Metody badań

pedagogicznych

Metody ilościowe
• Monografia

pedagogiczna

• Eksperyment

pedagogiczny

• Metoda

indywidualnych
przypadków

• Sondaż

diagnostyczny

Metody jakościowe
Rodzaje badań:
• Badanie

etnograficzne

• Studium przypadku
• Badanie

fenomenograficzne

• Badanie w działaniu
Wykorzystywane

metody:

Otwarty wywiad

pogłębiony

Dyskusja grupowa
Obserwacja

uczestnicząca

Do systematycznej obserwacji musimy zaplanować:

- u w a ru n k o w a n ia ,

- ja k im p o d le g a ją z m ia n o m

w z a le z n o ś c i

o d w a ru n k ó w

c e c h i i p ro c e s y

- ro la m o tyw a c ji

- z m ie n n e je

w yw o łu ja c e

re a k c je

- ilo ś ć

- ja k o ś ć

- n a s ile n ie w s k a ź n ik ó w

p o s ta w y

p ro b le m a tyk a

ilo ś ć i ja k o ś ć z a g a d n ie ń

k tó re c h c e m y

o b s e rw o w a ć

- ro z m ia r z a g a d n ie n ia

- w ie lk o ś c o b ie k tu o b s e rw o w a n e g o

- ro d z a j fu n k c jo n o w a n ia

(ś w ię to , d z ie ń p o w s z e d n i)

c z a s

- n o ta tk i

- o p is y

- re je s tra c ja d ź w ię k o w a

- re je s tra c ja fo to g ra fic z n a

n ie s ta n d a ryz o w a n y

- a rk u s z o b s e rw a c ji

- d z ie n n ik i o b s e rw a c ji

s ta n d a ryz o w a n y

s p o s ó b g ro m a d z e n ia m a te ria łó w

s ys te m a tyc z n a o b s e rw a c ja

Metoda (wg Kamińskiego)

to zespół teoretycznie

uzasadnionych zabiegów

koncepcyjnych i

instrumentalnych

obejmujących najogólniej

całość postępowania

badacza, zmierzającego do

rozwiązania określonego

problemu naukowego.

Jakościowe metody badań

Sposoby diagnozowania i zjawisk w

ich kontekście historyczno –

społecznym i podmiotowym, w

odróżnieniu od metod ilościowych

sięgają do jednostkowych historii

życia (badania biograficzne) lub

subiektywnych przeżyć i sądów.

Ilościowe metody badań

Badacz zakłada istnienie

obiektywnego świata oraz możliwość

obiektywnego poznania go za

pomocą precyzyjnie

skonstruowanych narzędzi. Bada

więc tylko poddające się pomiarowi

obiekty i poszukuje między nimi

zależności przyczynowo –

skutkowych. Przedmiotem tak

rozumianego badania mogą być tylko

fakty.

Obserwacja

p o in fo r m o w a n ie g r u p y o r o li b a d a c z a

ja w n a

g r u p a n ie m a ś w ia d o m o ś c i, ja k ą r o lę s p e łn ia b a d a ją c y

u k r y t a

O b s e r w a c ja

u c z e s t n ic z ą c a

– Technika badań – czynności

praktyczne,

regulowane

starannie wypracowanymi
dyrektywami,
pozwalającymi

na

uzyskanie

optymalnie

sprawdzalnych informacji,
opinii,

faktów.

Są

czynnościami określonymi
przez dobór odpowiedniej
metody

i

przez

nią

uwarunkowanymi.

– Narzędzie badawcze – jest

przedmiotem służącym do
realizacji

wybranej

techniki badań.

Eksperyment Pedagogiczny

(wg Zaczyńskiego)

Eksperyment jest metodą

naukowego badania

określonego wycinka

rzeczywistości (wychowawczej)

polegającą na wywoływaniu lub

tylko zmienianiu przebiegu

procesów przez wprowadzenie

do nich jakiegoś nowego

czynnika i obserwowaniu

zmian powstałych pod jego

wpływem.

Metoda indywidualnych

przypadków

Jest to sposób badań polegający na

analizie jednostkowych losów

ludzkich uwikłanych w określone

sytuacje wychowawcze lub na

analizie konkretnych zjawisk natury

wychowawczej poprzez pryzmat

jednostkowych biografii ludzkich z

nastawieniem na opracowanie

diagnozy przypadku lub zjawiska w

celu podjęcia działań

terapeutycznych.

Monografia pedagogiczna

wg A. Kamińskiego

Metoda postępowania, która prowadzi

do opisu instytucji wychowawczych

np. (szkoły).

