ROZDZIAŁ 11

M O N O P O L

Autorzy:

Michał Doroszuk, Daniel Puza,

Michał Sykłowski, Joanna Walendzik oraz

Magdalena Walendzik



Czysty monopol;



Bariery wejścia, prawne,
strategiczne;



Konkurencja doskonała a czysty
monopol;



Kartele;



Monopole naturalne;



Konkurencja monopolistyczna.

Podstawowe zagadnienia
wykładu:

Rynek, na który działa nie zagrożony inwazją
innych przedsiębiorstw jedyny dostawca
produktu gałęzi.



Podstawy ekonomii; Bogusław Czarny

Taki rynek, na którym pojedyncze
przedsiębiorstwo dostarcza co najmniej 90%
podaży.



Ekonomia menedżerska; William Samuelson

Monopol czysty



Wielu kupujących i jeden sprzedający;



Nie istnieją żadne bliskie substytuty;



Doskonała informacja o rynku (monopolista zna
popyt na produkowane dobro);



Występują bariery wejścia;



Monopolista ustala cenę (cenodawczość).

Założenia czystego
monopolu

Jak monopolista ustala cenę i wielkość
produkcji?

◦

Optymalny poziom zależy od popytu na
rynku

◦

W celu maksymalizacji zysku produkcja
jest ustalana na takim poziomie, aby
utarg krańcowy równał się krańcowym
kosztom produkcji (MR=MC).

Cena i wielkość produkcji



Czy monopolista
powinien zwiększyć,
czy zmniejszyć
produkcję?



Gdzie na osi X powinna
znaleźć się cena?



Jak wizualnie pokazać
całkowity zysk
nadzwyczajny
monopolisty?

Cena i wielkość produkcji

Zysk nadzwyczajny
monopolisty

Szare pole
stanowi miarę
całkowitego zysku
nadzwyczajnego
monopolisty.

•

Zależy bezpośrednio od usytuowania linii
popytu na wyroby gałęzi i linii kosztów

Wskaźnik Lernera

L = (Pm – MC) / Pm

Zależy odwrotnie od elastyczności cenowej
popytu.

Pozwala on ocenić względną siłę monopolu.

Miara siły monopolu



Xerox
(95% sprzedaży kopiarek w USA latach 60tych)

Firma utraciła pozycję monopolisty z powodu:



Zmniejszenia się barier wejścia (zmiana
zachowania konsumentów, wygasły patenty
firmy).



Niższa od innych firm jakość produktów .



TP S.A.

Firma traci pozycję monopolisty z powodu:



Kar oraz nacisku ze stron UKE oraz KE.



Niskiej jakości usług.

Przykłady Monopolu

Czynniki ograniczające podjęcie działalności gospodarczej
oraz konkurencję na danym rynku.



ekonomia skali,



zróżnicowanie wyrobów,



potrzeby kapitałowe,



koszty zmiany dostawcy,



dostęp do kanałów dystrybucji,



konieczność uzyskania koncesji lub zezwolenia,



potrzeba posiadania wysoko-wykwalifikowanego zespołu
ludzi,



kosztowna technologia, którą trzeba zakupić.

BARIERY WEJŚCIA

Np.

•

Przemysł samochodowy- niezbędny kapitał
do uruchomienia produkcji.

•

Przemysł chemiczny, farmaceutyczny,
elektronika- konieczne wydatki na badania i
rozwój.

BARIERY KAPITAŁOWE

Cechą odróżniającą produkty jest: UNIKALNOŚĆ.

Koszty przedstawienia-bariera hamująca
konkurencję na rynkach dóbr i usług
informacyjnych.

Przedsiębiorstwo kontroluje niezbędne do
produkcji zasoby: surowce, rezerwy ropy,
talenty naukowe.

Różnicowanie
produktu

•

Patenty

•

Prawa autorskie

•

Znaki firmowe

BARIERY PRAWNE

•

Rozbudowanie zdolności
produkcyjnych

•

Promocja marki produktu

•

Przywiązanie konsumentów do
dostarczonego produktu

BARIERY
STRATEGICZNE

Konkurencja
doskonała,
a czysty monopol

Rynek

doskonale

konkurencyjny

dostarcza

konsumentom produkty po najniższej cenie,
umożliwiającej producentom utrzymanie się na
rynku.

