI TECHNICZNE

:



Wielkość ogniska lampy rodzaj i stopień filtracji lampy



Ograniczanie wiązki promieniowania



Dobór warunków ekspozycji (kV, mAs)



Rodzaj kratki przeciwrozproszeniowej



Stabilność mechaniczna różnych części aparatu
rentgenowskiego

Zależne od geometrycznych zasad rzutu:



Odległość ognisko-pacjent-system rejestracji



Przebieg promienia centralnego



Rzut obiektu na płaszczyznę badania

ZALEŻNE OD PACJENTA:

Zasadnicze czynniki wpływające na
jakość obrazu rentgenowskiego:

Teoria obrazu rentgenowskiego

Metody rejestracji:
Analogowe



czułość błony halogenosrebrowej



Rodzaj ekranu wzmacniającego



Przyleganie ekranu wzmacniającego do błony



Temperatura wywoływacza, czas wywoływania



Rodzaj i stan odczynników (wywoływacz, utrwalacz)

Cyfrowe



Rodzaj matrycy



Zakres i poziom przenoszenia wartości pomiarowych



Stosunek sygnału do szumu



Odpowiednie wtórne przetworzenie obrazu

Sposoby prezentacji obrazu

Kryteria oceny obrazu

radiologicznego

1.

Odtworzenie typowych cech
organów i ważniejszych szczegółów
obrazu

2.

Typowe projekcje

3.

Gęstości optyczne przypisane
organom

4.

Najefektywniejszy kontrast
obrazowy

5.

Ostrość wizualna

6.

Małe szumy obrazowe

7.

Mała ekspozycja promieniowaniem

Obraz radiologiczny

Na wrażenie ostrości radiogramu

oddziałują:



nieostrość geometryczna



nieostrość ruchowa



nieostrość wynikająca z zastosowania
ekranów wzmacniających



nieostrość w wyniku złego kontaktu
błony z ekranem

Obraz rentgenowski

Obraz rentgenowski-

jest rzutem trójwymiarowego

obiektu przestrzennego na
płaszczyznę błony lub innego
detektora

Jest zatem obrazem
dwuwymiarowym!

Obraz rentgenowski

W zależności od położenia badanej struktury

w stosunku do wiązki promieniowania
może w tych warunkach dojść do istotnych
zniekształceń obiektu.

Dzieli się je na zniekształcenia:



Projekcyjne



Wynikające z sumowania cieni

Zniekształcenia projekcyjne powodują ,że

obraz narządu może różnić się od stanu
rzeczywistego wielkością i kształtem.

Obraz rentgenowski

Warunkiem uzyskania

możliwie rzeczywistego
obrazu badanego obiektu
jest przestrzeganie zasady
projekcji centralnej, tzn.

kierowanie wiązki promieni

na środek badanej struktury
prostopadle do jej osi i do
kasety.

Obraz rentgenowski

Części i narządy ciała ludzkiego maja kształt brył
nieforemnych. Całkowite uniknięcie zniekształceń jest
praktycznie niemożliwe. Dlatego większość zdjęć
wykonuje się w

dwóch prostopadłych do siebie

płaszczyznach.

Sumowanie cieni

polega na wzajemnym nakładaniu się

Różnych elementów położonych na drodze promieni rtg.
Nakładanie się elementów o gęstości równej lub większej
niż woda prowadzi do zwiększenia intensywności cienia
na zdjęciu, natomiast jeśli do czynienia z nakładaniem się
elementów, z których jeden ma współczynnik
pochłaniania
większy a inne mniejszy niż woda to dochodzi do
zmniejszenia
intensywności cienia. W ten sposób obiekty mało- lub
nieprzenikliwe dla promieni X mogą maskować inne
leżące
na drodze tej samej wiązki promieni

.

Parametry charakteryzujące

zarejestrowany obraz

Gęstość optyczna-

jest fizyczną definicją zaczernienia

na obrazie, a jej miarą jest wartość
logarytmu dziesiętnego
z odwrotności współczynnika
transmisji

Gęstość optyczna = 0 gdy intensywność strumienia światła
przechodzącego przez punkt obrazu
będzie równa intensywności strumienia
światła padającego na ten punkt obrazu.