Przedmiotem badania są instytucje

wychowawcze lub instytucjonalne

formy działalności wychowawczej.

Prowadzi ono do gruntownego

rozpoznania struktury instytucji,

zasad, efektywności działań

wychowawczych oraz opracowania

koncepcji ulepszeń i prognoz

rozwojowych.

Sondaż diagnostyczny

Jest sposobem gromadzenia wiedzy

o atrybutach strukturalnych i

funkcjonalnych oraz dynamice

zjawisk społecznych, opiniach,

poglądach wybranych zbiorowości,

nasilaniu się i kierunkach rozwoju

określonych zjawisk i wszelkich

innych zjawiskach instytucjonalnie

nie zlokalizowanych-posiadających

znaczenie wychowawcze-w oparciu o

specjalnie dobraną grupę

reprezentującą populację generalną,

w której badane zjawisko występuje.

Techniki badawcze



Obserwacja.



Wywiad



Ankieta



Badanie dokumentów



Inne, m.in.:

-

Pomiar środowiska wychowawczego

-

Techniki socjometryczne

-

Analiza treści

Wywiad Ankieta

Jest to rozmowa badającego

z respondentem lub

respondentami, według

opracowanych wcześniej

dyspozycji. Jest prowadzona

w sposób planowy i

kierowany, w celu uzyskania

określonych informacji. Jest

to czynność dwustronna,

oparta na bezpośrednim

kontakcie respondenta z

prowadzącym wywiad.

To szczególny przypadek

wywiadu. Jest techniką

gromadzenia informacji

polegającą na wypełnianiu

samodzielnie przez

badanego specjalnych

kwestionariuszy na ogół o

wysokim stopniu

standaryzacji w obecności

lub najczęściej bez

obecności ankietera. Jest

ona zbiorem specjalnie

sformułowanych pytań, na

które osoba badana

powinna dać odpowiedź.

Typy wywiadów

●

nie skategoryzowany - daje możliwość swobody w formułowaniu

pytań oraz zmieniania ich kolejności, stawianie pytań

dodatkowych

●

skategoryzowany - ogranicza kolejność i brzmienie stawianych

pytań

●

jawny - badany poinformowany jest o celach i przedmiocie

wywiadu, musi być on skategoryzowany

●

ukryty - stosowany w przypadku gdy przedmiotem wywiadu są

drażliwe zagadnienia, badania postaw, motywacji i innych, badany

nie jest poinformowany o przedmiocie rozmowy

●

jawny nieformalny - to luźna rozmowa, podczas której badający

usiłuje przez stosowne jej ukierunkowanie uzyskać interesujące go

dane

●

jawny formalny - gdy badany orientuje się o fakcie

przeprowadzania z nim wywiadu

●

indywidualny

●

zbiorowy - ma uzasadnienie gdy przedmiotem badań są opinie,

fakty jednorodnej grupy, wywiadom zbiorowym towarzyszą emocje

dodatnie i ujemne, mogące mieć znaczenie dla wiarygodności

badań

Badanie dokumentów

Badanie dokumentów i materiałów
jest techniką badawczą służącą do
gromadzenia wstępnych,
opisowych, a także ilościowych
informacji o badanej instytucji czy
zjawisku wychowawczym. Jest
także techniką poznawania
biografii jednostek i opinii
wyrażonych w dokumentach.

Rodzaje dokumentów

To każdy przedmiot materialny, w

którym jest utrwalona myśl ludzka.

Dokumentacja może być osobista lub

instytucji.

Ze względu na formę dzieli się na:

•

graficzną

•

oglądową

•

słuchową

Techniki najczęściej

wykorzystywane w poszczególnych

metodach

Monografia pedagogiczna
• Badanie dokumentacji
• Obserwacja
• Ankieta
• Wywiad
Sondaż diagnostyczny
• Ankieta
• Wywiad
• Analiza dokumentów

Eksperyment pedagogiczny
• Techniki

eksperymentalne, tj.:

– Technika grup

równoległych

– Technika rotacji
– Technika jednej grupy

Metoda indywidualnych

przypadków

• Wywiad
• Obserwacja
• Analiza dokumentów

Warunki poprawności:

monografia pedagogiczna

Zapobieganie niebezpieczeństwom typu:
• Subiektywizm - uleganie sugestii

przyjętych w obserwowanym

środowisku poglądów, przekonań i

sposobów myślenia, co grozi

wypaczeniem rzeczywistego obrazu w

opisie,

• Pseudo uogólnienie – ze względu na

fakt, że badania prowadzone są na

jednostkowych „przypadkach”,

• Opisowość – przerost opisu nad

prognozą oraz planem działania

mającym zmodyfikować badaną

rzeczywistość społeczno-wychowawczą.