W czystym monopolu jedynym dostawcą dobra lub
usługi jest pojedyncze przedsiębiorstwo. Monopolista
używa swej siły w celu ograniczenia podaży i
podniesienia ceny.

Różnice między
konkurencją doskonałą
a monopolem

•

Liczba firm

•

Dostępne substytuty

•

Mobilność zasobów

•

Informacja

Konsekwencje wynikające z
różnic pomiędzy konkurencją
doskonałą a czystym
monopolem

Konkurencja sprawia, że produkt oferowany
jest po najniższej cenie, a zysk ekonomiczny
w gałęzi jest równy zeru. Monopol zapewnia
maksymalizację gałęziowego zysku,
zmniejszając produkcję i podnosząc cenę.

Monopolizacja oznacza silne zakłócenie
efektywności, która cechuję doskonałą
konkurencją.

Konsekwencje wynikające z
różnic pomiędzy
konkurencją doskonałą a
czystym monopolem cd:

Spowodowana przez monopolistę podwyżka

ceny i zmniejszenie produkcji są przyczyną

zmniejszenia się całkowitego dobrobytu,

natomiast rynek wolnokonkurencyjny

zapewnia konsumentom maksimum

korzyści.

KARTELE

Kartel

– Grupa przedsiębiorstw,

które zmówiły się w celu

kontrolowania ceny i wielkości

podaży na jakimś rynku.

Celem kartelu jest maksymalizacja
łącznego zysku członków. Aby to
osiągnąć, kartel zachowuje się niczym
pojedynczy monopolista.

Rozwiązaniem idealnym jest wybór takiej
wielkości produkcji, przy której MR=MC

•

Ograniczenie wielkości podaży ma kluczowe
znaczenie dla maksymalizacji zysku wszystkich
członków kartelu.

Na kartel również działa prawo popytu.

•

Im większe są przyrosty podaży, tym większy jest
spadek ceny i tym bardziej zmniejsza się
całkowity zysk kartelu.

•

kartele są samej swej natury niestabilne.

OPEC – Organizacja Krajów Eksportujących
Ropę Naftową (ang. Organisation of
Petroleum Exporting Countries) – utworzony
w 1960 r, sprawuje kontrolę nad 40%
zasobów ropy naftowej

DeBeers – podporządkował sobie ponad
90% światowej sprzedaży diamentów
wykorzystywanych w branży jubilerskiej.

Najbardziej znane
kartele

O OPEC słyszał każdy, a tymczasem w
Europie .

Pojawiają się, gdy przeciętne koszty produkcji

zmniejszają się dla wszystkich możliwych
wielkości podaży.

Monopole naturalne są związane z usługami

komunalnymi.

Zjawisko to również związane jest z

występowaniem dużych korzyści skali.

Monopole naturalne

•

Konkurencja niedoskonała
opiera się na
zaprezentowaniu pewnego
idealnego stanu konkurencji
doskonałej i
przeciwstawieniu jej stanu
konkurencji niedoskonałej.

•

Krzywa popytu jest
opadająca (wielkość podaży
ma wpływ na cenę).

Konkurencja monopolistyczna-
niedoskonała

•

W założeniach konkurencji

doskonałej firmy

dostosowują wielkość

produkcji w taki sposób, by

krzywa kosztu przeciętnego

była styczna do krzywej

popytu w swoich minimum

•

Z wykresu wynika, że cena

jest wyższa niż dla

konkurencji doskonałej, a

produkcja mniejsza, do tego

nie prowadzona po

optymalnym – najniższym

koszcie przeciętnym.

Paradoks-nadmiar mocy
produkcyjnych



Monopolista na skrępowanym rynku, o ile krzywa popytu

jest nieelastyczna powyżej ceny wolnorynkowej, może

osiągnąć zysk monopolistyczny poprzez ustalenie ceny

monopolistycznej, w wyniku czego tracą konsumenci mając

mniej dóbr i płacąc za nie wyższą cenę.



Konsumenci w wypadku istnienia przywileju

monopolistycznego, sami czynią swoją krzywą popytu

nieelastyczną powyżej ceny wolnorynkowej, umożliwiając

tym samym osiągnięcie zysku monopolistycznego.

Wpływ monopolu na
rynek

Dziękujemy za uwagę