Czyli w danym punkcie nie następuje pochłanianie światła:

Transmisja = 100% Współczynnik transmisji =1

Gęstość optyczna= 1 to intensywność strumienia światła

po przejściu przez dany punkt zmalała 10x

Parametry sterujące

gęstością optyczną

mAs-

iloczyn prądu lampy

kV-

napięcie na lampie

P
ar
a
m
et
ry
st
er
uj
ą
c
e
g
ę
st
o
śc
ią
o
pt
y
cz
n
ą

Kontrastowość

Kontrast

- określa różnice gęstości optycznej sąsiadujących

ze sobą obszarów na radiogramach

Im większe różnice gęstości między sąsiadującymi ze
sobą punktami lub polami,
tym większa kontrastowość obrazu!

Kontrast wynika z różnic intensywności promieniowania po
przejściu przez pacjenta i kontrastu błony zależnego od
jej rodzaju i procesu obróbki chemicznej naeksponowanej
błony.

Parametr sterujący kontrastem-

kV

Kontrast

Wysoki kontrast???

Ograniczenie ze strony błony

: wysoki kontrast zmniejsza

możliwą do zarejestrowania rozpiętość jasności
(intensywności wiązki) obiektu

Ograniczenie ze strony energii użytego
promieniowania rtg:

radiogramy wykonane przy

niższym napięciu lampy wykazują wyższy kontrast
w całości obrazu, ale najdrobniejsze szczegóły są często
Oddane w sposób niewystarczająco zróżnicowany.

Technika twarda

Radiogramy o dużym, obrazowanym zakresie przy
jednocześnie wystarczająco kontrastowym oddaniu
szczegółów

wysokie kV

Wydają się one na pierwszy rzut oka mało wyraziste
(co wynika z niższego kontrastu) mają jednak większą
ilość informacji
Mimo ogólnego zmniejszenia zakresu kontrastu poprawia
się czytelność szczegółów w ważnych diagnostycznie
obszarach i wyraźnie zmniejsza się napromieniowanie pacjenta

Rozdzielczość

Rozdzielczość –

jest to odstęp między

dwoma kontrastującymi obiektami, które mogą
być odebrane

w obrazie jako oddzielne
wiąże się nierozerwalnie z ostrością zarysów

uwidocznionych struktur

Zdolność rozdzielcza systemu obrazowania mierzona jest za

pomocą obrazów punktów, linii lub krawędzi.

Wizualna ocena zdolności rozdzielczej całkowitej dla

danego systemu prowadzi do określenia liczby
par linii białych i czarnych, które można wyróżnić
na przestrzeni

1 milimetra (lp/mm), które w optymalnych

warunkach oglądania na negatoskopie są jeszcze
rozdzielne.

Ostrość obrazu

Ostrość obrazu

–

jest to zdolność do wyraźnego

zarysowania granic badanych struktur
anatomicznych.

Jest to ważna cecha obrazu, gdyż każda

postać nieostrości powoduje obniżenie
poziomu technicznego zdjęcia i utrudnia
rozpoznanie szczegółów!

Nieostrości

Nieostrość geometryczna-

Zależy od wielkości ogniska optycznego lampy

rentgenowskiej oraz od odległości ogniska i
badanego przedmiotu od błony rtg

Aby uniknąć nieostrości geometrycznej zawsze

posługujemy się najmniejszym ogniskiem lampy
możliwym do obciążenia przy danym typie
badania, a badany obiekt umieszczamy blisko
błony!

Nieostrość

Nieostrość fotograficzna-

Przyczyny

:

-

wielkość ziarna luminoforu folii wzmacniającej

(3-50um)

- wielkość ziarna i grubość emulsji błony

fotograficznej

- zjawisko paralaksy (efekt refleksyjny)

- niewłaściwe przyleganie ekranu

wzmacniającego do błony rtg

Nieostrość

Nieostrość ruchowa-

Jest następstwem ruchu badanego

pacjenta, a także ruchu narządów
niezależnie od woli (np. perystaltyka jelit,
bicie serca)

Zapobiega jej prawidłowe

unieruchomienie badanej części ciała oraz
krótki czas ekspozycji!

Nieostrość spowodowana
promieniowaniem rozproszonym-

w

znacznym stopniu pogarsza jakość obrazu.

Głównym źródłem promieniowania rozproszonego

jest ciało pacjenta!

Szumy

Szumy-

obecność tła obrazu

pogarszającego odbiór informacji ważnych
dla diagnozy

Źródła szumów

:

-statyczny rozkład kwantów promieniowania

rtg w wiązce



ziarnista budowa ekranów (folii)
wzmacniających



gęstość optyczna zadymienia

Szum może być generowany przez

same

odbiorniki obrazu!