Warunki poprawności:

eksperyment pedagogiczny

• Uprzedni wgląd w dotychczasowy dorobek

wiedzy związanej z daną dziedziną,

• Zapobieganie niebezpieczeństwom typu:

– niedostateczna kontrola zmiennych w

trakcie przeprowadzanych badań,

– brak odpowiednich „układów odniesienia"

celem obiektywnego orzekania o wynikach

eksperymentu,

– niewłaściwy dobór grup i klas

eksperymentalnych i kontrolnych oraz

uczących w nich nauczycieli lub opiekunów,

– niedostateczny czas trwania eksperymentu

i zbyt mała liczba grup (klas)

porównawczych,

– przesadny rozgłos eksperymentu

Warunki poprawności:

metoda indywidualnych przypadków 1

• Ostrożne budowanie

uogólnień,

• Wykazanie

(udowodnienie)
rzetelności i trafności
badań,

• Spełnienie

następujących kryteriów:

– wiarygodność

wypowiedzi osób
badanych,

– powoływanie się w

interpretacji wyników
badań na możliwie
wiele wypowiedzi
osób badanych, a
także ich wytwory
(wypracowania,
pamiętniki) i dane z
obserwacji,

– bliskość kontaktów

badacza z osobami
badanymi i brak
czynników
zakłócających

proces badawczy w

warunkach

naturalnych;

– prowadzenie badań w

sposób możliwie
systematyczny i w
miarę ciągły

• podmiotowe traktowanie

osób badanych,

• nawiązywanie bliskich i

serdecznych kontaktów z
osobami badanymi,

• okazywanie im postaw

autentyzmu, akceptacji i
rozumienia
empatycznego.

Warunki poprawności:

metoda indywidualnych przypadków 2

• koncentrowanie się zwłaszcza na problemach, które

trudno rozwiązać pomocą badań ilościowych

(statystycznych);

• formułowanie celów badawczych w sposób raczej

ogólny niż uszczegółowiony i wyłącznie w formie pytań

otwartych, ale zawsze w sposób precyzyjny i

jednoznaczny;

• liczenie się z własnymi możliwościami nawiązywania

głębszych relacji z osobami badanymi;

• dokonywanie opisu i analizy badanego zjawiska w

szerokim kontekście sytuacyjnym;

• nastawienie na rozumienie badanych zmiennych a nie

tylko na poszukiwanie istniejących między nimi

zależności przyczynowo-skutkowych;

• odwoływanie się do swojej (badacza) wyobrażeń i

intuicji,ale z pewną dozą krytycyzmu i niedowierzania;

• wyjątkowo staranne dobieranie osób badanych,

odpowiednio do celu badań.

Warunki poprawności:

sondaż diagnostyczny 1

• Odpowiednie wybranie

takiej grupy do badań
aby stanowiła ona
możliwie najwierniejsze
odbicie struktury,
wszystkich elementów i
wszystkich cech badanej
populacji.

• Odpowiednia

konstrukcja pytań ze
względu na formę i treść
:

– muszą dotyczyć one

wyłącznie spraw
istotnych z punktu
widzenia
podejmowanych
problemów
badawczych,

– muszą być jednakowo

rozumiane przez
wszystkie osoby
badane,

– nie mogą być zbyt

trudne

do odpowiedzi,

– muszą być

pozbawione
nadmiernej sugestii,

– muszą być wyrażone

w grzecznościowej
formie.

• Kolejność i logiczność

zamieszczanych pytań:

– od prostych do

skomplikowanych

– od ogólnych do

szczegółowych

– od ogólnych do

bardziej osobistych

• Staranne sformułowanie

możliwych odpowiedzi
na zadawane pytania
(kafeterii)

Warunki poprawności:

sondaż diagnostyczny 2

Błędnie postawione pytania:
• pytania alternatywne, pomimo że poprawna

odpowiedź nie ogranicza się tylko do jednej z

podanych w nim możliwości, np. „Czy wolisz

spędzać czas wolny oglądając telewizję czy

czytając książkę?",

• pytania domagające się informacji w

sprawach, o których badani nie mają nic lub

niewiele do powiedzenia,

• pytania o zdecydowane stanowisko w

określonej sprawie, gdy tymczasem osoba

badana nie ma co do tej sprawy wyrobionego

zdania,

• pytania sformułowane w sposób nieprecyzyjny,

sugestywny lub zbyt trudne.